Türkiye’de mevduat bankalarının kârlılığını, gelirlerini ve hisse değerlerini etkileyen faktörlerin oran analizi ve yapısal eşitlik modeli ile testi

Bankacılık sektörü özellikle gelişmekte olan ülke ekonomileri için temel yapı taşlarından biri olup bu sektörün kârlılığı finansal gelişme için önem arz etmektedir. Özellikle Covid-19 pandemisi ile birlikte bankacılık sektörünün kârlılığı üzerinde etkili olan faktörlerin belirlenmesi daha fazla önem kazanmıştır. Bu çalışmanın amacı Türkiye’de faaliyet gösteren mevduat bankalarının kârlılıklarını, gelirlerini ve hisse değerlerini etkileyen unsurları tespit ederek optimum bir finansal yapı için öneriler sunmaktır. Bu doğrultuda Borsa İstanbul’da işlem gören dokuz adet bankanın 2014/03-2022/03 tarih aralığında üçer aylık dönemler halinde finansal tablolarından yararlanılarak oluşturulan oranlar çalışmanın veri setini oluşturmaktadır. Toplanan ikincil veriler SmartPLS programı aracılığıyla Kısmi En Küçük Kareler-Varyans Temelli Yapısal Eşitlik Modellemesi (PLS-SEM) analizine tabi tutulmuştur. Bulgulara göre büyüme oranlarının değerleme oranları üzerinde negatif yönde, kârlılık oranları üzerinde ise pozitif yönde etkisinin olduğu; değerleme oranlarının gelir oranları üzerinde pozitif yönde, kârlılık oranları üzerinde ise negatif yönde etkisinin olduğu; finansal yapı oranlarının değerleme oranları üzerinde pozitif, gelir oranları üzerinde ise negatif yönde etkisinin olduğu; özkaynak yeterlilik oranlarının kârlılık oranları üzerinde pozitif yönde etkisinin olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Oran Analizi, Yapısal Eşitlik Modeli, Banka Performansı, Özkaynak Yeterliliği, Kârlılık

Ratio Analysis of The Factors Affecting the Profitability, Incomes, and Shared Values of Deposit Banks in Turkey and Their Testing by Structural Equation Modeling

The banking sector is one of the basic building blocks for the economies of, particularly, developing countries, and the profitability of this sector is significant for financial development. Especially with the Covid-19 pandemic, determining the factors affecting the profitability of the banking sector has gained more importance. The aim of this study is to determine the factors affecting the profitability, income, and share values of deposit banks operating in Turkey and to offer suggestions for an optimum financial structure. Accordingly, the data set of the study consists of the ratios created by making use of the quarterly financial statements of nine banks traded in Borsa Istanbul between the dates of 2014/03-2022/03. The collected secondary data were subjected to Partial Least Squares-Variance-Based Structural Equation Modeling (PLS-SEM) analysis via the SmartPLS program. According to the findings, it has been determined that growth rates have a negative effect on valuation rates and a positive effect on profitability rates; valuation rates have a positive effect on income rates and a negative effect on profitability rates; financial structure ratios have a positive effect on valuation ratios and a negative effect on income ratios; equity adequacy ratios have a positive effect on profitability ratios.

Keywords:

Ratio Analysis, Structural Equation Model, Bank Performance, Equity Adequacy, Profitability,

