Abbasî Halîfesi ve Frenk Hükümdarı Büyük Karl İlişkisi

IX. yüzyılın hemen başlarında Abbasi İmparatorluğu Doğu’nun en parlak ülkesidir. Aynı zamanda Batı’da da hayranlıkla izlenmektedir. Abbasi halifesi Harûn Reşid, daha şehzade iken İmparatoriçe İrene’yi itaat altına alarak cizye vermeye mahkûm etmişti. Halife olduktan sonra da, Bizans İmparatoru Nikeforos itaate yanaşmayınca, Konya Ereğli’ye kadar gelerek İmparatordan bağlılık yemini almış ve cizye miktarını artırarak ona boyun eğdirmişti. Bizans ile güç mücadelesi içindeki Batı’daki güçlü Charlemagne de Harûn’u hayranlıkla izlemektedir. Charlemagne’nin komşusu Endülüs ise, Harûn ile mücadele içindedir. Endülüs Müslümanları da Franklar karşısında bu sıralarda Pireneler’de durdurulmuşlardır. Ortak menfaatler Charlemagne ile Harûn’u birbirlerine yaklaştırır. Karşılıklı elçi alışverişinde bulunulur. Kudüs’e gidecek hacıların güvenliği ve karşılıklı işbirliği öngörülmektedir. Elçilik heyetlerinin gönderilmesi yanında iki Hükümdar’ın birbirlerine hediyeler göndermeleri ve bu hediyelerin mahiyeti ile ilgili masalımsı ve efsanevî detaylar, bu ilişkiyi gölgede bırakarak, tarihi bir olayı adeta magazinleştirir. Doğu’nun zenginlikleri ve refahı Batı’da farklı algılarla abartılır, “Bin Bir Gece Masalları”nın da etkisiyle gerçekleri gölgede bırakır. Oldukça abartılan bu hediye edilen nesneler, mahiyeti aydınlatılması gereken elzem bir mesele haline geldiği için böyle bir araştırmaya ihtiyaç duyulmuş ve gerçekler tarihî olaylar ışığında açığa çıkarılmaya çalışılmıştır

Anahtar Kelimeler:

Harûn, Charlemagne, Bağdat, İstanbul, Kurtuba, Aix

The Relationship Abbasid’s Caliphate and Great Karl Who The King of Franks

The Abbasid Empire is the most radiant country of the East, in the early years of the ninth century. At the same time it is viewed with admiration in the West. The Abbasid caliphate Harûn al-Rashid, subordinated empress Irene under his rule and sentenced her to pay Jjzya (Tax) when he was an heir to the throne.After becoming caliphate, when the Byzantium emperor Nikhephoros refused to obey, he came as far as Konya Ereğli and forced him into submission by receiving his oath of allegiance and raised the amount of jizyaIn the West which was in a power struggle with the Byzantium, the mighty Charlemagne was also watching Harûn with admiration. Whereas, Charlemagne’s neigbour Al-Andalus was in conflict with Harûn. In this period, Andalusian Muslims were stopped at the Pyrenees by the Franks. Common interests brought Charlemagne and Harûn closer. They exchanged ambassadors. Mutual collaboration was foreseen by ensuring the safety of the pilgrims travelling to Jerusalem. In addition to the exchange of ambassador delegations, the exchange of gifts between the two rulers and the legendary and fairy tale details of the contents of these gifts have shadowed the actual relationship and has transformed this historic event into a tabloid issue. The wealth and riches of the East is exaggerated in the West with different perceptions and the truth is swept aside with the effect of “ One Thousand and One Nights Stories”. There was a need for this research in order to shed light on to reality in terms of historical events because the issue of clarifying the contents of the much exaggerated objects which have been given as a gift became essential.

