Esnaf loncalarında yeniçeriler

Bu çalışmada Osmanlı Devleti'nde yeniçerilerin ekonomik faaliyetlere katılması, esnaf cephesinden değerlendirilmeye çalışılmıştır. Yeniçeriler, Osmanlı Devleti'nin vergiden muaf askerî zümresindendir. Osmanlı esnafı ise vergi ödemekle mükellef şehirli üretici kesimi temsil eder. Yeniçerilerin iktisadi faaliyetlerle meşguliyeti 16. yüzyıl sonlarına kadar gitse de 18. yüzyılda yoğunluk kazanmaktadır. Çalışmamızda özellikle 18. yüzyıl İstanbul'unda yeniçeri-esnaf kimliği üzerinde durularak, yeniçeri kimliği taşıyan esnaf ile diğer esnaf arasında zaman zaman gün yüzüne çıkan anlaşmazlık ve sorunlar incelenmiştir. Bu makale yeniçerilerin asker olma vasıflarını kötüye kullanarak esnafın faaliyetlerine fiziken ya da parasal olarak engeller çıkardıklarını ve esnafın maişet alanını daralttıklarını göstermektedir. Yeniçeriliğin ilgasının Osmanlı esnafına olan etkisi ise berber esnafının aleyhinde oluşan gelişmeler incelenerek belirlenmektedir.

Janissaries in artisans' guilds

This study examines the economic activities of the janissaries from the view point of Ottoman artisans. Because of their military status the janissaries were a tax-exempted class of the Ottoman social system, while the Ottoman artisans were tax-payers of the urban population. The janissaries’ active involvement in economics goes back to the late sixteenth century and it intensifies in the eighteenth century. This article focuses on the identity of janissary-artisans in eighteenth-century Istanbul, and examines the problems between janissary- artisans and other artisans. Furthermore this article illustrates how the janissaries misused their military status by creating physical and financial obstacles for the artisans of Istanbul by abusing their tax-exempt position. In addition, the article examines the impact of the abolishment of the janissary corps on Istanbul artisans using the example of barbers.

