Organik dokulu yerleşmelerde tipo-morfolojik dizilim kodlarının incelenmesi: Manisa-Kula örneği

Çalışmada organik dokulu yerleşmelerin bileşenleri arasındaki parça-bütün ilişkisinin biçimsel tipolojilerine bağlı dizilim yapılarının ortaya konmasını amaçlayan bir yöntem önerilmektedir. Kentsel biçimde her bir elemanın biçim dili, kendi ve diğer elemanlarla bir araya gelişlerinin nicel ve nitel olarak belirlenmesine bağlı olarak parça-bütün ilişkilerine ait dizilim kodlarının ortaya konmasının önemli olduğu düşünülmektedir. Bu kapsamda çalışmada kentsel bütünü oluşturan yapı adaları, yollar ve yol kesişim sistemleri ile kentsel parçayı oluşturan parsel ve binalar arasındaki biçimsel yapıya bağlı dizilim özellikleri karşılaştırılmaktadır. Manisa ili Kula ilçesinin koruma amaçlı imar planında sınırları belirlenen geleneksel yerleşim bölgesi çalışma alanı olarak ele alınmıştır. Alan çalışmasında yapı adaları, yollar, yol kesişim sistemleri, Ada 114’deki parseller ve Ada 114’deki binalara ait morfolojik yapılar ve bu morfolojik yapılara bağlı olarak dizilim yapıları ortaya konmuş, parça-bütün ilişkisi morfolojik ve dizilim yapılarına bağlı olarak ele alınmıştır. Çalışma yönteminin plansız/organik dokulu yerleşmelerin mevcut biçimsel yapılarıyla uyumlu olarak büyümelerinde yönlendirici tasarım rehberi niteliği taşıyabileceği, bu yönüyle kent kimliğinin korunmasına yönelik olumlu katkılarının olabileceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler:

organik yerleşme bileşenleri, Kula, yapı adası-parsel-bina sistemi, yol-yol kesişim sistemi, tipo-morfolojik dizilim

