Ekonomik Özgürlüklerin Kamu Hizmetinin Görülüş Usulleriyle İlişkisi

Bu çalışma işleyen bir piyasa ekonomisi içinde bireyin sahip olması gereken asgari normatif gerekler olarak ekonomik özgürlüklerin kamu hizmetinin görülüş usulleriyle ilişkisini incelemektedir. Ekonomik özgürlükler mülkiyet, sözleşme, çalışma ve özel teşebbüs özgürlüklerinden oluşan bir kategori olarak kabul edilmiştir. Ekonomik özgürlüklerin kamu hizmeti hukukuyla ilişkisi normatif gerilimleri harekete geçirmektedir. Çalışmamız göstermiştir ki, kamu hizmeti hukuku her durumda ekonomik özgürlüklere bir kısıtlama getirmektedir. Ancak, bu durum kamu hizmetlerinin geniş bir kategori olarak öngörülmesiyle ya da hizmetin kamu eliyle yürütülmesiyle daha bir belirginleşmektedir. Kamu hizmetlerinin özel kişiler eliyle görülmesinde ise ekonomik özgürlüklerin kısıtlanmasından öte Anayasada o haklar için öngörülen sosyal işlevler etkin bir rol üstlenmektedir. Başka bir deyişle, mevcut kamu hizmeti hukukumuz bireyin hizmetin görülmesine katılmasını temin etmekle birlikte ekonomik özgürlükler için öngörülen normatif korumayı da neredeyse etkisiz kılmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Ekonomik özgürlükler, kamu hizmeti, yetkilendirme usulü, mülkiyet hakkı, sözleşme ilişkisi kapsamında kamu hizmeti görülmesi

RELATIONS BETWEEN ECONOMIC FREEDOMS AND EXECUTION OF PUBLIC SERVICE

This paper examines the relations between execution of public services and economic freedoms, which are minimum normative requirements for individuals in a functioning market economy. Economic freedoms are recognized as a category, consisting of property rights, freedom of contract, right to work, and freedom of private enterprises. The relations between economic freedoms with public services incite normative tensions. This paper indicates that the public service law introduces a restriction on economic freedoms in each case. However, provision of public services as a broad category or execution of public services by the public sector crystallizes this effect. In case of public services run by private law agents, in addition to the intervention to economic freedoms, social functions of rights that are stipulated by the norms in the Constitution prevail. In other words, current public service law ensures the rights of private law persons to execute public services, in spite of the fact that it almost disables the normative protection envisaged for economic freedoms

Keywords:

Economic liberties, public services, authorization, property rights, execution of public services via administrative contracts,

PDF

___

AKAL, Cemal Bali vd., İnsan Haklarının Tarihsel Gelişimi, Toplumsal Katılım ve Gelişim Vakfı, İstanbul, 2003, s. 11 vd. (AKAL vd, 2003);
AKALIN, Güneri, Türkiye’de Piyasa Ekonomisine Geçiş Süreci ve Ekonomik Kriz, TİSK Yayınları, Ankara, 2002, (AKALIN, 2002).
AKILLIOĞLU, Tekin, “Kamu Yararı Kavramı Üzerine Düşünceler” Amme İdaresi Dergisi, C.24, S. 2, 1991, 3-15, (AKILLIOĞLU, 1991)
AKYILMAZ, Bahtiyar – SEZGİNER, Murat – KAYA, Cemil, Türk İdare Hukuku, Seçkin Yayınları, Ankara, 2009, s. 459, (AKYILMAZ ve ark, 2009)
ALGAN, Bülent, Ekonomik Sosyal Kültürel Hakların Korunması, Seçkin Kitabevi, Ankara, 2007, (ALGAN, 2007).
ATAY, Ender Ethem, İdare Hukuku, Turhan Kitabevi, Ankara, 2009, s. 588 (ATAY, 2009);
AYANOĞLU, Taner, “Elektrik Kamu Hizmetinden Elektrik Piyasasının Düzenlenmesine Doğru”, İdare Hukuku ve İlimler Dergisi, C. 13, S. 1-3, Yıl 2000, (Pertev Bilgen’e Armağan), 66-86, (AYANOĞLU, 2000).
