Yeni Buluntuların Işığı Altında Anadolu'da Hassuna ve Samarra Seramiğinin Yayılımı Üzerine Bir Gözlem

Mezopotamya'nın tarihöncesi seramiği içinde önemli bir yer tutan Hassuna ve Samana kapları aynı zamanda Mezopotamya'nın ilk boyalı çanak-çömlek gruplarını oluşturmaktadır. Arkeoloji yazınında isimlerini tanımlandıktan ilk merkezler olan Teli Hassuna ve Samarra yerleşimlerinden alan bu kaplann yayılım alanının, son yirmi yıla kadar sadece Irak'ın orta ve kuzey bölümleriyle sınırlı olduğuna inanılmaktaydı. Fakat son yirmi yıl içinde Suriye'nin kuzey bölümlerinde, özellikle Fırat ve Balikh nehirleri civarlanndaki yerleşimlerde yapılan kazı ve yüzey araştırmalan, bu kaplann yayılım alanlannm batıya doğru, Akdeniz'e kadar uzandığını göstermiştir. Türkiye sınırlan içinde kazı ve yüzey araştırmalannın artmasıyla da, bu kaplann Anadolu'da varlığı ispatlanmış ve bu kültürlerin gelişim ve yayılmamın yeniden değerlendirilmesi gerekliliği ortaya çıkmıştır. Bu çalışmada son yıllarda Türkiye sınırlan içinde yapılan kazılarda ortaya çıkartılan Hassuna ve Samarra seramiğinin genel bir değerlendirilmesi yapılmaktadır.

An Observation on the Distribution of the Hassuna and Samarran Pottery in Anatolia in the Light of New Finds

The Hassuna and Samarran pottery, occupying a distinct place among the prehistoric Mesopotamian ceramics, are the most ancient painted pottery groups of Mesopotamia. In archaeological research, these wares are named after the spots where they were first found, Tell Hassuna and Samarra. Until the last twenty years, according to widespread belief, the distribution of these wares was limited to Central and Northern Iraq. However, recent archaeological research has brought out more sites in the Euphrates and Balikh regions. Thus, the distribution of both pottery groups reached the Mediterranean coast in the West. New research in Turkey proves the existence of these groups in Anatolia, and necessitates a reevaluation of the development and expansion of these cultures. This study is a general evaluation of the Hassuna and Samarra pottery in the recently excavated sites in Turkey.

PDF

___

Aurenche, Olivier. (1993). "L'origine de la brique dansle Proche-Orient Ancien." M. Frangipane ve diğerleri, (eds). Between the Rivers and over the Mountains, Archaeologica Anatolica et Mesopotamia Alba Palmieri Dedica. Roma: Universita di Roma: 71-85.
Bader, N.O. (1993a). " The Early Agricultural Settlement of Tell Sotto." Yoffee, N. ve J. J. Clark, (eds). (1993). Early Stages in the Evolution of Mesopotamian Civilization, Soviet Excavations in Northern Iraq, Tuscon & London: The University of Arizona Press: 41-54.
Bader, N. O. (1993b). " Result of the Excavations at the Early Agricultural Site of Kültepe in Northern Iraq." Yoffee, N. ve J. J. Clark, (eds). (1993). Early Stages in the Evolution of Mesopotamian Civilization, Soviet Excavations in Northern Iraq, Tuscon & London: The University of Arizona Press: 55-62.
Balkan-Atlı, N. ve diğerleri. (2001). "Akarçay Tepe Kazısı, 1999." N. Tuna, J. Öztürk ve J. Velibeyoğlu. (eds). Ilısu ve Karkamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik ve Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi 1999 Yılı Çalışmaları, ODTÜ TAÇDAM, Ankara: 309-358.
Balkan-Atlı, N. ve diğerleri. (2004). "Akarçay Tepe 2001 Yılı Çalışmaları." N. Tuna, J. Greenhalg ve J. Velibeyoğlu. (eds). Ilısu ve Karkamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik ve Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi 2001 Yılı Çalışmaları, ODTÜ, TAÇDAM, Ankara: 227-240.
