Beyefendi ve Şair: İbnülemin Mahmut Kemal İnal’da Benmerkezciliğin İzleri

Modern anlamda edebiyat tarihçiliğinin temellerinin atıldığı ve örneklerinin verildiği dönemde tezkire geleneğini sürdürmeyi tercih eden İbnülemin Mahmut Kemal İnal, şairlerin ve sadrazam-ların yanı sıra hattatların, musikişinasların ve ilim adamlarının biyografilerini kaleme almıştır. Eserlerinin pek çoğuna ise ‘Kemâl’ kelimesiyle kurduğu bir terkibi isim olarak vermiştir. İbnülemin’in, eserlerini isimlendirme usulüyle kendisini gösteren egosant-rik/benmerkezci yönü eserlerinin içeriğinde de hâkim bir unsurdur. Gerçekten de o, kaleme aldığı biyografik metinlerde zaman zaman sözü bir şekilde kendisine getirmiş; biyografik öznenin kendisiyle olan münasebetini ve bu münasebetin mahiyetini hürmet başta olmak üzere meveddet, muhabbet ve riayet kavramlarına vurgu yaparak okuyucuyla paylaşmıştır. Öte yandan muhtelif yönleriyle kendisine benzeyen bazı isimlerle arasında doğan rekabet hissi, İbnülemin’in değerlendirmelerini tarafsızlık ilkesinin oldukça uzağına düşürmüştür. Biyografik yöntemle metin tahlili yönteminin kullanıldığı bu makale, İbnülemin’in Kendime Dair başlıklı otobiyografisi, kaleme aldığı biyografileri ve dostlarının hatıralarından hareketle onun hem hususi hem de yazı/edebiyat hayatındaki benmerkezci yönünü incelemeyi amaçlamaktadır.

Gentleman and Poet: Signs of Egocentrism in the Life of Ibnulemin Mahmut Kemal Inal and His Works

Ibnulemin Mahmut Kemal Inal, who preferred to continue the tradition of tezkire (collections of biographies) in the period when the foundations of literary historiography were laid in the modern sense and the examples were given, wrote the biographies of calligraphers, musicians and scholars, as well as poets and grand viziers. He titled many of his works with a phrase he formed with the word 'Kemâl'. His egocentric aspect, which manifests itself through the method of naming his works, is also a dominant element in the contents of his works. Indeed, he sometimes brought the word to himself in the biographical texts he wrote; shared the relationship between the biographical subject and the nature of this relationship with the reader, emphasizing the concepts of respect, affection and compliance especially reverence. On the other hand, the sense of competition arising from some names similar to him in various aspects has made the evaluation of Ibnulemin far away from the principle of impartiality. This article, in which text analysis method with biographical method were used, aims to examine the egocentric aspect of Ibnülemin in his private and literary life by considering his autobiography titled Kendime Dair (About Myself), his biographies and the memories of his friends

PDF

___

Akarsu, B. (1975). Felsefe Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Aydın, B. (1996). Benlik Kavramı ve Ben Şemaları. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 8, 41 -47.
Aytaç, G. (2009). Genel Edebiyat Bilimi. 2. Baskı. İstanbul: Say Yayınları.
Ayverdi, İ. (2010). Misalli Büyük Türkçe Sözlük. 1. Baskı. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.
Findley, C. V. (1996). Kalemiyeden Mülkiyeye Osmanlı Memurlarının Toplumsal Tarihi. (çev. Gül Çağalı Güven). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Geçtan, E. (2019). İnsan Olmak. 18. Baskı. İstanbul: Metis Yayınları.
İnal, İ. M. K. (1327). Kemâlü’l-Hikmet, Dersaadet: Tercüman-ı Hakikat Matbaası.
İnal, İ. M. K. (1958). Hoş Sadâ Son Asır Türk Musikişinasları. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
İnal, İ. M. K. (1999). Son Asır Türk Şairleri Cilt I. (haz. Müjgân Cunbur). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
İnal, İ. M. K. (2000a). Son Asır Türk Şairleri Cilt II. (haz. M. Kayahan Özgül). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
İnal, İ. M. K. (2000b). Son Asır Türk Şairleri Cilt III. (haz. Hidayet Özcan). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
İnal, İ. M. K. (2002). Son Asır Türk Şairleri Cilt IV. (haz. İbrahim Baştuğ). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
İnal, İ. M. K. (2013). Son Asır Türk Şairleri Cilt V. (haz. Ayşegül Celepoğlu). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
İz, M. (2019). Yılların İzi. 7. Baskı. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
Kalkışım, M. M. (2010). Klasik Şâirde “Benlik" Psikolojisi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(15), 138-150.
Kesler, S. (2000). Darülkemal. Müteferrika, 17, 197-201.
Kut, T. (2000). İbnülemin Mahmut Kemal İnal “Beyefendi”den Anılar. Müteferrika, 17, 73-83.
Moran, B. (1994). Edebiyat Kuramları ve Eleştirisi. 9. Baskı. İstanbul: Cem Yayınevi.
Okay, M. O. (2013). Silik Fotoğraflar. İstanbul: Dergâh Yayınları.
Ortaç, Y. Z. (1960). Bir Varmış Bir Yokmuş Portreler. İstanbul: Yeni Matbaa.
Özgül, M. K. (2018). Kemâlü’ş-Şuarâ Yahut Öter İse İyi Düdük. Türk Dili, 68(799), 32-44.
Şeker, F. M. (2012). İbnülemin İçin Bir Entelektüel Portre Denemesi: Osmanlı ile Cumhuriyet Arasında Sahih Bir Köprü. Kemâlü’l-Kemâl, İstanbul: Dergâh Yayınları, 15-66.
Şeker, Ş. (2009). İbnülemin Mahmut Kemal İnal’ın Tarihî Romanı: Sabih, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yeni Türk Edebiyatı Bilim Dalı, İstanbul.
Şeker, Ş. (2012). İbnülemin Mahmud Kemal İnal’ın Romanları Üzerine Bazı Dikkatler. Türkiyat Mecmuası, 22, 193-222.
Tanpınar, A. H. (1977). Edebiyat Üzerine Makaleler. (haz. Zeynep Kerman). 2. Baskı. İstanbul: Dergâh Yayınları.
Tolasa, H. (2002). Sehî, Latîfî ve Âşık Çelebi Tezkirelerine Göre 16. Yüzyılda Edebiyat Araştırma ve Eleştirisi. Ankara: Akçağ Yayınları.
Toros, T. (1998). Türk EdebiyatındanAltıRenkli Portre. İstanbul: İsis Yayıncılık.