AZRAK, Ali Ülkü, “Devletleştirme, Anayasa ve 3082 sayılı Kanun”, İdare Hukuku ve İlimler Dergisi, C.4 S. 1-3, Yıl 1983, 11-19, (AZRAK, 1983).
AZRAK, Ali Ülkü, Millileştirme ve İdare Hukuku, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, No: 483, Sulhi Garan Matbaası, İstanbul, 1976, (AZRAK, 1976).
BALTA, Tahsin Bekir, İdare Hukuku I, Genel Konular, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi
Yayınları No: 326, Ankara, 1970/72, (BALTA, 1972).
BARRY, Norman, (Çev. Mustafa Erdoğan-Yusuf Şahin), Modern Siyaset Teorisi, Liberte Yayınları, Ankara, 2004, (BARRY, 2004).
BENSON, Bruce L., “Economic Freedom and the Evolution of Law”, Cato Journal, C. 18 S. 2, Fall 1998, 209-232.
ÇAL, Sedat, Türkiye’de Kamu Hizmeti ve İmtiyazın Dönüşüm Öyküsü, TOBB Yayınları, Ankara, 2008, s. 35. (ÇAL, 2008a).
ÇAL, Sedat, “Anayasa Değişikliği Sonrasında Kamu Hizmeti Kavramının İrdelenmesi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl 2002, C. 51, S. 2, 163-197, (ÇAL, 2002).
ÇAL, Sedat, “Araç Muayene Hizmetinin ‘Özelleştirilmesi’”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl 2008, C. 57, S. 2, s. 63-113, (ÇAL, 2008)
ÇAL Sedat, “Kamu Hizmeti: Bir Tanım Denemesi”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XI, S. 1-2, Y. 2007, ss. 599-655, s. 619. (ÇAL, 2011)
ÇAL, Sedat, “Kamu Hizmeti Kavramı Üzerine Kimi Düşünceler”, Prof.Dr. Hüseyin Hatemi’ye Armağan, İstanbul, Vedat Yayıncılık, 2009, ss. 1829-1906 (ÇAL, 2009). Aynı esere http://www.idare.gen.tr/ cal-kh-dusunceler.pdf adresinden ulaşılabilmektedir.
ÇAL, Sedat, Türk İdare Hukukunda Ruhsat, Yetkin Yayınları, Ankara, 2010, (ÇAL, 2010)
ÇIRAKMAN, Birsen, “Kamu Hizmeti”, Amme İdaresi Dergisi, C. 9, S. 4, 75-94, (ÇIRAKMAN, 1976)
DAINTITH, Terence: The Constitutional Protection Of Economic Rights, 2 Int’l. J. Const. Law, 56, January 2004, (DAINTITH, 2004).
DELLINGER, Walter, “The Indivisibility of Economic Rights and Personal Liberty”, 2004, Cato Supreme Court Review 9, (DELLINGER, 2004).
DEMİR, Osman, Ekonomide Devlet, Sermaye Piyasası Kurulu Yayınları, No: 71, Ankara, 1997, (DEMİR, 1997).
DERBİL, Süheyp, İdare Hukuku, C.II, İdari Faaliyet, AÜHF Yayınlarından, İstiklal Matbaacılık ve Gazetecilik Koll. Ort., Ankara, 1952, (DERBİL, 1952).
DİNÇKOL, Abdullah, “Sosyo Ekonomik Değişmelerin Türk Pozitif Hukuk Sistemine Etkileri”, Hukuk
Araştırmaları, C.8, S.1-3, 1994, 165-191, (DİNÇKOL, 1994).
DONNELY, Jack, Teori ve Uygulamada Evrensel insan Hakları, Yetkin Yayınları, Ankara, 1995, (DONNELY, 1995).
DORN, James A., “Introduction: Economic Liberties and the Judiciary”, CJ, Volume 4, Number 3 (Winter 1985), 661-687, (DORN, 1985).