Keywords:

Harûn Charlemagne, Baghdad, Istanbul, Cordoba, Aix, Gift,

PDF

___

Abdülganî, Abdurrahman M., el-Hudûdü’l-Bizantiyye el-İslâmiyye ve Tanzîmâtüha’s Sagriyye (40-339/660-950), Küveyt 1410/1990.
Ahmed Âdil Kemâl, el-Kadisiyye, Beyrut 1989.
Ahmed Emin, Duha’l-İslâm, Beyrut 1933-36.
Ali Reşad, Tarih-i Umumî, Şems Matbaası, İstanbul 1342.
al-Kholy, Amin, The Function of Music in Islamic Culture, Cairo 1984.
Asbridge, Thomas, Haçlı Seferleri, çev.: Ekin Duru, Say Yayınları, 1. Baskı, İstanbul 2014. Avcı, Casim, “Kudüs”, DİA; İstanbul 2002, c. XXVI, s. 327-329.
……………., “Suğur”, DİA; İstanbul 2019, c. XXXVII, s. 473-474.
Barthold, W., Köprülü F., İslâm Medeniyeti Tarihi, Akçağ Yayınları, Ankara 1984.
Belâzürî, Futuhu’l-Buldan, çev.: Mustafa Fayda, Siyer Yayınları, 1. Baskı, Ankara 1986. Bilge, Mustafa L., “Süveyş”, DİA; İstanbul 2010, c. XXXVIII, s. 186-187.
Bilici, Faruk, “Fransa”, DİA; İstanbul 1996, c. XIII, s. 187-190.
Bir, Atilla - Kaçar Mustafa, “Saat”, DİA; İstanbul 2008, c. XXXV, s. 322-325.
Bozkurt, Nahide, “Hârûnürreşîd”, DİA; İstanbul 1997, c. XVI, s. 258-261.
…………………., “Herseme b. A’yen”, DİA, İstanbul 1998, c. XVII, s. 239.
Bozkurt, Nebi, “Kıyafet”, DİA, İstanbul 2002, c. XXV, 508-510.
Brockelmann, c., İslâm Milletleri ve Devletleri Tarihi, çev.: Neşet Çağatay, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara 1964.
Bucker, F. W., Harûn Rashid and Charles the Greath, Cambridge 1931.
Candarlıoğlu, Gülçin, “Çin”, DİA, İstanbul 1993, c. VIII, s. 322-23.
Continuatus, Theophanes, Chronographia, Corpus Scriptorum Historiae Byzantinae, Bonn 1838.
Demirkent, Işın, “Bizans”, DİA, İstanbul 1992, c. VI, s. 235.
…………………, “İstanbul”, DİA, İstanbul 2001, c. XXIII, s. 205-212.
Ebû Yusuf, Kitâbü’l-Harâc, neş.: Muhibbüddin el-Hatîb, Kahire 1382.
ed-Dûrî, Abdülaziz, “Bağdat”, DİA, İstanbul 1991, c. IV, s. 425-433.
el-Alûsî, Mahmud Şükrî, Tarîhu Mesâcidi Bağdâd ve Asâruhâ, Bağdat 1346.
el-Fakî, Usamuddin Abdurrauf, ed-Devletü’l-Abbasiyye, Kahire 1987.
el-Hudari, Muhammed, Tarihu’l-Ümemi’l-İslâmiyye, (ed-Devletü’l-Abbasiyye), Mısır 1970.
el-Kıftî, Ali b. Yûsuf, Kitâbu İhbâru’l-Ulemâ bi Ahbâri’l-Hukemâ, Kahire 1326. Emecen, Feridun, “Süleyman I”, DİA, İstanbul 2010, c. XXXVIII, s. 64.
eş-Şek’a, Mustafa Muhammed, “İbn Abdürrabbih”, DİA, İstanbul 1999, c. XIX, s. 281-283.
et-Taberî, Tarihu’r-Rusül ve’l-Mülûk, tahk.: Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim, Kahire 1968-69.
Eyice, Semavi, “Barthold, Vasilij Viladimiroviç”, DİA, İstanbul 1992, c. V, s. 86.
ez-Ziriklî, Hayreddin, Kamusu’l-A’lâm, (Kamus-u Terâcim), neş.: Züheyr Fethullah, Beyrut 1980.
Fayda, Mustafa, “Amr b. Ümeyye”, DİA, İstanbul 1991, c. III, s. 94-95.