PDF

___

Akdoğan, N. ve Tenker, N. (2010). Finansal tablolar ve mali analiz teknikleri. Ankara: Gazi Kitapevi.
Alshatti, A.S. (2014). The effect of the liquidity management on profitability in the Jordanian commercial banks. International journal of business and management, 10(1), 62-72. doi:10.5539/ijbm.v10n1p62
Arslan, Z. ve Yağcılar, G. G. (2021). Türk bankacılık sektöründe performansın belirleyicileri. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 56(3), 2111-2131. doi:10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.21.09.1650
Ayaydın, H. (2021). Covıd-19’un işletmelere etkileri: kobiler özelinde tespitler ve politika önerileri. 5. Uluslararası Kaoru Ishikawa İşletme Ve Ekonomi Kongresi. Erişim adresi: https://www.kaoruishikawa.org/_files/ugd/614b1f_457562565ba049ed82ddcb4a2482e33c.pdf
Aydemir, R., Övenç, G., ve Koyuncu, A. (2018). Türk bankacılık sektöründe kredi mevduat oranı, çekirdek dışı yükümlülükler ve kârlılık: Dinamik panel modelinden bulgular. Ege Academic Review, 18(3), 495-506. doi:10.21121/eab.2018341152
Aydın, Y. (2019). Türk bankacılık sektöründe kârlılığı etkileyen faktörlerin panel veri analizi ile incelenmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 10(1), 181-189. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/270081
Babu, D.G.S. (2018). Role of financial system in economic development of a country. International Journal of Multidisciplinary Research and Development, 5(8), 100-107. Erişim adresi: https://www.allsubjectjournal.com/archives/2018/vol5/issue8
BDDK (t.y.). Aylık bankacılık sektörü verileri (temel gösterim). Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu. https://www.bddk.org.tr/bultenaylik
BDDK. (2022). Türk bankacılık sektörünün konsolide olmayan ana göstergeleri. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, https://www.bddk.org.tr/BultenAylik/tr/Home/HaberBulteni#:~:text=Bankac%C4%B1l%C4%B1k%20Sekt%C3%B6r%C3%BCn%C3%BCn%2C%20aktif%20b%C3%BCy%C3%BCkl%C3%BC%C4%9F%C3%BC%2010.375,.337%20milyon%20TL'dir
Bikker, J. A. ve Bos, W. B. (2008). Bank performance: a theoretical and empirical framework for the analysis of profitability, competition and efficiency. NY: Routledge.
Calderón, C. ve Liu, L. (2003). The direction of causality between financial development and economic growth. Journal Of Development Economics, 72(1), 321-334. doi:10.1016/S0304-3878(03)00079-8
Chin, W.W. (1998). The partial least squares approach to structural equation modeling. In G. A. Marcoulides (Ed.), Modern methods for business research, 295-336. Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates. doi:10.1080/10705510701758448
Cohen, J. (1988). Statistical power analysis fort he behavioral sciences. (2. Baskı). Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum Associates, Publishers.
Doğru, C. (2011). Kârlılığın belirleyicileri analizi: teori ve orta ölçekli bir banka uygulaması. Maliye ve Finans Yazıları, 1(91), 47-75. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/150739
Durusu-Ciftci, D., Ispir, M.S. ve Yetkiner, H. (2017). Financial development and economic growth: some theory and more evidence. Journal of Policy Modeling, 39(2), 290-306. doi:10.1016/j.jpolmod.2016.08.001
Fornell, C. ve Larcker, D. F. (1981). Evaluating structural equation models with unobservable variables and measurement error. Journal of Marketing Research, 18(1), 39-50. doi:10.1177/002224378101800104
Gregorio, J. ve Guidotti, P.E. (1995). Financial development and economic growth. World development, 23(3), 433-448. doi:10.1016/0305-750X(94)00132-I
Hair , J.F., Hult, G.T. M., Ringle, C.M., ve Sarstedt, M. (2017). Primer on partial least squares structural equation modeling (PLS-SEM). (2. Baskı), Sage, Thousand Oaks. doi:10.1007/978-3-030-80519-7
Hair, J.F., Black, W. C., Babin, B. J., Anderson, R. E., ve Tatham, R. L. (2010). Multivariate data analysis. (7. Baskı). NJ: Pearson Prentice Hall.
Harahap, I. M. (2018). Impact of bank performance on profitability. scholars journal of economics, Business and Management, 5(8), 727-733. doi:10.21276/sjebm.2018.5.8.3
Henseler, J., Ringle, C. M. ve Sarstedt, M. (2015). A new criterion for assessing discriminant validity in varience –based structural equation modeling. Journal of academy of marketing science, 43(1), 115 – 135. doi:10.1007/s11747-014-0403-8
Kenourgios, D. ve Samitas, A. (2007). Financial development and economic growth in a transition economy: evidence for Poland. Journal of Financial Decision Making, 3(1), 35-48. Erişim adresi: http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.471.1293&rep=rep1&type=pdf