DURAN, Lütfi: “J.RİVERO’nun Tebliği Üzerine Yorum”, Çağdaş Anayasalarda Ekonomik ve Sosyal Temel Haklar ve Görevler (Uluslararası Seminer), İstanbul İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Ekonomi Fakültesi, 5-7 Şubat 1982, İstanbul, İstanbul Atatürk Kültür Merkezi, 49-55, (DURAN, 1982a).
DURAN, Lütfi, “Yap İşlet Devret”, AÜSBFD, C.46, S. 1-2, Yıl. 1991, 147-170 (DURAN, 1991).
DURAN, Lütfi, İdare Hukuku Ders Notları, Fakülteler Matbaası, İstanbul, 1982, (DURAN, 1982).
EIDE, Asbjorn “Economic, Social and Cultural Rights As Human Rights”, A. EIDE, et all. (Editors) Economic Social and Cultural Rights, A Textbook, 2nd Edition, Kluwer Law International, 2001, Printed in Netherlands, ss. 9–28 (EIDE, 2001).
ERDOĞAN, Mustafa, Anayasal Demokrasi; Siyasal Kitapevi, Ankara, 2005, (ERDOĞAN, 2005);
ERDOĞAN, Mustafa: Anayasa Hukuku, Genişletilmiş 3. Baskı, Orion Yayınevi, Ankara, 2005, (ERDOĞAN, 2005a).
FAGAN, Andrew, “Human Rigths”, http://www.iep.utm.edu/h/hum-rts.htm, 17.4.2006, (FAGAN, 2006).
FIKENTSCHER Wolfrang, (Çev. Tuğrul Ansay-Mustafa Ünal), “İktisadi Kontrolün Üç Fonksiyonu (Tekelleri Önleme Hukuku) ”, BATİDER, C.10 S. 3 Haziran 1980 ss.711–732, s. 712 (FIKENTSCHER, 1980)
FRIEDMAN, Milton, “Economic Freedom Behind The Scenes”, James GWARTNY at. all. (Editors), Economic Freedom of the World 2002 Annual Report, xvii-xxi, s. xviii.
GÖREN, Zafer, “Sosyal Devlet ve Anayasa Hukuku Açısından Yaşam Kalitesi”, Anayasa Yargısı, S. 14,
Ankara, 1997, 93-153, (GÖREN, 1997).
GÖZLER, Kemal, “3 Ekim 2001 Tarihli Anayasa Değişikliği: Bir Abesle İştigal Örneği”, Anayasa Yargısı, S. 19, 2002, 346-349 (GÖZLER, 2002).
GÖZLER, Kemal, İdare Hukuku, C. II, Ekin Kitabevi, Bursa, 2003, (GÖZLER, II, 2003)
GÖZÜBÜYÜK, Şeref & TAN, Turgut, İdare Hukuku, C.I, Genel Esaslar, 4.Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara, 2006, (GÖZÜBÜYÜK&TAN, 2006).
GÜLAN, Aydın, “Kamu Hizmeti Kavramı”, İHİD, Özel Sayı, Lütfi Duran’a Armağan, S. 1-3, Yıl 1988, 147-159, (GÜLAN, 1988).
GÜLAN, Aydın, “Türkiye’de Kamu Hizmetlerinin Gelişimi”, İÜHFM, C.LVI S. 1-4, (1998), 97-107, (GÜLAN, 1998)
GÜNDAY, Metin, İdare Hukuku, 8. Baskı, İmaj Kitabevi, Ankara, 2003, (GÜNDAY, 2003)
GÜRAN, Sait, “Anayasa Mahkemesinin Kamu Malına Bakışı”, İHİD, Yıl 5, S. 1-3, Aralık 1984, 63-86 (GÜRAN, 1984).
GÜRBÜZ, Yaşar, “Cumhuriyet Dönemi Anayasalarında Sosyal ve Ekonomik Haklar”, Çağdaş Anayasalarda Ekonomik ve Sosyal Temel Haklar ve Görevler (Uluslararası Seminer), İstanbul İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Ekonomi Fakültesi, 5-7 Şubat 1982, İstanbul, İstanbul Atatürk Kültür Merkezi, 113-126, (GÜRBÜZ, 1982).
GWARTNEYA, James–LAWSON, Robert, “The concept and measurement of economic freedom”, European Journal of Political Economy Cilt. 19 (2003) ss. 405 – 430, s. 406.