Beile-Bohn, M. ve diğerleri. (1998). "Neolitische Forschungen in Obermesopotamien Gürcütepe und Göbeklitepe." ISTANBULER MITTEILUNGEN Band 48: 309-337.
Bernbeck, R., S. Pollock ve C. Coursey. (1999). "The Halaf Settlement at Kaza-ne Höyük, Preliminary Report on the 1996 and 1997 Seasons." ANATOLICA XXV: 109-147.
Braidwood, J. Robert, ve diğerleri, (1944). "New Chalcolithic material of Samarran type and its implications. A report on Chalcolithic material of Samarran type found at Baghouz on the Euphrates, and a reconsideration of the Samarran material in general (especially the painted pottery) in the light of this new material." JOURNAL OF NEAR EASTERN STUDIES Vol. III: 48-72.
Braidwood, J. Robert. (1961). "The Iranian Prehistoric Project." SCIENCE 133: 2008-2010.
Breniquet, C. (1991). "Un site Halafien en Turquie meridionale: Tell Turlu." AK-KADICA 71:1-35.
Bordaz, Jacques. (1968). "The Suberde excavations, Southwestern Turkey. An in¬terim report:" TÜRK ARKEOLOJİ DERGİSİ XVII: 43-71.
Bostancı, Enver. (1959). "Researchs on the Mediterranean Coast of Anatolia: A new Paleolithic Site at Beldibi near Ant&ya."ANATOUA/ANADOLU IV: 129-177.
Broman-Morales, V. (1990). "Figurines and Other Clay Objects from Sarab and Çayönü." Oriental Institute Communications 25: 57-88.
Campbell-Thompson, R. ve M. E L. Mallowan. (1933). "British Museum Excavations at Niniveh, 1931-32." UNIVERSITY of LIVERPOOL, ANNALS of ARCHAEOLOGY and ANTHROPOLOGY, vol. XX:71-186.
Campbell, Stuart. (1992), Culture, Chronology and Change in the Later Neolithic of North Mesopotamia. University of Edinburg: Ph.D. Thesis.
Campbell, S. ve diğerleri. (1999). "Emerging complexity on the Kahramanmaraş Plain, Turkey: The Domuztepe Project, 1995-1997." AMERICAN JOURNAL of ARCHAEOLOGY 103, 3: 395-418.
Cauvin, J. (1974). "Les debuts de la ce'ramique sur le Moyen-Euprate: nouveaux documents." PALEORIENT, 2/1: 199-205.
Close, A. E. (1995) "Few and far between. Early ceramics in North Africa." W. K. Barnett ve J. W. Hoops, (eds). The Emergence of Pottery, Technology and Innovation in Ancient Societies. Washington: 23-37.
Çambel, H. ve R. J. Braidwood. (eds). (1980). İstanbul ve Chicago Üniversiteleri Güneydoğu Anadolu Tarihöncesi Araştırmaları Karma Projesi: 1963-1972 Çalışmalarına Toplu Bakış. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
Dabbagh, Takey. (1965). "Hassuna pottery." SÜMER 21: 93-111. Erim-Özdoğan, A. ve N. Yalman. (2004). "Katkılı Kil Kaplar ve Çanak-Çömlek: Çayönü Çanak-Çömleksiz ve Çanak-Çömlekli Neolitik Buluntuları Üzerinden Bir Yorum." TÜBA-AR 7: 67-92.
Faura, J. M. ve M. Le Miere. (1999). "La ceramique Neolithique du Haut Euphrate Syrien." G. Del Olmo Lete ve J. L. Montero Fenollös. (eds). Archaeology of the Upper Syrian Euphrates the Tishrin Dam area. Proceeding of the International Symposium Held at Barcelona, January 28th-30th 1998. Barcelona: 281-298.
Garstang, John. (1908). "Excavations at Sakje-Geuzi in North Syria, preliminary report for 1908." UNIVERSITY of LIVERPOOL, ANNALS of ARCHAEOLOGY and ANTHROPOLOGY I: 91-117.
