İmam Hatip Lisesi Öğrencilerinin Kur'an-ı Kerim Dersine Yönelik Motivasyonlarının İncelenmesi

İmam Hatip Liseleri, Milli Eğitim Bakanlığı Din Öğretimi Genel Müdürlüğüne bağlı ortaöğretim kurumlarıdır. Bu kurumlarda, Fen ve Sosyal Bilimler ile Temel İslam Bilimleri eğitimi birlikte verilmektedir. Okutulan derslerin, %75 oranında Fen ve Sosyal Bilimler dersleri, %25 oranında da Temel İslam Bilimleri dersleri olduğu görülmektedir. Kur’an-ı Kerim Dersi, İmam Hatip Lisesi 9. 10. 11. ve 12. sınıflarda okutulmaktadır. Kazanımlara ulaşmada motivasyonun önemli bir etken olduğu düşünüldüğünde söz konusu derste hedeflerin gerçekleşmesi ve anlamlı bir öğrenmenin gerçekleşebilmesi için öğrencilerin derse yönelik motivasyon düzeylerinin yüksek olması gerekmektedir. Çünkü belirli düzeyde motive olmuş bir öğrencinin derse yönelik ilgisi ve dikkati, dersin içeriğini öğrenme arzusu ve çabası da artacaktır. Motivasyon kişide içsel veya dışsal olarak gelişebilir. Bu durum motivasyonun iki türünü oluşturmaktadır. Bunlar içsel motivasyon ve dışsal motivasyondur. İçsel motivasyon, kişinin dışarıdan herhangi bir karşılık beklemeden hoşlanmak, mutlu olmak amacıyla özverili bir şekilde davranmayı arzulamasıdır. Dışsal motivasyon ise kişinin, dışarıdan gelen ödüllendirme veya teşvik sebebi ile ya da cezalandırılma kaygısı ile bir davranışı yapmaktan sakınma veya vazgeçme yönünde istek duyması halidir. Bu çerçevede öğrenme üzerinde önemli etkisi olan motivasyonun, öğrencilerin herhangi bir derse yönelik motivasyonlarının incelenmesi, dersin hedeflerinin gerçekleşmesi ile ilgili önemli veriler sunabilir. Alanyazında Kur’an-ı Kerim dersiyle alakalı çalışmalar incelendiğinde bu çalışmaların çoğunlukla seçmeli Kur’an-ı Kerim dersiyle alakalı olduğu tespit edilmiştir. Bu çalışmalarda ele alınan konuların ise, ders öğretmenlerinin kullanmış oldukları yöntemlerin incelenmesi, derse ilişkin görüşlerin belirlenmesi, öğrencilerin dersle ilgili tutumlarının tespit edilmesi şeklinde olduğu görülmektedir. Ancak, alanyazında İmam Hatip Lisesi’ndeki temel derslerden biri olan Kur’an-ı Kerim dersine yönelik öğrenci motivasyonlarının incelendiği bir çalışma tespit edilememiştir. İlgili araştırmaların incelenmesi neticesinde İmam Hatip Lisesi’ndeki Kur’an-ı Kerim dersine yönelik öğrenci motivasyonlarının incelenmesinin alana katkı sağlayacağı kanaatine ulaşılmıştır. Bu araştırmada nicel araştırma yöntemlerinden kesitsel tarama araştırması kullanılmıştır.Araştırmanın örneklemi 2021-2022 eğitim-öğretim yılında Antalya ilinin merkez ilçelerinde bulunan Anadolu İmam Hatip Liseleri’nde öğrenim gören 564 (398 kız, 166 erkek) öğrencidir. Veri toplama aracı olarak katılımcılara araştırmacılar tarafından oluşturulan kişisel bilgi formu ile Seçmeli Kur’an-ı Kerim Dersine Yönelik Motivasyon Ölçeği uygulanmıştır. Söz konusu ölçek 18 madde ve 3 boyuttan oluşmaktadır. Veriler, çevrimiçi form olarak oluşturulan veri toplama aracının öğrencilere ulaştırılması ile elde edilmiştir. Çalışmada ilk olarak, ölçeğin iç tutarlığını hesaplamak amacıyla alt boyutların ve ölçeğin tamamının iç tutarlılık (Cronbach’s Alpha) değerleri hesaplanmıştır. Buna göre içsel motivasyon alt boyutu .85, dışsal motivasyon alt boyutu .57, işbirliğine dayalı motivasyon alt boyutu .81 olurken, ölçeğin tamamı için ise .90 olarak hesaplanmıştır. Bu sonuçlar ölçeğin, İmam Hatip Lisesi öğrencilerinin Kur’an-ı Kerim dersine yönelik motivasyon düzeylerini ölçmek için güvenilir bir araç olduğunu ortaya koymaktadır. Yapılan doğrulayıcı faktör analizi, ölçeğin yapısının da orjinal hali ile uyumlu ve bu sayede olduğu anlaşılmaktadır. Daha sonra ise İmam-Hatip Lisesi öğrencilerinin Kur’an-ı Kerim dersine yönelik motivasyonlarının yüksek düzeyde olduğu, cinsiyete göre Kur’an-ı Kerim derslerine yönelik motivasyonun farklılaşmadığı ancak sınıf değişkenine göre motivasyon türlerinin farklılaştığı sonucuna ulaşılmıştır.