HALL, David, Kamu Hizmetleri İşe Yarar, Geleceğimiz İçin Bilgiler, Öngörüler ve Fikirler, Kamu Hizmeti Enternasyonali Araştırma Birimi Yayını (Kitapçık), tarihsiz.
HERBEIT, Michel, “The Legal Foundations of the Economic System During A Period of Transition From Planned Economy to a Market Economy”, Report of the European Commission for Democracy through Law, 1994, (HERBEIT, 1994). http://www.venice.coe.int/ docs/1994/CDL (1994) 009-e.asp, 13.7.2007
KABOĞLU, İbrahim, Anayasa Hukuku Dersleri, Genişletilmiş 2. Baskı, Legal Yayınları, İstanbul, 2005, (KABOĞLU, 2005).
KABOĞLU, İbrahim, Özgürlükler Hukuku, Altıncı Baskı, İmge Kitabevi, Ankara, 2002, (KABOĞLU, 2002).
KARAHANOĞULLARI, Onur, Kamu Hizmeti Kavram ve Hukuksal Rejim, Turhan Kitabevi, Ankara, 2002, (KARAHANOĞULLARI, 2002).
KMIEC, Douglas W., “Property and Economic Liberty as Civil Rights: The Magesterial History of James W. Elly Jr”, 52 Vanderbilt Law Review, 737, 1999, (18 sayfa), (KMIEC, 1999).
MOURGEON, Jacques, (Çev. Ayşen Ekmekçi-Alev Türker), İnsan Hakları, İletişim Yayınları, Yeni Yüzyıl Kitaplığı, Basım Yeri ve Tarihi Belirsiz, (MOURGEON).
ONAR, Sıddık Sami, İdare Hukukunun Umumi Esasları, Birinci Cilt, Üçüncü Baskı, Hak Kitabevi–İsmail Akgün Matbaası, 1966, İstanbul, (ONAR, I, 1966)
ONAR, Sıddık Sami, İdare Hukukunun Umumi Esasları, İkinci Cilt, Üçüncü Baskı, Hak Kitabevi–İsmail Akgün Matbaası, 1966, İstanbul, (ONAR, II, 1966).
OZANSOY, Cüneyt, “Kamu Hizmetinde İdeolojik Boyut”, İçinde 2000 Yılı İdari Yargı Sempozyumu, 11-12 Mayıs 2000, Danıştay Yayınları, No: 59, Ankara, 2000, 33-36, (OZANSOY, 2000).
OZANSOY, Cüneyt, “Türkiye’de Kamu Hizmeti Tartışmaları: Bir Hamaset ve Habaset Alanı”, AÜHFD, C.46, S. 1-4, 1997, 85-100, (OZANSOY, 1997).
ÖRÜCÜ, Esin, “Kamu Hukuku–Özel Hukuk: Kavram ve Ölçüt Karmaşası”, İHİD, C. 12, Yıl 1991, S. 1-3, 303- 316, (ÖRÜCÜ, 1991).
ÖZAY, İL Han, “Kamu İktisadi Teşebbüslerinin Dramı”, İHİD, Yıl 5, S.1-3, Aralık 1984, 93-106, (ÖZAY, 1984).
ÖZAY, İl Han, “Türkiye’deki Klasik Kamu Hizmeti Anlayışı: “Çok Yaşa” ya da “Ates A Mour”, İÜHFM, C. LVI, S.1-4, 293-295 (ÖZAY, 1998).
ÖZAY, İl Han, “Yap İşlet Devret Modeli ve Yarattığı Sorunlara Çözüm Önerileri”, Prof. Sahir Erman’a
Armağan, İÜHF Eğitim Öğretim ve Yardımlaşma Vakfı Yayını, No: 8, İstanbul, 1999, 629-637. (ÖZAY, 1996a)
ÖZAY, İl Han, Günışığında Yönetim, Alfa Yayınları, İstanbul, 1996 (ÖZAY, 1996).
PROSSER, Tony, “Public Service Law: Privatization’s Unexpected Offspring” Law and Contemporary Problems, Vol. 63, No: 4, Year: Autumn 2000, ss. 63-82, s. 64 (PROSSER, 2000).