Garstang, John. (1953), Prehistoric Mersin, Yumuktepe in Southern Turkey. Oxford: Clerandon Press.
Goldman, H. (1956), Excavations at Gözlükule, Tarsus II, from the Neolithic through the Bronze Age. Princeton: Princeton University Press.
Görmüş, Ahmet. (2003). "Yukarı Dicle Havzasında seramik üretiminin başlangıcına ait yeni bir merkez: Eski Cami Mevkii." III. Uluslararası Eskişehir Pişmiş Toprak Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 16-30 Haziran 2003, Tepebaşı Belediyesi. Eskişehir: Tepebaşı Belediyesi: 35-41.
Herzfeld, Ernst. (1930), Die AuSgrabungen von Samarra, Band V, Berlin: Verlag von Dietrich Reimer.
Imamura, K. (1996), Prehistoric Japan. New Perspectives on insular East Asia. London: UCL Press.
Kami, N., A. Ayhan ve M. Özdoğan. (2001). "1999 Yılı Mezraa-Teleilat Kazısı." N. Tuna, J. Öztürk ve J.Velibeyoğlu. (eds). Ilısu ve Karkamış Baraj Gölleri Altında Kalaeak Arkeolojik ve Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi 1999 Yılı Çalışmaları, ODTÜ, TAÇDAM, Ankara: 133-174.
Karul, N., A. Ayhan ve M. Özdoğan. (2Q04). "2001 Yılı Mezraa-Teleilat Kazıları." N. Tuna, J. Greenhalg ve J.Velibeyoğlu. (eds). llısu. ve Karkamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik ve Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi 2001 Yılı Çalışmaları, ODTÜ, TAÇDAM, Ankara:57-88.
Kirkbride, Diana. (1968). "Beidha 1967, an interim report." PALESTINE EXPLORATION QUARTERLY 100: 90-96.
Le Miere, Marie. (1986), Les premiere ceramiques du Moyen-Euphrate. Üniver¬site Lumiere-Lyon II: These de Doctorat.
Le Miere, Marie. (1989). "Les debuts de la ceramique sur Le Moyen-Euphrate (6500-5500) BC." O. M. Haex, H. H. Curvers ve P.G. M. M. Akkermans. (eds). To the Euphrates and Beyond Archaeological Studies in Honour o/Maurits N. Van Loon. Roterdam: 53-64.
Le Miere, M., ve M. Picon. (1987). "Production Locales et Circulation des Ceramiques au Vie millenaire, au Proche-Orient." PALEORIENT 13/2: 133-147.
Le Miere, M., ve O. Nieuwenhuyse. (1996). "Tell Sabi Abyad Pottery." P. M. M. G. Akkermans. (ed). Tell Sabi Abyad. The Late Neolithic Settlement. Istanbul: 119-284.
Le Miere, M., ve M. Picon. (1999). "Les Debuts de la Ceramique au Proche-Orient." PALEORIENT 24/2: 5-26.
Lloyd, S. ve F. Safar. (1945). "Tell Hassuna, Excavations by the Iraq Government Directorate General Antiquities in 1943 and 1944." JOURNAL of NEAR EASTERN STUDIES IV: 255-289.
Merpert, N. ve R. M. Munchaev. (1993). "Yarim Tepe I." Yoffee, N. ve J. J. Clark, (eds). Early Stages in the Evolution of Mesopotamian Civilization, Soviet Excavations in Northern Iraq, Tuscon & London: The University of Arizona Press: 73-114.
Oppenheim, M. F. Von. (1943), Tell Halaf Vol. 1.Die Prahistorische Funde. Berlin.
Özdoğan, M. ve A. Özdoğan. (1993). "Pre-halafian Pottery of Southeastern Anatolia, with special reference to the Çayönü sequence." M. Frangipane ve diğerleri, (eds). Between the Rivers and over the Mountains, Archaeologica Anatolica et Mesopotamica Alba Palmieri Dedica. Roma: Universita di Roma: 87-103.