PDF

___

1Ünlü, T.; Baş, Y., Morphological Processes and The Making Of Residential Forms: Morphogenetic Types in Turkish Cities, Urban Morphology 21(2), 105–22, 2017 https://www.researchgate.net/publication/320148989
Kostof, S., The City Shaped Urban Patterns and Meanings Through History, Bulfinch Press, 2007.
Batty, M., ve Longley, P., Fractal Cities A Geometry of Form and Function, Academic Press, 1994.
Steinq, N., Urban Design and Planning: One Object-Two Theoretical Realms, Nordisk Arkitekturforskninig, 2, s.63-85, 2004. http://arkitekturforskning.net/na/article/view/239/201
Boeing, G., Spatial Information and the Legibility of Urban Form: Big Data in Urban Morphology. International Journal of Information Management, 56, 1-9, 2019. https://doi.org/10.1016/j.ijinfomgt.2019.09.009
McEvan, C., The Architecture of Analogy, Analogy, Typology, Form and Place in Architecture & Urbanism, Urban Design Research: Method and Application Proceedings of the International Conference, Birmingham City University, Edit. Mohsen Aboutorabi Andreas Wesener , 361-372, 2009. https://moam.info/urban-design-research-method-and-application_59fb0fda1723dd8232546ed1.html
Ocakçı, M.,Kent Dokusu, Kentsel Planlama Ansiklopedik Sözlük, Derleyen Melih Ersoy, s. 189, Ninova Yayınları, 2013.
Carmona, M.; Heath, T.; Oc, T. ve Tiesdell, S., Public Places Urban Spaces, Architectural Press, 2003.
Chiaradıa, A. J. F., Urban Morphology/ Urban Form, The Wiley Blackwell Encyclopedia of Urban and Regional Studies, Edited by Anthony Orum. 1-6, John Wiley & Sons Ltd., 2019. DOI: 10.1002/9781118568446.eurs0382,https://www.researchgate.net/publication/332425569_Urban_MorphologyUrban_Form
Oliveira, V., A Course in Urban Morphology, The Urban Book Series Teaching Urban Morphology, Editör Vitor Oliveira, s.317- 334, Springer, 2018. https://doi.org/10.1007/978-3-319-76126-8
Kristjánsdóttir, S., Roots of Urban Morphology, ICONARP International Journal of Architecture & Planning, Volume 7, Special Issue, pp:15-36, 2019. DOI: 10.15320/ICONARP.2019.79-E-ISSN: 2147-9380
Whitehand, J. W. R., Conzenian Research in Practice, ,V. Oliveira (ed.), Morphological Research in Planning, Urban Design and Architecture, The Urban Book Series, 19-42, 2021. https://doi.org/10.1007/978-3-030-66460-2_2
Petruccıoli, A., Bellek Yitiminin Ardından Akdeniz İslam Kent Dokusunun Öğrettikleri, YEM Yayınları, İstanbul, 2008.
Krier, L., The City Within the City, Architectural Design, 54, s.70-105, 1984. http://applied.math.utsa.edu/krier/city.html
Oliveira, V., Morpho: a methodology for assessing urban form, Urban Morphology, 17(1), 21-33, 2012. http://www.urbanform.org/online_unlimited/pdf2013/201317_21.pdf
Kropf, K., Urban Tissue and The Character Of Towns, Urban Design International, 1(3), 247-263, 1996. https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/135753196351029
Ünlü, T.,Mekânın Biçimlendirilmesi ve Kentsel Morfoloji, “DeğişKent” Değişen Kent, Mekân ve Biçim Türkiye Kentsel Morfoloji Araştırma Ağı II. Kentsel Morfoloji Sempozyumu, İstanbul, s.59-70, 2018. https://www.researchgate.net/publication/329894930_Kentsel_morfoloji_ve_mekanin_bicimlendirilmesi
Rossi, A., Şehrin Mimarisi, Kanat Kitap 44, İstanbul, 2003.
Lynch, K., Kent İmgesi, İş Bankası Kültür Yayınları-İnceleme-araştırma Dizisi, 2010.
Moughtın, C., Urban Design: Street and Square, Architectural Press, 2003.
Jaber, S., Urban Streets Towards Sustainable Mobility in Arabic Cities, Doktora Tezi, Universitat Stuttgart, 2013. DOI:10.1057/udi.1996.32 https://www.researchgate.net/publication/248956368
Boeing, G., Urban spatial order: street network orientation, configuration, and entropy, Applied Network Science 4:67, 7, 2019. https://doi.org/10.1007/s41109-019-0189-1
Yoo C. ve Lee, S., When Organic Urban Forms and Grid Systems Collide:Application of Space Syntax for Analyzing the Spatial Configuration of Barcelona, Spain, Journal of Asian Architecture and Building Engineering, 16:3, 597-604, 2017. DOI: 10.3130/jaabe.16.597
Baggs, C. C., Street Patterns An Analysis and Evaluation, Yüksek Lisans Tezi, Princeton University, 1964.
Yayla N., Karayolu Mühendisliği Kitabı, 2004. https://www.scribd.com/doc/162185310
Ökten, N., Kentsel Donatılar-Ulaşım, Kentsel Alanların Planlanması ve Tasarımı, s.125-165, KTÜ Mühendislik Mimarlık Fakültesi Ders Notları No:54, Trabzon, 1999.
Kuban, D., Osmanlı Mimarisi, YEM Yayınları, İstanbul, 2016.
Eskidemir, K. ve Kubat, A. S., Kent Morfolojisi ve Kültür: Anadolu ve İtalya Kentleri, “DeğişKent” Değişen Kent, Mekân ve Biçim ,Türkiye Kentsel Morfoloji Araştırma Ağı II. Kentsel Morfoloji Sempozyumu, s. 273-294, 2018. ISBN: 978-605-80820-1-4
Cerasi, M. M., Osmanlı Kenti Osmanlı İmparatorluğu’nda 18. Ve 19. Yüzyıllarda Kent Uygarlığı ve Mimarisi, Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık Ticaret ve Sanayi A.Ş., İstanbul, 1999.
Gençel, Z., Kent Belleği Osmanlı Kentinde Kentsel Form ve Tasarım, Ege Mimarlık, 36, s.31-32, 2000. https://www.egemimarlik.org/tum-sayilar/36
Manisa İl Kültür Ve Turizm Müdürlüğü, Kula, https://manisa.ktb.gov.tr/TR-72954/kula.html) Erişim Tarihi 12 Ocak 2022.
Bozer, R., Kula’da Türk Mimarisi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1990.
Akyüz, E.; Orhun, D.; Yıldırım, B. ve Arıtan, Ö., Kula’da İki Ev, Ege Mimarlık 29, s. 33-38, 1999. https://www.egemimarlik.org/tum-sayilar/29
Eyüpgiller, K. K.,19. Yüzyıl Osmanlı Kentinde Etnik Yapı ve Fiziksel Çevre, Mimarlık, 287, s. 49-56, 1999. http://dergi.mo.org.tr/dergiler/4/531/7816.pdf