RİVERO, Jean, “Çağdaş Anayasalarda Ekonomik ve Sosyal Temel Haklar ve Görevler”, Çağdaş Anayasalarda Ekonomik ve Sosyal Temel Haklar ve Görevler (Uluslararası Seminer), İstanbul İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Ekonomi Fakültesi, 5-7 Şubat 1982, İstanbul, İstanbul Atatürk Kültür Merkezi, 33-48, (RİVERO, 1982).
SAĞLAM, Fazıl, “2001 Yılı Anayasa Değişikliğinin Yaratabileceği Bazı Sorunlar ve Bunların Çözüm Olanakları”, Anayasa Yargısı, S. 19, 2002, 288-310, (SAĞLAM, 2002).
SAĞLAM, Mehmet, “Ekim 2001 Tarihinde Yapılan Anayasa Değişiklikleri Sonrasında, Düzenlendikleri Maddede Hiçbir Sınırlama Nedenine Yer Verilmemiş Olan Temel Hak ve Özgürlüklerin Sınırı Sorunu”, Anayasa Yargısı, S. 19, 2002, 233-266, (M.SAĞLAM, 2002).
SAVAŞ, Vural Fuat, “Anayasalarda Ekonomik Hak ve Özgürlükler: TC Anayasaları Örneği”, Anayasa Yargısı, S. 6, Yıl: 1989, 175-203, (SAVAŞ, 1989).
SHESTACK, Jerome, (Çev. Ali Rıza Çoban&Bilal Canatan), “İnsan Haklarının Felsefi Temelleri”, LDD, Yıl 11, Sayı 43, Yaz 2006, 87-119, (SHESTACK, 2006).
SIEGAN, Bernard H., “Economic Liberties and the Constitution: Protection at the State Level”, CJ, Volume 4, Number 3 (Winter 1985), 689-702 (SIEGAN, 1985).
SIEGAN, Bernard, “Constitutional Protection of Property and Economic Rights”, HeinOnline–29 San Diego Law Review, 1992, 162-174, (SIEGAN, 1992).
TAN, Turgut, “İdare Hukuku Açısından Yap İşlet Devret Sözleşmesi”, Yap İşlet Devret Modelinin Uygulanmasından Ortaya Çıkan Sorunlar ve Öneriler Sempozyumu, 19 Haziran 1996, Ankara, 23-40. (TAN, 1996).
TAN, Turgut, “Kamu Hizmeti İmtiyazından Yap İşlet Devret Modeline”, AÜSBFD, C.47, S. 3-4, Yıl. 1992, 307-325, (TAN, 1992a).
TAN, Turgut, “Kamu Hizmeti, Kriz ve Yeniden Yapılanma”, I. Ulusal İdare Hukuku Kongresi, Danıştay Yayınları, Ankara, 1991, 329-335, (TAN, 1991a).
TAN, Turgut, “Kamu Hizmeti, Özelleştirme ve Bürokrasinin Azaltılması Üzerine”, TİD, S. 378, Yıl. 1988, 73-90, (TAN, 1988a).
TANÖR, Bülent & YÜZBAŞIOĞLU, Necmi: 1982 Anayasasına Göre Türk Anayasa Hukuku; Yapı-Kredi Yayınları, İstanbul, 2001, (TANÖR&YÜZBAŞIOĞLU, 2001).
TANÖR, Bülent, Anayasa Hukukunda Sosyal Haklar, May Yayınları, İstanbul, 1978. (TANÖR, 1978).
TANÖR, Bülent, Osmanlı Türk Anayasal Gelişmeleri, 3. Baskı, İstanbul, 1999, (TANÖR, 1999).
TAŞAR, Mehmet O.; “Ekonomik Özgürlük Kavramı ve Türkiyede Ekonomik Özgürlüklerin Gelişimi”, SÜHFD, C. 15, S. 1, Yıl 2007, ss. 143-167,
TİRYAKİ, Refik, Ekonomik Özgürlükler ve Anayasa, Yetkin Yayıncılık, Ankara, 2008, (TİRYAKİ, 2008).