A Study of Imam Hatip High School Students' Motivation for the Qur'an Course

Imam Hatip High Schools are secondary education institutions affiliated to the General Directorate of Religious Education of the Ministry of National Education. In these institutions, Science, Social Sciences, and Basic Islamic Sciences education are given together. Seventy-five percent of the courses taught are Science and Social Sciences, and twenty-five percent are Basic Islamic Sciences. The “Qur'an” is taught in the 9th, 10th, 11th and 12th grades of Imam Hatip High School. Considering that motivation is an important factor for success, students' motivation levels for the course should be high in order for the objectives of the course to be realized, and for a meaningful learning to take place. Because highly motivated students will have a high interest and attention, their desire and effort to learn the content of the course will also increase. Motivation can develop internally or externally. This situation creates two types of motivation. These are intrinsic motivation and extrinsic motivation. Intrinsic motivation is the desire to act selflessly in order to enjoy and be happy without expecting any external reward. Extrinsic motivation, on the other hand, is the state of wanting to avoid or abandon a behavior due to external reward or encouragement or fear of punishment. In this context, examining the motivation, which has a significant effect on learning , and the motivation of students for any course, can provide important data about the realization of the goals of the course. When the studies related to the “Qur'an” course in the literature are examined, it is seen that these studies are mostly related to the elective Qur'an course. In these studies, methods used by the course teachers, the opinions about the course and the attitudes of the students about the course have been examined. However, no study has been found in the literature examining student motivation for the Qur'an course, one of the basic courses at Imam Hatip High Schools. As a result of the examination of the related studies, it is concluded that the examination of student motivation for the Qur’an course at Imam Hatip High Schools will contribute to the field. In this study, cross-sectional survey research, one of the quantitative research methods, was employed. The sample of the research consists of 564 (398 girls, 166 boys) students studying at Anatolian Imam Hatip High Schools in the central districts of Antalya in the 2021-2022 academic year. As a data collection tool, the personal information form created by the researchers and the Motivation Scale for Elective Qur’an Course were applied to the participants. The scale consists of 18 items and 3 dimensions. The data was collected through an online form, which was sent to the students. In the first stage of the study, the internal consistency (Cronbach's Alpha) values of the sub-dimensions and the entire scale were calculated in order to evaluate the internal consistency of the scale. Accordingly, intrinsic motivation sub-dimension was .85, extrinsic motivation sub-dimension .57, cooperative motivation sub-dimension .81, and .90 for the whole scale. These results reveal that the scale is a valid and reliable tool to measure the motivation level of Imam Hatip High School students towards the Qur'an course. It is understood that the structure of the scale is compatible with its original form. In the second stage, it is found that the motivation of Imam-Hatip High School students towards the Qur'an courseis at a high level. The motivation for theQur'an course do not differ according to gender, but the types of motivation differ according to the class variable.