PDF

___

Başbakanlık Osmanlı Arşivi
Cevdet Belediye 1532-14 Ş 1152/16 Kasım 1759; 4476-22 ZA 1245/15 May 1830
İrade Dahiliye 2156-5 B 1257/22 Ağustos 1841
İrade Meclis-i Vala 126-10 R 1256/11 Haziran 1840
Bursa Şer'iyye Sicilleri B 234, 84
Ahmet Cevdet Paşa (1309/1892). Tarih-i Cevdet, c.12, Matbaa-i Osmaniye, İstanbul.
Ahmet Lütfi Efendi, Mir’at-ı Adalet, İstanbul,1304/1886.
Akdağ, Mustafa, Türkiye'nin İktisadi ve İçtimai Tarihi, c.II, Ankara,1971.
Akdağ,Mustafa, "Yeniçeri Ocak Nizamının Bozuluşu", A.Ü. DTCF Dergisi, c. V/3, 1947, 291-313.
Aktepe, Münir, "XVIII. Asrın ilk Yarısında İstanbul'un Nüfus Meselelerine Dair Bazı Vesikalar", Tarih Dergisi, c.IX, 1958, 1-30.
Aktepe, Münir, Patrona Halil İsyanı, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi yay., 1958.
Avcılar, Suna Başak, ―Osmanlı Tabakalaşma Sistemine İlişkin Görüşler Üzerine Bir Değerlendirme‖, IV. cilt, Osmanlı, ed. Güler Eren, Ankara: Yeni Türkiye yay., 1999.
Berkes, Niyazi, The Development of Secularism in Turkey, Montreal, 1964.
Destarî Salih Tarihi, yay. Bekir Sıtkı Baykal, Ankara: Türk Tarih Kurumu yay., 1962.
Dingeç, Emine, "16. ve 17. Yüzyıllarda Taşrada Yasakçılar", Perspectives on Ottoman Studies: Papers from the 18th symposium of the International Committee of Pre-Ottoman and Ottoman Studies (CIEPO) at the University of Zagreb 2008, ed. Ekrem Causevic, Nenad Moacanin and Vieran Kursar, Berlin: LIT Verlag, 2010, 931-942.
Elibol,Ahmet, "Yeniçeriler ve İktidar Bağlamında Osmanlı Sisteminin Dönüşümü", Gazi Akademik Bakış, cilt 3, sayı 5, (Kış 2009), 21-40.
Elibol,Ahmet, "Yeniçeriler ve İktidar Bağlamında Osmanlı Sisteminin Dönüşümü", Gazi Akademik Bakış, cilt 3, sayı 5, (Kış 2009), 21-40.
Ergin, Osman Nuri, Mecelle-i Umur-ı Belediye, İstanbul,1922. (Ergin, Osman Nuri, Mecelle-i Umur-ı Belediye, İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı yay.), 1995.
Ertaş, M. Yaşar, "Osmanlı Devleti'nde Sefer Organizasyonu", Osmanlı, c.VI, ed. Güler Eren, Ankara: Yeni Türkiye yay., 1999 .
Finkel, Caroline, Rüyadan İmparatorluğa: Osmanlı İmparatorluğu'nun Öyküsü, 1300- 1923, İstanbul: Timaş yay.,2007.
Genç, Mehmet (1986). ―Osmanlı Esnafı ve Devletle İlişkileri‖, Ahilik ve Esnaf Konferanslar ve Seminerler, İstanbul: İstanbul Esnaf ve Sanatkarlar Birliği Yay.,1986 .
Genç, Mehmet, Osmanlı İmparatorluğu'nda Devlet ve Ekonomi, İstanbul: Ötüken yay., 2000.
Gibb, H. R., H. Bowen, Islamic Society and West, c.I, London,1950.
Goodwin, Godfrey , Yeniçeriler, İstanbul: Doğan Kitapçılık, 2011.
Göçek, F. Müge, Rise of the Bourgeoisie, Demise of Empire, London: Oxford University Press, 1996.
İnalcık, Halil, ―Osmanlı Toplum Yapısının Evrimi‖ , çev. M. Özden, F. Unan, Türkiye Günlüğü, sayı 11,1990.
İnalcık, Halil, The Ottoman Empire, the Classical Age 1300-1600, N. Itzkowitz ve C. Imber (çev.), London,1973.
İnalcık, Halil, "The Appointment Procedure of a Guild Warden (Ketkhüda)," Wiener Zeitschrift für die Kunde des Morgenlandes, c. 76, 1986, 135-142.
İnalcık, Halil, D. Quatert (ed.), An Economic and Social History of The Ottoman Empire, Cambridge,1994.
Kafadar, Cemal, Janissary-Esnaf Relations: Solidarity and Conflict, Yayınlanmamış Yüksek Lisans tezi, Institute of Islamic Studies, McGill University, 1981.
Kafadar, Cemal, "On Purity and Corruption of Janissaries", Turkish Studies Association Bulletin, c.15, 1991, 273-280
Kal'a, Ahmet (ed.), İstanbul Ahkam Defterleri, İstanbul Esnaf Tarihi 1, İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire başkanlığı yay.,1997.
Kal'a, Ahmet (ed.), İstanbul Ahkam Defterleri, İstanbul Esnaf Tarihi 2, İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire başkanlığı yay.,1998.
Koçibey Risalesi, yay. haz. Yılmaz Kurt, Ankara: Akçağ yay.,1998.
Koçu, Ekrem, Yeniçeriler, İstanbul,1964.
Koyuncu, Miyase, The Institution of Gedik in Ottoman Istanbul, 1750-1850, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Boğaziçi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2001.
Kütükoğlu, Mübahat, ―Osmanlı Esnafında Oto- Kontrol Müessesi", Ahilik ve Esnaf Konferanslar ve Seminerler, İstanbul: İstanbul Esnaf ve Sanatkarlar Birliği Yay., 1986.
Levend, Agah Sırrı, ―Siyaset-nameler‖, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 1962, 162-194.
Mantran, Robert, On Yedinci Yüzyıl İkinci Yarısı İstanbul, Kurumsal, İktisadi ve Toplumsal Tarih İncelemesi, M. Ali Kılıçbay ve E. Özcan (çev.), Ankara, 1990.
Olson, R. W. (1974). ―The Esnaf and The Patrona Halil Rebellion of 1730: A Realignment in Ottoman Politics?‖, Journal of Economic and Social History of Orient, c. XVII., 3. Bölüm, Leiden: E. J. Brill, 1974.
Ömer Cabi Efendi, Cabi Tarihi, haz. Mehmet Ali Beyhan, Ankara: Türk Tarih Kurumu yay., 2003.
Özcan, Abdülkadir, "Patrona İsyanı", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c.34, İstanbul, 2007,189-192.
Özkaya, Yücel, XVIII. Yüzyılda Osmanlı Kurumları ve Osmanlı Toplum Yaşantısı, Ankara, 1985.
Öztuna, Yılmaz, Büyük Türkiye Tarihi, c. IX, İstanbul,1978.
Quataert, Donald, "Janissaries, Artisans and the Question of Ottoman Decline 1730- 1826", Workers, Peasants and Economic Change in the Ottoman Empire 1730-1914, İstanbul: ISIS Press:1993.
Raymond, André, Osmanlı Döneminde Arap Kentleri, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt yay., 1995.
Selaniki Mustafa Efendi, Tarih-i Selaniki, haz. Mehmet İpşirli, Ankara: Türk Tarih Kurumu yay., 1995.
Sıdkı, Gedikler, İstanbul, 1325/1907.
Turna, Nalan, "Ondokuzuncu Yüzyılın İlk Yarısında İstanbul'da Berber Olmak, Berber Kalmak", İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap tarihi Enstitüsü Yakın Dönem Tarih Araştırmaları Dergisi, c.5, 2005, 171-188.
Uzunçarşılı, İ.Hakkı, Osmanlı Devleti Teşkilatından Kapıkulu Ocakları, 2.cilt, Ankara,1983.
Üstün, Kadir Rethinking Vaka-i Hayriye (The Auspicious Event): Elimination of The Janissaries On The Path To Modernization, yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Bilkent Üniversitesi, Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2002.
Yi, Eunjeong, Guild Dynamics in Seventeenth Century Istanbul: Fluidity and Leverage, Leiden, 2004.