Fück, J. W., “Ishak b. Ibrahim al-Mawsilî”, EI2, c. IV, s. 110-111.
Gerdizî, Zeynü’l-Ahbâr, neş.: Mirza M. Kazvînî, Tahran 1315.
Gurlitt, C., Die Baukunst Konstantinopels, Berlin 1909-12.
Haddurî, M., es-Sılatü’l-Diblomatikiyya beyne’r-Reşid ve Şarlman, Bağdat 1939.
Hasan İbrahim Hasan, Tarihu’l-İslâm es-Siyasî ve’d-Dinî ve’s-Sekâfî ve’l-İctimâî, Beyrut 1991.
Hızır Ahmed Atâullah, Beytü’l-Hikme fî Asri’l-Abbasiyyîn, Kahire ts.
Hillenbrand Carole, Müslümanların Gözünden Haçlı Seferleri, çev.: Nurettin Elhüseyni, Alfa Yayınları, 1. Baskı, İstanbul 2015.
Hitti P. K., History of the Arabs, New York 1968.
…………..., Capital Cities of Arab Islam, Minneapolis 1973.
……………, Siyasî ve Kültürel İslâm Tarihi, çev.: Salih Tuğ, Boğaziçi Yayınları, İstanbul 1995.
Holt, P. M., “Tuman Bay”, EI2, c. X, s. 621-622.
Honigmann, E., Bizans Devleti’nin Doğu Sınırı, çev.: Fikret Işıltan, İÜ Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1970.
Irwing, Thomas B., “Kurtuba”, DİA, İstanbul 2002, c. XXVI, s. 452.
İbn Battûta, Muhammed b. Abdullah, Tuhfetü’n-Nüzzâr fî Garâibi’l-Emsâr ve Acâibi’l- Esfâr, neş.: Ali el Muntasır, Beyrut 1975.
İbn Cübeyr, Endülüs’ten Kutsal Topraklara, çev.: İsmail Güler, Selenge Yayınları, İstanbul 2003.
İbn Havkal, 10. Asırda İslâm Coğrafyası, çev.: Ramazan Şeşen, Yeditepe Yayınları, İstanbul 2014.
İbn Hurdazbih, el-Mesâlik ve’l-Memâlik, neş.: M. J. De Goeje, Leiden 1967.
İbn Kesir, el-Bidaye ve’n-Nihaye, Beyrut 1966.
İbn’ul-Esir, el-Kâmil fi’t-Tarih, Mısır, 1301.
Joranson, E., The Allaged Frankish Protoctorate in Palestine, yy. 1927.
Karakaya, Fikret, “Kanun”, DİA, İstanbul 2001, c. XXIV, s. 327-28.
…………………., “Ud”, DİA, İstanbul 2012, c. LXII, s. 39-40.
Karpat, Kemal H., “Balkanlar”, DİA, İstanbul 1992, c. V, s. 28.
Kaya, Mahmut, “Beytülhikme”, DİA, İstanbul 1992, c. VI, s. 89.
Konyalı, İ. Hakkı, “Alman Çeşmesi”, Tarih Hazinesi, I/8, İstanbul 1951.
Kurtulmuş, Rıza, “Avrupa”, DİA, İstanbul 1991, c. IV, s. 152-153.
Kruk, R., “The Bold and the Beautiful. Women and Fitna in the Sirat Dhat al-Himma: The Story of Nura”, Women in the Medieval İslamic World: Power, Patronage, Piety, edit. G. Hambly, New York 1998.
Labon, G., Hadâretü’l-Arab, çev.: Adil Zuaytır, Kahire 1948.
Lamb, Harold, Suleiman the Magnificent: Sultan of the East, New York 1951.
………………, Selahaddin Eyyubi ve Haçlılar, çev.: Sinem Ceviz, İlgi Kültür Sanat Yayınları, 1. Baskı, İstanbul 2017.
Le Strange, G., Baghdad During the Abbasid Caliphate, Oxford 1924.
Littmann, E., “Alf layla wa layla”, EI2, c. I, s. 358-364.
Michaud,. F. J, Haçlı Seferlerinin İlginç Olayları, haz.: Güray Kırpık, Lotus Yayınevi, Ankara 2011.