Perkins. A. L. ve R. J. Braidwood. (1944). " "Conclusions", in New Chalcolithic material of Samarran type and its implications. A report on Chalcolithic material of Sa-marran type found at Baghouz on the Euphrates, and a reconsideration of the Samarran material in general (especially the painted pottery) in the light of this new material." JOURNAL OF NEAR EASTERN STUDIES Vol. III: 65-68.
Perrot, J. (1966). "Le gisement natoufien de Malaha (Eynan) Israel." L'ANTH-ROPOLOGIE 70: 437-483.
Roodenberg, J. J., T. J. Wilkinson ve S. Baya-Baykan. (1984). "Surveys and soundings at Kumartepe: An Interim Report." ANATOLICA 11: 1-16.
Schmandt-Besserat, Denişe. (1974), "The use of clay before pottery in the Zag-ros." EXPEDITION I6/2: 11-17.
Schmandt-Besserat, Denişe. (1977a). "The earliest uses of clay in Syria." EXPEDITION 19/3: 28-42.
Schmandt-Besserat, Denişe. (1977b). "The beginnings of the use of clay in Turkey." ANATOLIAN STUDIES 27: 133-150.
Smith, P. E. L. (1970). "Ganj Dareh Tepe." IRAN 5: 178-180.
Smith, P. E. L. (1976). "Reflections on four seasons of excavations at Tappeh Ganj Dareh." Proceedings of the IVth Symposium of Art and Arceaology in Iran 1975. Teheran: Iran Cultural Fairs Institute: 11-22.
Stein, G. (1992). "Archaeological Survey at Sürük Mevkii: A Ceramic Neolithic in the Euphrates River Valey, Southestern Turkey." ANATOLIC A XVIII: 19-92.
Suleiman, A. ve O. Nieuwenhuyse. (2002). Tell Boueid II, a Late Neolithic village on the Middle Khabur (Syria), Subartu XI, Brepols.
Tekin, Halil. (2003). "Hakemi Use 2001 Kazısı." TC. Kültür Bakanlığı, 24. Ka¬zı Sonuçları Toplantısı I, Ankara: 59-70.
Tekin, Halil. (2004a). "Hakemi Use 2001 Yılı Kazısı İlk Sonuçlan." N. Tuna, J. Greenhalg ve J.Velibeyoğlu. (eds). Ilısu ve Karkamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik ve Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi 2001 Yılı Çalışmaları, ODTÜ TAÇ-DAM, Ankara: 425-449.
Tekin, Halil. (2004b). "Yukarı Dicle Vadisi'nde Bir Hassuna/Samarra Yerleşimi: Hakemi Use." ANADOLU/ANATOLIA , Ek Dizi no.l, (I.-II. Ulusal Arkeolojik Araştırmalar Sempozyumu): 263-273.
Tekin, Halil. (2004c). "Hakemi Use (Diyarbakır) 2002 Yılı Kazılan." TC. Kültür Bakanlığı, 25. Kazı Sonuçları Toplantısı I, Ankara: 273-278.
Tekin, Halil, (baskıda). "Hakemi Use: a new discovery regarding the northern distribution of Hassuna/Samarra pottery in the Near East. A Late Neolithic site in the Southeastern Anatolia, Turkey." Antiquity.
Tekin, Halil, (baskıda). "Hakemi Use 2002 Yılı Kazısı İlk Sonuçlan." N. Tuna, J. Greenhalg ve J. Velibeyoğlu. (eds). Ilısu ve Karkamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik ve Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi 2002 Yılı Çalışmaları, ODTÜ, Ankara.
Voigt, M. M. (1985). "Village on the Euphrates. Excavations at Neolithic Gritille in Turkey." EXPEDITION 21, 1: 10-24.
Woolley, C. Leonard. (1934). "Prehistoric pottery of Charchemish." IRAQ 1:146-162.
Yoffee, N. ve J. J. Clark, (eds). (1993). Early Stages in the Evolution of Mesopotamian Civilization, Soviet Excavations in Northern Iraq, Tuscon & London: The University of Arizona Press.