PDF

___

Acuner, Hacı Yusuf. “Öğrencilere Göre Seçmeli Kur’an-ı Kerim Dersi: Artvin İli Örneği”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 5/4 (2016), 850-871.
Akandere, Mehibe vd. “Ortaöğretim Öğrencilerinin Beden Eğitimi Dersine Yönelik Tutumları ile Akademik Başarı Motivasyonlarının İncelenmesi (Konya Anadolu Lisesi Örneği)”. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 24 (2010), 1-10.
Akbaba, Sırrı. “Eğitimde Motivasyon”. Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi 13 (2006), 343-361.
Algur, Hüseyin. Hafızlık Eğitimi Alan Bireylerin Motivasyon ve Psiko-Sosyal Durumları. İstanbul: DEM Yayınları, 2019.
Alkan, İclal – Bayri, Nevzat. “Fen Öğrenmeye Yönelik Motivasyon ile Fen Başarısı Arasındaki İlişki Üzerine Bir Meta Analiz Çalışması”. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi 32 (2017), 865-874.
Altun, Mukadder. Öğretmen Görüşlerine Göre Seçmeli Kur’an Dersleri -Nitel Bir Araştırma-. Rize: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
Aşlamacı, İbrahim. “İHL Öğrencilerinin Meslek Dersleri ve Meslek Dersi Öğretmenlerine Yönelik Tutum Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 17/1 (2017), 197-232.
Azizoğlu, Nursen – Çetin, Gülcan. “6 ve 7. Sınıf Öğrencilerinin Öğrenme Stilleri, Fen Dersine Yönelik Tutumları ve Motivasyonları Arasındaki İlişki”. Kastamonu Eğitim Dergisi 17/1 (2009), 171-182.
Bozkurt, Sema Nur. Ortaokul-İmam Hatip Ortaokulu Kur’an-ı Kerim Dersi Öğretim Programının İncelenmesi (Afyonkarahisar Örneği). Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
Ceylan, Erhan vd. “Ortaokul Öğrencilerinin Merak, Tutum ve Motivasyon Düzeylerine Göre Fen Bilgisi Dersi Başarılarının İncelenmesi”. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 9/1 (2016), 39-52.
Çakmak, Ahmet – Ecer, Münir. “Seçmeli Kur’an-ı Kerim Dersine Yönelik Motivasyon Ölçeğinin (SKKMÖ) Geliştirilmesi ve Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19/2 (2020), 679-707.
Çiftçi, Metin – Şimşek, Eyüp. “İmam Hatip Ortaokulu Öğrencilerinin Okul Motivasyonlarının Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi (Erzurum İli Örneği)”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 21/1 (2021), 279-301.
Daşkın, Abdurrahman. İmam Hatip Liselerinde Kur’an-ı Kerim Derslerinde İzlenen Yöntemler. Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
DÖGM, Din Öğretimi Genel Müdürlüğü. “Anadolu İmam Hatip Liseleri Kur’an-ı Kerim Dersi Öğretim Programı”. Erişim 1 Nisan 2022. http://dogm.meb.gov.tr/www/ogretim-programlari/icerik/14
Durmuş, Muhammet Emin – Karaman, Mehmet Ali. “İmam Hatip Lisesi Birinci Sınıf Öğrencilerinin Kur’an Dersine Yönelik Görüşlerinin Değerlendirilmesi”. ICPESS 2016 Proceedings Book. ed. Fatih Savaşan vd. İstanbul: Politik, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Merkezi (2016), 275-294.
Erdem, Ali Rıza - Gözüküçük, Meral. “İlköğretim 3. 4. ve 5. Sınıf Öğrencilerinin Türkçe Dersine Yönelik Motivasyonları ve Tutumları Arasındaki İlişki”. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi 3/2 (2013), 13-24.
Gündoğdu, Yusuf Bahri. “Seçmeli Din Derslerini Tercih Eden Öğrencilerin Tercihlerini Etkileyen Faktörler: Ordu Örneği”. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi 15/2 (2015), 121- 155.
