KAŞKAY TÜRKÇESİ SÖZ VARLIĞINDA HAYVANCILIKLA İLGİLİ KELİMELER

Bir toplumun kültürü, tarihi, yaşam biçimi, milli kimliği ile ilgili çıkarımlarda bulunmak için en önemli veri, dil verileridir. Dil verilerine dayanarak Eski Türklerin konargöçer yaşam biçimine ve dolayısıyla göçebe kültürüne sahip oldukları bilinmektedir. Göçebeliğin hâkim olduğu kültürler için hayvanlar, büyük önem taşımaktadır. Sonraki dönemlerde Eski Türkler, her ne kadar yerleşik hayata geçseler de diğer göçebe kültürüne sahip olanlar gibi hayvanların onların hayatında her zaman önemli bir yere sahip olduğu göz ardı edilemez. Kaşkaylar da İran’ın güneyinde, Zagros dağları çevresinde bir kısmı yarı göçebe hayat süren, bir kısmı da İran’daki birtakım reformlar sonrası yerleşik hayata geçmiş Oğuz grubu Türk topluluklarından biridir. Kaşkayların esas uğraşlarının hayvancılık ve tarımcılık olduğu bilinmektedir. Bundan dolayı Kaşkay Türkçesinin söz varlığı incelendiğinde hayvan ve hayvancılıkla ilgili çok sayıda sözcüğün var olduğu tespit edilmiştir. Bu çalışmanın veri tabanını, alana gidilerek tarafımızca derlenen kelimeler oluşturmaktadır . Çalışmada öncellikle Kaşkay Türkleri hakkında bilgi verilecek ve daha sonra göçebe Kaşkay Türklerinin kullandığı hayvan ve hayvancılıkla ilgili kelimeler, ad bilimsel açıdan incelenecektir.

Anahtar Kelimeler:

Türk kültürü, Kaşkay, hayvan, hayvancılık, ad bilimi

Words Relating to Husbandry in the Qashqai Turkish Vocabulary

Linguistic data are the most source to make inferences about the culture, history, lifestyle and national identity of a society. Based on these linguistic data, it is known that the Old Turks had a nomadic lifestyle and thus a nomadic culture. Animals carry great importance for nomadic cultures. Albeit the Old Turks’ adaptation of a settled life in the following centuries, animals continued to have an important place in their lives, similar to those in nomadic cultures. The Qashqai people part of the Oghuz Turkish branch, either led a semi-nomadic life in the South of Iran, around the Zagros Mountains, or settled down following some reforms in Iran. The main occupations of the Qashqais are animal husbandry and agriculture. Therefore, a close look at their vocabulary established that there are many words related to animals and husbandry. Based on field work, we compiled a database of these words. This paper provides information about the Qashqai Turk and then examines the nomenclature of words related to animals and husbandry used by the nomadic Qashqai Turks.

Keywords:

Turkish culture, Qashqai, animal, husbandry, onomastic,

PDF

___

Akalın, Ş. H., Toparlı, R., Gözaydın, N., Zülfikar, H., Argunşah, M., Demir, N. ve Gültekin, B. (2011). Türkçe Sözlük (11. bs.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Albayrak, R. (2013). Türklerin İranı (C. II). Ankara: Berikan Yayınları.
Beck, L. (1992). Qashqa'i Nomads and the Islamic Republic. Middle East Report, 36-41.
Çelik, M. (2014). Kaşkay Türkçesi Metinleri: Giriş-Metinler-Seçme Sözlük-Ekler. Ankara: Gece Kitaplığı.
Demorgny, G. (1913). Réformes Administratives en Perse, les Tribus du Fars. Revue du Monde Musulman, 22, 85-150. Paris.
Doerfer, G. (1992). İran'daki Türk Dilleri Üzerine Göttingen'de Yapılan Araştırmalar Üzerine. Türk Dili, (489), 264-266.
Doğan, T. (2021). Kaşkay Türkçesinin Türk Dili Alanındaki Yeri. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 18(2), 167-201.
Dolatkhah, S. (2010). The Kashkay People, Past and Present. Bilig, (53), 103-114.
Ehlers, E. (2011). Nomadism. Encyclopaedia Iranica. 11 Haziran 2021 tarihinde https://iranicaonline.org/articles/nomadism adresinden erişilmiştir.
Erenoğlu Ataizi, D. (2011). Kaşkay Türklerinde Sosyal Tabakalaşma. Turkish Studies, 6(4).
Erenoğlu Ataizi, D. (2017a). Kaşkay Türklerinin Dili. Ankara: TDK.
Erenoğlu Ataizi, D. (2017b). Kaşkay Türkçesinde Sayı Sözcükleri: Şiraz ve Çevresinden Örnekler. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 6(2), 865-877.
Fasa’i, H. H. (1988). Farsnamah-i Nasiri (C.2) (M. Rastgar Fasai, Ed.)
Johanson, L. (2021). Turkic. UK: Cambridge University Press.
Oberling, P. (1960). The Turkic Peoples of Southern Iran (Basılmamış Doktora Tezi). New York: Columbia University
Resulzade, M. E. (1993). İran Türkleri: Türk Yurdu ve Sebilürreşad'daki Yazıları (Y. Akpınar, İ. M. Yıldırım ve S. Çağın, Haz.). İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
Shahbazi, M. (2001). The Qashqa'i Nomads of Iran (Part I): Formal Education. Nomadic Peoples, 5(1), 37-64. 22 Mart 2022 tarihinde https://www.eghtesadonline.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%86-3/260826-%D8%B1%D8%B4%D8%AF-%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D8%A7%D9%84-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D8%A7-%D8%A7%DB%8C%D9%86%D9%81%D9%88%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%DA%A9 adresinden erişilmiştir.