SAYI SEMBOLİZMİ BAĞLAMINDA “GARÎB-NÂME”

XIII. ve XIV. asırda Anadolu’da gelişen Türk din ve tasavvuf edebiyatının öncü şairlerinden olanÂşık Paşa’nın (d. 670/1272) Kırşehir’de, 730/1329-30’da kaleme aldığı Garîb-nâme adlı 10.613beyitlik hacimli mesnevisi devrin inanışlarının, inancının, ilminin ve müellifinin hayat tecrübesininkayda değer bir edebî mahsulüdür. 10 Bâb ve 10 Bâb içinde de 10’ar Destân halinde tertip edilenGarîb-nâme, müellifin kâinata hikmet nazarıyla bakmasına bağlı olarak sayılara yüklenen anlamlar vebu anlamlarla ile ilgili kabuller bakımından da dikkate değerdir. Türk kültür ve yazınında gizemlive/veya aşikâr manaları bulunan “1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 40, 70, 72, 100, 1000” sayıları, Garîbnâme’de,inanç ve inanış referanslarıyla belirli bir tertip ve terkip çerçevesinde derin ve etraflı birbiçimde işlenmiştir. Bu çalışmada; sayıların Türk inanışlarındaki kullanımlarından yola çıkarakmezkûr eserde motif/formel/sembol olarak kullanılan sayılar incelenmiş, sayılara atfedilen inanışlarınve hikmet arayışlarının klasik Türk edebiyatı metinlerinde nasıl yer bulduğu Garîb-nâme örneğiüzerinden ortaya konulmuştur.

In the Context of the Number Symbolism: “The Garîb-Nâme”

The voluminous story of Âşık Pasha (b.. 670/1272), who is one of the leading poets of Turkish religion and Sufi literature in Anatolia in the thirteenth and fourteenth centuries, and which he received in (730/1329-30) in Kırşehir, "Garîbnâme", is a worthy crop of religion, beliefs, as opposed to the opposite. As its name suggests; "Garîbnâme", which is about 10.613 couplets a product of strange approaches and interesting conclusions, is an important work that makes people believe through the beliefs of the people. "Garîbnâme", which is arranged in 10 episodes within 10 episodes and 10 epic, depending on the author's view of the universe with wisdom, is quite remarkable in terms of the meanings and the assumptions related to the meanings. "1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 40, 70, 72, 100, 1000" numbers in the "Garîb-nâme", which have mysterious and/or belief in a specific scheme and composition in a deep and comprehensive manner. In this study; numeral symbolism and numbers are used as formal or symbol in Garîb-nâme by using their way of use in Turkish folk beliefs and the people who are attributed to the numbers are put forward through Garîb-nâme example where religious beliefs are found in classical Turkish litarature.

PDF

___

ALTUNAY, Erhan (2017), “Sayıların Sembolizmi”, http://www.hermetics.org/Sayilar.html, (Erişim Tarihi: 12.04.2017, 23:09).
ARTUN, Erman (2017), “Türklerde İslamiyet Öncesi İnanç Sistemleri-Öğretiler-Dinler”, http://turkoloji.cu.edu.tr/HALKBILIM/erman_artun_inanc_sistemleri.pdf, (Erişim Tarihi: 12.07.2017).
AYSAL, Mustafa (2014), Garipnâme’deki Ad ve Sıfatların Tematik İncelenmesi, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
BAYAT, Fuzuli (2007), Türk Mitolojik Sistemi, 1. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
BOZKURT, Kenan ve Hacer Bozkurt (2012), “Sayıların Gizemli Dünyası: Kültür ve Edebiyatta Sayı Sembolizmi”, Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi C. I. S. 1: 717-728.
DEMİRLİ, Ekrem (2007), Muhyiddin İbn Arabî, Fütuhat-ı Mekkiyye, C. 1. İstanbul: Litera Yayıncılık.
ERGİN, Muharrem (2005), Dede Korkut Kitabı, İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
ERGİN, Muharrem (2018), Orhun Abideleri, Hisar, 2003. https://www.altayli.net/wpcontent/uploads/2016/06/ORHUN-%C3%82B%C4%B0DELER%C4%B0.pdf Erişim Tarihi: 15.05.2018, 23.30.
GÜVENÇ, Ahmet Özgür (2009),“Kırk Sayısının Halk Edebiyatı Ürünlerinde Kullanımı Üzerine Bir İnceleme”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 41: 85-97.
HAZAR, Mehmet ve Mehmet ŞENGÖNÜL (2012), “Türk Kültüründe Sıfırdan Dokuza Kadar Sayı Adları Ve Matematik Değerleri”, BAL-TAM Türklük Bilgisi, 17: 141-158.
İFRAH, Georges. (1999), Sayıların Evrensel Tarihi I Bir Gölgenin Peşinde. Ankara: Tübitak Yayınları.
KAFESOĞLU, İbrahim (1984), Türk Millî Kültürü, İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
KILIÇ ÖNAL, Sevda (2018), “Yedi Sayısının Kültürel Arkaplanı Çerçevesinde Garîbnâme Mesnevisi’nin Yedinci Bölümü Üzerine Bir İnceleme”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. S. 86. s. 111-132.
KÖPRÜLÜ, M. Fuad. (1965), “Âşık Paşa”. MEB İslam Ansiklopedisi. C. 1. Milli Eğitim Basımevi.
KÜÇÜK, Osman Nuri (2009), “İbnü’l Arabî Düşüncesinde Varlığın Tasavvufi Yorumunun Sayı Metafiziğine Uzanan Yansımaları”, Tasavvuf İbn’ül Arabî Özel Sayısı- II 23: 373-411.
SCHİMMEL, Annemarie (1998), Sayıların Gizemi (Çev. Mustafa Küpüşoğlu). İstanbul: Kabalcı Yayınları.
TAN, Nail (1995), “Yunus Emre ve 72 Millet Kavramı”, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları Kongre Ve Sempozyum Bildirileri Dizisi: 2. S. 69: 337-344.
TURAN, Şerafettin (1994), Türk Kültür Tarihi, Ankara: Bilgi Yayınları.
YAVUZ, A. Fikri (2002), Kur’ân-ı Kerim ve Meâl-i Âlisi, İstanbul: Sönmez Yayınları.
YAVUZ, Kemal (2009), Âşık Paşa Garib-nâme, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları
YAZARI BİLİNMİYOR (2016), “Yedi İklimi İdâre Eden Mitoloji”. https://kulturlesanat.wordpress.com/2016/05/13/yedi-iklimi-idare-eden-mitoloji/ (Erişim Tarihi: 23.03. 2016, 20.34)
YÜCEL, Ümmühan (2011), Türk Halk İnanışlarında Sayılar, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.