Günel, Eyüp. Ortaokul Öğrencilerinin Seçmeli Kur’an-ı Kerim Dersine Yönelik Tutumları (Erzurum İli Örneği). Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
Meydan, Hasan. “Din, Ahlak ve Değerler Alanı Seçmeli Derslerinin Öğrenci Görüşleri Doğrultusunda Değerlendirilmesi”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 40 (2013) 219- 250.
Millî Eğitim Bakanlığı. (2016). Anadolu İmam Hatip Liseleri Kur’an-ı Kerim Dersi Öğretim Programı. Ankara: MEB Yayınları.
Mücahit, Mustafa. "Öğrencilerin Gözüyle İmam Hatip Lisesi Meslek Dersleri ve Meslek Dersleri Öğretmenleri (Sivas İli Örneği)". Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 41/1 (Haziran 2017), 73-99.
Osmanoğlu, Cemil – Göksun,Ayşe Nur. “Hafızlık Eğitiminde Başarı ve Motivasyon”. Hafızlık Eğitimi Üzerine Araştırmalar. ed. Cemil Osmanoğlu – Ömer Özbek. 117-201. Kayseri: Kimlik Yayınları, 2019.)
Özdamar, Kazım. Eğitim, Sağlık ve Sosyal Bilimler İçin SPSS Uygulamalı Temel İstatistik. Eskişehir: Nisan Kitabevi, 1999.
Scheffé, Henry. “A ‘Mixed Model’ for the Analysis of Variance”. The Annals of Mathematical Statistics, 27/1 (Mart 1956), 23-36.
Seçer, İsmail. SPSS ve LISREL ile Pratik Veri Analizi: Analiz ve Raporlaştırma. Ankara: Anı Yayınları, 2015.
Sezgin Selçuk, Gamze. “Tarama Yöntemi”. Eğitimde Araştırma Yöntemleri. ed. Haluk Özmen, Orhan Karamustafaoğlu. 140-161. Ankara: Pegem Yayınları, 2.basım, 2019.
Sümer, Nebi. “Yapısal eşitlik modelleri: Temel kavramlar ve örnek uygulamalar”. Türk Psikoloji Yazıları 3/6 (2000), 49-74.
Şimşek, Ömer Faruk. Yapısal Eşitlik Modellemesine Giriş Temel İlkeler ve LISREL Uygulamaları. Ankara: Ekinoks yayınları, 2007.
Tabachnick, Barbara G. – Fidell, Linda S. Using Multivariate Statistics. Boston: Pearson, 2007.
Tavşancıl, Ezel. Tutumların Ölçülmesi ve SPSS ile Veri Analizi. Ankara: Nobel Yayınları, 2005.
Türkben, Tuncay – Gündeğer, Ceylan. “Beşinci Sınıf Öğrencilerinin Okuduğunu Anlama, Okuma Motivasyonu ve Türkçe Dersine Yönelik Tutumları Arasındaki İlişki”. Ana Dili Eğitimi Dergisi 9/3 (2021), 871-888.
Ulusoy, Ayten (ed.). Gelişim ve Öğrenme. Ankara: Anı Yayınları, 5.Baskı, 2006.
Wheaton, Blair vd. “Assessing Reliability and Stability in Panel Models”. Sociological Methodology 8 (1977), 84-136.
Yaşlılıoğlu, M. Murat. “Sosyal Bilimlerde Faktör Analizi ve Geçerlilik: Keşfedici ve Doğrulayıcı Faktör Analizlerinin Kullanılması”. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi 46 (2017), 74-85.
Yılmaz, Nazif. İmam Hatip Liselerinde Kur’an-ı Kerim Öğretiminde Yeni Yöntemler ve Materyal Kullanımı. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2021.
Yüksel, Yakup. “İmam Hatip Liselerinde Kur’an Eğitimi Üzerine Bir Araştırma (Tekirdağ Örneği)”. Namık Kemal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/1 (2016), 9-29.