Bedrettin BOZOĞLAN, Vildan Gülpinar DEMİRCİ

İKTİSADİ KARAR VERME SÜRECİNDE STATÜKO YANLILIĞI KİŞİLİK ÖZELLİKLERİNDEN BAĞIMSIZ MIDIR?

Bireylerin iktisadi kararlarında rasyonel davrandıklarını varsayan klasik görüşe karşın, davranışsal iktisatçılar bireylerin kararlarında rasyonel davranmayabileceklerini göstermiştir. Bu rasyonel olmayan davranışlar kişilere özgü farklılıklar içerebilir. Bireylerin iktisadi kararları üzerindeki bu farklılığı açıklamak için kişilik özellikleri ve statüko davranışı ilişkisinden yararlanılmıştır. Araştırmanın amacı bireylerin kişilik özelliklerinin, statüko davranışı açısından farklılaşıp farklılaşmadığını incelemektir. Kişilik özelliklerini belirlemek amacıyla Sıfatlara Dayalı Kişilik Testi (SDKT) uygulanmıştır. Statüko yanlılığı ölçümü için Samuelson ve Zeckhauser tarafından oluşturulan anket kullanılmıştır. Araştırma sonucunda deneyime açık kişilik özelliği ile statüko arasında anlamlı bir ilişki tespit edilmiştir. Bireylerin deneyime açıklık düzeyleri arttıkça statükodan uzaklaştıkları gözlenmiştir. Diğer taraftan dışa dönük bireylerin statükodan uzaklaştıkları da dikkat çekmektedir. Literatürde iktisadi kararlarda dışa dönük ve deneyime açık bireylerin daha yüksek karlılık düzeyine sahip oldukları vurgulanmaktadır. Bu durum statüko yanlılığından uzaklaşmaları ile açıklanabilir. Bireylerin statüko eğilimini doğru analiz edip, kişilik özelliği ile uyumlu iktisadi davranış göstermek karlılığı da arttırıcı bir faktör olarak ortaya çıkabilecektir.

Anahtar Kelimeler:

Davranışsal İktisat, Statüko Yanlılığı, Kişilik Özellikleri

IS STATUS-QUO BIAS INDEPENDENT FROM PERSONALITY TRAITS DURING THE ECONOMIC DECISION-MAKING PROCESS?

: As opposed to the classic view, which assets that individual act rational in their economic decisions, behavioral economists have shown that it is possible for individuals not to act rationally in their decisions. Such irrational behaviors may include differences that are not individual-specific. We have utilized the relation between personality traits and status-quo behavior in order to explain this difference between individuals' economic decisions. The purpose of the research is to examine whether the personality traits of individuals differentiate in terms of status-quo behavior. The Attribute-Based Personality Test (SDKT) has been implemented for identifying personality traits. The survey created by Samuelson and Zeckhauser has been used for measuring status-quo bias. The result of the research has shown a meaningful relation between the status-quo and the personality trait of openness-to-experience. We have observed that individuals drift away from status-quo as their level of openness-to-experience increase. On one other hand, we have noticed that extravert persons drift away from status-quo. In the literature, it is stated that individuals who are extraversion and open to experience have higher profitability in economic decisions. This situation can be explained by their distance from the status quo bias. Analyzing the status quo tendency of individuals correctly and showing economic tendency compatible with their personality trait may appear as an effect for increasing profitability.

Keywords:

Behavioral Economics, Status-Quo Bias, Personality Traits,

PDF

___

Altıok, M. (2009). Keynes ve Keynesçi Kuramda Kriz ve İktisat Politikası Tartışmaları. Toplum ve Demokrasi Dergisi, 3(6), 75–102. Erişim adresi:https://atif.sobiad.com/index.jsp?modul=makale-goruntule&id=AWCu331eoDuH9Br_eEi7
Bacanlı, H., İlhan, T. ve Aslan, S. (2009). Beş Faktör Kuramına Dayalı Bir Kişilik Ölçeğinin Geliştirilmesi: Sıfatlara Dayalı Kişilik Testi (SDKT). Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(2), s.261-79. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/tebd/issue/26107/275060.
Borghans, L., Duckworth, A. L., Heckman, J. J. and Weel, B. (2008). The Economics and Psychology of Personality Traits. Journal of Human Resources, 43(4), 972-1059. doi: 10.3368/jhr.43.4.972
Boyce, C., Czajkowski, M. and Hanley, N. (2019). Personality and Economic Choices. Journal of Environmental Economics and Management, 94, 82-100. doi:10.1016/j.jeem.2018.12.004
Bucciol, A. and Zarri, L. (2017). Do Personality Traits Influence Investors’ Portfolios?. Journal of Behavioral and Experimental Economics, 68, 1–12. doi:10.1016/j.socec.2017.03.001
Camerer, C. (1999). Behavioral Economics: Reunifying Psychology and Economics. Proceedings of the National Academy of Sciences, 96(19): 10575-10577. doi:10.1073/pnas.96.19.10575
Camerer, C. and Lovallo, D. (1999). Overconfidence and Excess Entry: An Experimental Approach. American Economic Review, 89(1), 306-318. doi:10.1257/aer.89.1.306
Chen, T. H., Ho, R. J. and Liu, Y. W. (2019). Investor Personality Predicts Investment Performance? A Statistics and Machine Learning Model Investigation. Computers in Human Behavior, 101, 409–416. doi:10.1016/j.chb.2018.09.027
Çivitçi, N.ve Arıcıoğlu, A. (2012). Psikolojik Danışman Adaylarının Yardım Etme Stilleri ve Beş Faktör Kuramına Dayalı Kişilik Özellikleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(23), 78-96. Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/maeuefd/issue/19396/206020
Dean, M. (2008). Status Quo Bias in Large and Small Choice Sets. Job Market Paper, 2, 120-136. Erişim Adresi: http://www.columbia.edu/~md3405/Working_Paper_4.pdf
Dean, M., Kıbrıs, Ö. and Masatlioglu, Y. (2017). Limited Attention and Status Quo Bias. Journal of Economic Theory, 169(163), 93-127. doi:10.2139/ssrn.2519242
Demirel, S. ve Artan, S. (2016). Nöroiktisat ve İktisat Biliminin Geleceğine İlişkin Tartışmalar. Uluslararası Ekonomi ve Yenilik Dergisi, 2(1), 1-28. doi:10.20979/ueyd.182903
Donnelly, G., Iyer, R. and Howell, R. T. (2012). The Big Five Personality Traits, Material Values, and Financial Well-Being of Self-Described Money Managers. Journal of Economic Psychology, 33, 1129-1142. doi:10.1016/j.joep.2012.08.001
Earl, P. E. (2005). Economics and Psychology in the Twenty-First Century. Cambridge Journal of Economics, 29(6), 909–926. doi:10.1093/cje/bei077
Gazel, S. (2013). Finansal Piyasalarda Psikolojik Eşik: İstanbul Menkul Kıymetler Borsası’nda Bir Uygulama, Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Kayseri.
Gambetti, E. and Giusberti, F. (2019). Personality, Decision-Making Styles and Investments. Journal of Behavioral and Experimental Economics. 80, 14-24. doi:10.1016/j.socec.2019.03.002
Grebitus, C., Lusk, J. L, and Nayga, R. (2013). Explaining Differences in Real and Hypothetical Experimental Auctions and Choice Experiments with Personality. Journal of Economic Psychology, 36, 11-26. doi:10.1016/j.joep.2013.02.004
Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J. and Anderson, R. E. (2014). Multivariate Data Analysis, Seventh Ed., Pearson Education Limited, England.
Horzum, M. B., Ayas, T. ve Padır, M. A. (2017). Beş Faktör Kişilik Ölçeğinin Türk Kültürüne Uyarlanmasi. Sakarya University Journal of Education, 7(2), 399. doi:10.19126/suje.298430
Kahneman, D. (2003). Maps of Bounded Rationality: Psychology for Behavioral Economics. The American Economic Review, 93(5), 1449-1475. Retrieved From: https://www.jstor.org/stable/3132137