Kurawa, J.M. ve Abubakar, A. (2014). An evaluation of the impact of liquidity on the profitability of Nigerian banks. Research Journals Journal of Management, 2(7), 1-10. Erişim adresi: https://researchjournali.com/pdf/909.pdf
Le, T.D. ve Ngo, T. (2020). The determinants of bank profitability: a cross-country analysis. Central Bank Review, 20(2), 65-73. doi:10.1016/j.cbrev.2020.04.001
Okuyan, H.A. ve Karataş, Y. (2017). Türk bankacılık sektörünün kârlılık analizi. Ege Akademik Bakış Dergisi, 17(3), 395-406. doi: 10.21121/eab.2017328405
Osuagwu, E. (2014). Determinants of bank profitability in Nigeria. International Journal of Economics and Finance, 6(12). doi:10.2139/ssrn.4100483
Özcan, M. (2021), Türk bankacılık sektörünün finansal performans göstergeleri: bıst mali sektörü üzerine bir araştırma, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 35(2), 389-406, doi:10.16951/atauniiibd.689612
Özçelik, M. ve Süsay, A. (2022). Ekonomik büyüme ile kredi hacmi, dış ticaret dengesi ve faiz oranları arasındaki ilişkinin analizi: Türkiye örneği, International Journal of Disciplines Economics & Administrative Scienves Studies, 42(8), 383-395, doi:10.2 9228/ideas.62875
PWC, 2020. Implications of COVID-19 Crisis for the Turkish Banking Sector, PWC Press. Erişim adresi: https://www.pwc.com.tr/tr/sektorler/bankacilik/pdf/covid-19-krizinin-turk-bankacilik-sektoru-uzerindeki-etkileri.pdf
Reis, Ş.G., Kılıç, Y., ve Buğan, M. F. (2016). Banka karlılığını etkileyen faktörler: Türkiye örneği. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (72), 21-36. doi:10.25095/mufad.396715
Sarstedt, M., Ringle, C.M., ve Hair, J. F. (2017). Partial least squares structual equation modelling. C. Hamburg, M. Klarmann, A. Vomberg, (Ed.) Handbook of market resarch içinde. Heidelberg: Springer. doi:10.1007/978-3-319-05542-8_15-1
Sevim, U. ve Eyüboğlu, K. (2016). Ticari banka performansının içsel belirleyicileri: borsa istanbul örneği. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 17(2), 211-223. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2152172
Sihotang, M.K., Hasanah, U., ve Hayati, I. (2022). Model of sharia bank profitability determination factors by measuring internal and externals variables. Indonesian Interdisciplinary Journal Of Sharia Economics (Iijse), 5(1), 235-251. doi:10.31538/iijse.v5i1.1949
Staikouras, C.K. ve Wood, G. E. (2004). The determinants of European bank profitability. International Business & Economics Research Journal (IBER), 3(6). doi:10.19030/iber.v3i6.3699
Sufian, F. ve Habibullah, M. S. (2009). Determinants of bank profitability in a developing economy: Empirical evidence from Bangladesh. Journal of business economics and management, 10(3), 207-217. doi:10.3846/1611-1699.2009.10.207-217
Taşkın, F.D. (2011). Türkiye’de ticari bankaların performansını etkileyen faktörler. Ege Akademik Bakış, 11(2), 289-298. doi:10.21121/eab.2011219572
Titko, J., Skvarciany, V., ve Jurevičienė, D. (2015). Drivers of bank profitability: Case of Latvia and Lithuania. Intellectual economics, 9(2), 120-129. doi:10.1016/j.intele.2016.02.003
Tunay, K.B. ve Silpar M. (2006). Türk ticari bankacılık sektöründe kârlılığa dayalı performans analizi-I, Türkiye Bankalar Birliği Araştırma Tebliğleri Serisi, Erişim adresi: https://www.tbb.org.tr/dosyalar/arastirma_ve_raporlar/tbb_2.pdf.
Türkdönmez, C.S. ve Babuşcu, Ş. (2019). Bankaların kârlılık performansını etkileyen faktörler. Başkent Üniversitesi Ticari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(1), 37-54. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/694436
Ulusoy, A. (2021). Türk bankacılık sisteminde kârlılık üzerinde etkili olan faktörlerin belirlenmesi. Bankacılık ve Sermaye Piyasası Araştırmaları Dergisi, 5(11), 20-48. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1777144
Vong, P.I. ve Chan, H. S. (2009). Determinants of bank profitability in Macao. Macau Monetary Research Bulletin, 12(6), 93-113. Erişim adresi: http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.533.7516&rep=rep1&type=pdf
Yetiz, F. (2021). COVID-19 Pandemi sürecinin Türk bankacılık sektörü çalışanlarına ve müşterilerine etkileri: swot analizi. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (22), 109-117. doi.org/10.31590/ejosat.835792
Yıldız, E. (2021). Smart PLS ile Yapısal Eşitlik Modellemesi. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Zhang, J., Wang, L. ve Wang, S. (2012). Financial development and economic growth: recent evidence from China. Journal of Comparative Economics, 40(3), 393-412. doi:10.1016/j.jce.2012.01.001