Osmanlı Devleti’nde Zorunlu Askerliğe Direniş: ‘Muînsiz’ Efrad Problemi

Osmanlı İmparatorluğu’nda 1846 yılında yürürlüğe konulan zorunlu askerlik sistemi, devletin öncelikleri ile toplumun sosyo-ekonomik gerçekleri arasındaki çatışmadan dolayı istenilen düzeyde uygulanamamıştır. Bu mükellefiyetin sınırları içerisine dâhil olmak istemeyen bireyler bilfiil zorunlu askerliğin yasal çerçevesini belirleyen kanun ve mevzuatları kullanarak askerlik hizmetinden kurtulmaya çalışmışlardır. Özellikle kanunda yer alan muafiyet kategorileri bu bağlamda emsalsiz fırsatlar doğurmuştur. Askere gitmek istemeyen ama devletle de herhangi bir çatışmaya girmek istemeyenler kendilerini çeşitli yöntemlerle muafiyet kategorilerine uygun hale getirmişlerdir. Bu bağlamda bireylerin en çok kullandıkları yöntemlerden biri kendilerini muînsiz gibi göstermek ve muafiyet temin etmekti. Bu yöntem yaygın olarak uygulandığı için zorunlu askerlik sistemi içinden çıkılmaz bir hal almış ve muafiyet kategorileri Birinci Dünya Savaşı’ndan hemen önce lağvedilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Muînsiz, zorunlu askerlik, direniş, teehhül, Birinci Dünya Savaşı

Keywords:

Muînsiz, zorunlu askerlik, direniş, teehhül, Birinci Dünya Savaşı,

PDF

___

BOA. A{DVNSKNA. d…/7.
BOA. BEO. 2108/158063.
BOA. DH. HMŞ. 17/53.
BOA. DH. İ.UM. 88/4 [88-2/4-27]; [88-3/4-27]; [88-3/44-33].
BOA. DH. İ.UM. EK. 23/51; 44/56; 106/38; 104/40; 106/41.
BOA. DH. İD. 21/48 [21.2.00048]; 63/22; 180/52; 176/67.
BOA. DH. MKT. 844/64; 1087/79; 1215/43; 1415/109; 1913/124; 1999/1; 1466/7; 1718/59; 2277/63; 2321/17; 2409/122; 2578/83.
Meclis-i Mebusan Zabıt Cerideleri (MMZC) 9. İnikad, 1911.
AKIN, Yiğit, When the War Came Home: The Ottomans’ Great War and the Devastation of an Empire, Stanford University Press, Stanford/California, 2018.
AKSAN, Virginia H., “18. Yüzyıl Sonlarında Osmanlı’da Zorunlu Askerlik Stratejileri”, Devletin Silahlanması, Ortadoğu’da ve Orta Asya’da Zorunlu Askerlik (1775-1925), Der. Erik Jan Zürcher, Çev. M. Tanju Akad, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2013, s. 23-44.
AYAYDIN, Rıdvan, Osmanlı Devleti’nde Askeri Yükümlülükler ve Muafiyetler (1826-1914), İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2011.