Kahneman, D. and Tversky, A. (1974). Judgment under Uncertainty: Heuristics and Biases. Science, 185(4157), 1124-1131. doi:10.1126/science.185.4157.1124
Kahneman, D. and Tversky, A. (1979). Prospect Theory: An Analysis of Decision under Risk. Econometrica, 47(2), 263-291. doi:10.2307/1914185 Kalaycı, Ş. (2013). SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri, "Editör: Şeref Kalaycı", 8. Baskı, Dinamik Akademi, Ankara.
Kasapoğlu, A. (2006). Empati ve Sempati Olgusuna Vurgu Yapan Bazı Ayetler. Bilimname X(1), 33-61. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/bilimname/issue/3514/47756
Kübilay, B. (2015). Yatırım Psikolojisi Açısından Yatırımcı Önyargıları, Finansal Risk Toleransı ve Finansal Kişilik: Bireysel Yatırımcılar Üzerine Bir Alan Araştırması, Muğla Sıtkı Kocaman Üniversitesi, Yayınlanmış Doktora Tezi.
Küçüksucu, M., Konya, S. ve Karaçor, Z. (2017). Davranışsal İktisat Ekseninde İktisatta Psikolojik Arka Plan. ICPESS (Uluslararası Politik, Ekonomik ve Sosyal Çalışmalar Kongresi), Bosna, 0, 253-83. Erişim adresi: http://www.registericpess.org/index.php/ICPESS/article/view/2325
Lee, K., Ashton, M.C., Ogunfowora, B., Bourdage, J. S., and Shin, K.-H. (2010). The Personality Bases of Socio-Political Attitudes: The Role of Honesty-Humility and Openness to Experience. Journal of Research in Personality, 44(1), 115-119. doi:10.1016/j.jrp.2009.08.007
Ozer, D. J. and Benet-Martínez, V. (2006). Personality and the Prediction of Consequential Outcomes. Annual Review of Psychology, 57(1), 401-421. doi:10.1146/annurev.psych.57.102904.190127
Parlak, Ö. ve Sazkaya Koçoğlu, M. (2018). Beş Faktör Kişilik Özelliklerinin İş Yaşamında Yalnızlık Üzerine Etkisinin İncelenmesi. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 8(1), 149-165. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/odusobiad/issue/36351/387009
Rustichini, A., DeYoung, C. G., Anderson, J. E. and Burks, S. V. (2016). Toward the Integration of Personality Theory and Decision Theory in Explaining Economic Behavior: An Experimental Investigation. Journal of Behavioral and Experimental Economics, 64, 122-137. doi: 10.1016/j.socec.2016.04.019
Samuelson, W. and Zeckhauser, R. (1988). Status Quo Bias in Decision Making. Journal of Risk and Uncertainty, 1(1), 7-59. doi: 10.1007/BF00055564
Smith, A. (1759). Ahlaki Duygular Kuramı, "Çeviren: Derman Kızılay", Pinhan Yayıncılık, İstanbul.
Tekçe, B., Yılmaz, N. ve Bildik, R. (2016). What Factors Affect Behavioral Biases? Evidence from Turkish Individual Stock Investors. Research in International Business and Finance, 37, 515-526. doi:10.1016/j.ribaf.2015.11.017
Thaler, R. H. and Sunstein, C. R (2015). Dürtme (Özgün Adı: The Nudge), "Çeviren: Enver Günsel", Pegasus Yayınları, İstanbul.
Thaler, R. H. (1980). Toward a Positive Theory of Consumer Choice. Journal of Economic Behavior & Organization, 1(1), 39-60. doi:10.1016/0167-2681(80)90051-7
Thaler, R. (1985). Mental Accounting and Consumer Choice, Marketing Science, 4(3), 199-214. doi:10.1287/mksc.4.3.199
Thompson, R. L., Brossart, D. F., Carlozzi, A. F. and Miville, M. L. (2002). Five-Factor Model (Big Five) Personality Traits and Universal-Diverse Orientation in Counselor Trainees. The Journal of Psychology, 136(5), 561-572. doi:10.1080/00223980209605551
Toigonbaeva, D. ve Eser, R. (2011). Psikoloji ve İktisadın Birleşimi Olarak Davranışsal İktisat. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 6(1), 287-321. Erişim adresi: http://www.acarindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423880306.pdf
Uzun, R. Nur. ve İmamoğlu, O. (2017). Cinsiyet, Yaş Sınıf Düzeyi ve Spor Yapma Durumuna Göre Kişilik Özellikleri. Uluslararası 9. Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenliği Kongresi(Türkiye-Antalya). Erişim adresi: https://www.researchgate.net/publication/325320415_Cinsiyet_Yas_Sinif_Duzeyi_ve_Spor_Yapma_Durumuna_Gore_Kisilik_Ozellikleri_Personality_Characteristics_Which_Are_Based_on_Sex_Age_Class_and_Sportive_Acivities