Mukaddesî, Ahsenü’t-Tekasim, çev.: D. Ahsen Batur, Selenge Yayınları, İstanbul 2015.
Omar F., “Harûn al-Rashid”, EI2; c. III, s. 232-234.
Ostrogorsky, Georg, Bizans Devleti Tarihi, çev.: Fikret Işıltan, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1981.
Öğüt, Salim, “Ebû Yusuf”, DİA, İstanbul 1994, c. X, s. 261-264.
Özaydın, Abdülkerim, “Av”, DİA, İstanbul 1991, c. IV, s. 102-103.
Özcan, Azmi, “Fransa”, DİA, İstanbul 1996, c. XIII, s. 178.
Özdemir, Mehmet, “Endülüs”, DİA, İstanbul 1992, c. XI, s. 213.
……………………., “Hakem I”, DİA, İstanbul 1997, c. XV, s. 173.
Öztürk, Levent, “Necâşî Ashame”, DİA, İstanbul 2006, c. XXXII, s. 476.
Pala, İskender, “Âyine-i İskender”, DİA, İstanbul 1991, c. IV, s. 252.
Palabıyık, Hanefi, Valilikten İmparatorluğa Gazneli Devlet ve Saray Teşkilâtı, Araştırma Yayınları, Ankara 2002.
……………………, “Müslümanlarda Kitap Kültürü ve Kütüphaneler”, İslâm Kurumları Tarihi, edit.: Eyüp Baş, Grafiker Yayınları, 1. Baskı, Ankara 2013.
Potyemkin, Vladimir ve diğerleri, Uluslararası İlişkiler Tarihi, çev.: Atilla Tokatlı, Evrensel Basım Yayın, İstanbul 2009.
Salis, Renzo Sertoli, Muhteşem Süleyman, çev.: Şerafettin Turan, AÜ Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Yayınları, Ankara 1963. Sarton, G., Introduction of the History of Science, London 1962.
Scmidt, F. F., Karl der Grosse und Harûn al-Rashid, yy. 1912.
Sezgin, Fuat, İslâm’da Bilim ve Teknik, çev.: Abdurrahman Aliy, Türkiye Bilimler Akademisi, Ankara 2007.
Sırma, İ. Süreyya, Abbasiler Dönemi, Beyan Yayınları, İstanbul 1990.
Terzi, Mustafa Zeki, “Emeviler ve Abbasiler Zamanında Malatya Hudut Garnizonu”, 19 Mayıs ÜİF Dergisi, Samsun 1989, sayı: 3.
Terzioğlu, Arslan, “Bîmâristan”, DİA, İstanbul 1992, c. VI, s. 164.
Touma, Habib Hassan, La Musique Arabe, Paris 1996.
TTK Cemiyeti, Tarih, İstanbul 1933.
Tukin, Cemal, “Girit”, DİA, İstanbul 1996, c. XIV, s. 85.
Ulutürk, Veli, “Binbir Gece” DİA, İstanbul 1992, c. VI, s. 180.
Uraler, Aynur, “Ümmü Habibe”, DİA; İstanbul 2013, c. LXII, s. 318.
Uslu, Recep, “Cündişâpûr”, DİA, İstanbul 1993, c. VIII, s. 117.
Vaglieri, L. V., “Abbasî Hilâfeti”, İslâm Tarihi Kültür ve Medeniyeti, çev.: H. Aktaş, İstanbul 1988.
Vernet, J., “al-Khwarazmi”, EI2, c. IV, s. 1070-1071.
Wasserstein, J., The Caliphate in the West, Oxford 1993.
Yazıcı, Tahsin, “Fil”, DİA, İstanbul 1996, c. XIII, s. 67-68.
Yıldız, H. Dursun, “Avâsım”, DİA, İstanbul 1991, c. IV, s. 111.
Yuvalı, Abdülkadir, “Gâzân Han”, DİA, İstanbul 1996, c. XIII, s. 429-431.
Zettersteen, K. V., “Harûnurreşid”, İA, İstanbul 1977, c. V/1, s. 304-305. Zeydan, Corci, İslâm Medeniyeti Tarihi, çev.: M. Çelik, İletişim Yayınları, İstanbul 1976.