TÜRK, Hikmet Sami, Konuşma Çözümleri, Özel Hukuk ve Anayasa Mahkemesi Kararları Sempozyumu, II, Bildiriler Tartışmalar, 26 Mart 2004, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayını, Ankara, s. 81-83.
ULER, Yıldırım, “Anayasa Hukukunda ve İdare Hukukunda Kamu Hizmeti”, Anayasa Yargısı, S. 15, 252- 256, (ULER, 1998).
ULUSOY, Ali, Konuşma Çözümleri, Özel Hukuk ve Anayasa Mahkemesi Kararları Sempozyumu, II, Bildiriler Tartışmalar, 26 Mart 2004, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayını, Ankara, s. 86.
ULUSOY, Ali, “Anayasa Mahkemesinin Kamu Hizmetlerinin Özel Kişilere Gördürülmesine ve Bunlara İlişkin Uyuşmazlıkların Çözüm Yollarına Yaklaşımı Hakkında Bir Değerlendirme”, İçinde Özel Hukuk ve Anayasa Mahkemesi Kararları Sempozyumu II, Bildiriler Tartışmalar, 26 Mart 2004, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayını, Ankara, 59-79 (ULUSOY, 2004a).
ULUSOY, Ali, Kamu Hizmeti İncelemeleri, Ülke Kitapları, İstanbul, 2004, (ULUSOY, 2004).
ULUSOY, Ali, Telekomünikasyon Hukuku, Turhan Kitabevi, Ankara, 2002, (ULUSOY, 2002) ULUSOY, Ali, “Yeni Anayasal Durumda Kamu Hizmeti ve Kamu Hizmetlerinin Görülüş Usulleri Kavramı”, İçinde Ali ULUSOY (Editör), Hukuk Ekonomi Perspektifinden Uluslararası Tahkim ve Kamu Hizmeti, Liberte Kitabevi, Ankara, 2001, 1-22, (ULUSOY, 2001).
UYGUN, Oktay, “İnsan Hakları Kuramı”, Gökçen ALPKAYA vd., İnsan Hakları, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2000, 13-44, (UYGUN, 2000).
UZ, Abdullah, Kamu Hizmetlerinin Özel Kişilere Gördürülmesi ve Devri Bakımından Anayasal Sınırlar, Adalet Yayınevi, Ankara, 2011, (UZ, 2011);
ÜÇOK, Coşkun& MUMCU, Ahmet, Türk Hukuk Tarihi, 7. Baskı, Savaş Yayınları, Ankara, 1993, (ÜÇOK&MUMCU, 1993).
YASİN, Melikşah, “Kamu Hizmeti”, İçinde İdare Hukuku II, XII Levha Yayınları, İstanbul, 2010, ss. 87- 125, (YASİN, 2010).
YAŞAR, Nuri, “Kamu Hizmeti, Virtüel Kamu Hizmeti ve 1999 Anayasa Değişikliği”, İHİD, Yıl 2000, C.13, S. 1-3, 442-452, (YAŞAR, 2000)
YAYLA, Yıldızhan, İdare Hukuku, Beta Yayınları, İstanbul, 2009, (YAYLA, 2009)
YILDIRIM, Turan, “Kamu Hizmetleri ve Kâr Amacı”, İçinde Ali ULUSOY (Editör), Hukuk Ekonomi Perspektifinden Uluslararası Tahkim ve Kamu Hizmeti, Liberte Kitabevi, Ankara, 2001, 36-46, (YILDIRIM, 2001).
YILMAZ, Halit, İdarenin Görsel İşitsel İletişim Alanındaki İşlevi, İmaj Kitabevi, Ankara, 2006, (YILMAZ, 2006)
ZABUNOĞLU, Yahya, “Yap İşlet Devret Konusunda Yasal Düzenleme Örnekleri ve Yargı Kararlarının Işığında Yeni Bir Düzenleme Modeli”, Yap İşlet Devret Modelinin Uygulanmasından Ortaya Çıkan Sorunlar ve Öneriler Sempozyumu, 19 Haziran 1996, Ankara, 45-54, (ZABUNOĞLU, 1996).