HAFIZLIK EĞİTİMİNDE BİLİŞSEL HAZIRBULUNUŞLUK

Türkiye’de hafızlık eğitimi verilen kurumların sayısı artmaktadır. Bu süreçte örgün eğitimle birlikte hafızlık gibi farklı modeller de denenmektedir. Özellikle ortaokul düzeyinde, örgün eğitimle birlikte hafızlık uygulamasının işlerlik kazandığı görülmektedir. Hazırlık, ezberleme ve pekiştirme şeklinde üç aşamadan oluşan hafızlık eğitiminde hazırlık süreci, hafızlık eğitimi için gerekli bilişsel donanımın kazandırıldığı, ön öğrenme ve hazırbulunuşluk düzeyinin yapılandırıldığı bir aşamadır. İlgi, ezberleme, dikkat, problem çözme, motivasyon gibi yapısal unsurlar içeren bilişsel hazırbulunuşluk, okul öncesinden itibaren gelişen zihinsel örüntünün öğrenme ortamına aktarılmış halidir. Hazırbulunuşluk olgusunun bir çeşidi olan bilişsel hazırbulunuşluk öğrenme faaliyetine girerken gerekli olan temel bilgilerin yanında temel zihinsel becerileri de içermektedir. Bilişsel hazırbulunuşluk yeterli olunduğunda öğrenmelerin niteliği artmaktadır. Bilişsel hazırbulunuşluğun yetersiz olması öğrenme sürecinde ciddi sorunlar ortaya çıkarmaktadır. Hafızlık eğitiminde de bilişsel hazırbulunuşluk önemlidir. Hafızlık eğitimi öncesinde gelişen bilişsel örüntü, hafızlığa hazırlık eğitiminde daha da şekillenmekte, bu eğitimde kazanılan temel bilgi ve beceriler ile hafızlık eğitime başlanılmaktadır. Bilişsel hazırbulunuşluk koşullarına dikkat etmeme sonucunda birçok öğrencinin hafızlık yapmaya istekli olmasına rağmen bu eğitimi başarıyla tamamlayamamaktadır. Bu çalışmada hafızlığa hazırlık eğitimi, okul öncesi aşamadaki temel önkoşul öğrenmelere de atıfla, bilişsel hazırbulunuşluk olgusu açısından değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Hafızlık eğitimi, Hafızlık eğitimi, Hazırbulunuşluk, Bilişsel hazırbulunuşluk

COGNITIVE READINESS IN HIFZ TRAINING

Hıfz training is gradually developing in our country in terms of quantity. In this process, different models such as "hıfz training together with formal education" are tried. Along with formal education, the practice of Qur’an memorization has become widespread, especially at the secondary school level in Turkey. Hıfz training consists of three stages: Preparation, memorization and reinforcement. During the preparation phase, the basic information and cognitive competencies required for memorizing the Qur'an are acquired. In this process, the readiness required for memorizing the Qur'an is structured. Cognitive readiness includes basic skills as well as the basic knowledge required when engaging in a learning activity. When cognitive readiness is sufficient, the quality of learning increases. Insufficient cognitive readiness creates serious problems in the learning process. Cognitive readiness is also important in hıfz training. With the basic knowledge and skills gained during the preparation process, hıfz training begins. As a result of mistakes or omissions made in this process, many students could not successfully complete the hıfz educating, however, these students were willing to be hafız. Based on this problem, in this study, preparatory training for memorizing the Qur’an was evaluated in terms of cognitive readiness, without ignoring the pre-school period.

Keywords:

Hıfz training, Hıfz training, Readiness Cognitive readiness, Hıfz training, Readiness, Cognitive readiness,

PDF

___

Adıgüzel, A., Kılıç, A., Aslanargun, E., Şahin, Ş., Ökmen, B. & Boyacı, C. (2018). Hafız imam hatip ortaokullarındaki hafızlık eğitimine ilişkin öğretici ve öğrenci görüşleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 68(17), 1453-1475.
Adıvar, H. E. (2007). Sinekli bakkal. Can Yayınları.
Adler, A. (1996). Çocuk Eğitimi (Çev. K. Şipal). Cem Yayınevi.
Akakuş, R. (2018). İslamda hamele-i Kur'an kurra hafızlar ve tarihi süreç içinde gelişen kıraatlar. Kurtuba Kitap.
Akdemir, M. A. (2010). Kur'an ezberinde kalite ihtiyacı ve donanımlı hafızlık. Usul İslam Araştırmaları, 13(13), 21-40.
Akyürek, S. (2005). Kur’an kursu öğreticisinin mesleki yeterlikleri. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(1), 175-192.
Algur, H. (2018/1). Hafızlık eğitimi alan bireylerin gözüyle Türkiye’de hafızlık eğitimi (nitel bir araştırma). Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5(8), 67-105.
Algur, H. (2019). Hafızlık eğitimi alan bireylerin motivasyon ve psiko-sosyal durumları. Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları.
Arı, R. (2016). Eğitim psikolojisi. Nobel Akademik Yayıncılık.
Arslantaş, M. (2019). İmam-hatip ortaokullarında örgün eğitimle birlikte hafızlık projesinde öğrenci tutumları (Sivas Zeki Hayran İmam-Hatip Ortaokulu örneği). Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Aybey, S. (2020). Hafızlık eğitiminde yeni bir tecrübe: Örgün eğitimle birlikte hafızlık -Önemi, problemleri ve beklentiler-. Ekev Akademi Dergisi, 24(82), 383-412.
Aydemir, Ş. S. (2015). Toprak uyanırsa. Remzi Kitabevi.
Aydın, M. Ş. (2008). Bir din eğitimi kurumu olarak Kur’an kursu. Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
Aynur, H. Ş. (2021). Hafızlık eğitiminde ezber yapma ve ezberi koruma. İçinde H. Ş. Aynur (Ed.), Çeşitli yönleriyle hafızlık eğitimi (s. 81-107). Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları.
Balaban-Salı, J. (2017). Öğrenmede güdülenme. İçinde Y. Kuzgun & D. Deryakulu (Eds.), Eğitimde bireysel farklılıklar (s. 167-194). Nobel Akademik Yayıncılık.
Başaran, İ. E. (2005). Eğitim psikolojisi. Nobel Yayın Dağıtım.
Bayraktar, M. F. (2008). Hafızlık eğitiminin geleneksel yöntemleri ve kur'an kursları. İçinde T. Namlı (Ed.), X. Kur'an sempozyumu (Kur'an ve eğitim) (ss. 117-138). Fcr Yayınları.
Bilgin, N. (2006). Sosyal bilimlerde içerik analizi. Siyasal Kitabevi.
Bloom, B. S. (1998). İnsan nitelikleri ve okulda öğrenme (Çev. D. A. Özçelik). Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Bozkurt, N. (1997). Hâfız, DİA (s. 74-78). Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi.
Bümen, N. T. (2007). Çoklu zeka kuramı ve eğitim. İçinde Ö. Demirel (Ed.), Eğitimde yeni yönelimler (s. 1-38). Pegem Akademi Yayınları.
Cebeci S. & Ünsal B. (2006). Hafızlık eğitimi ve sorunları. Değerler Eğitimi Dergisi, 4(11), 27-52.
Coştu, K. (2017). Hafızlık eğitimi veren proje imam-hatiplerde osyantasyon ve müşavirlik hizmeti: istanbul örneği. İçinde İ. Erdem, İ. Aşlamacı, & R. Uçar (Eds.), Geleceğin inşasında imam hatip okulları (ss. 65-85). İnönü Üniversitesi Yayınevi.
Çaylı, A. F. (2005). Kur'an kursu öğreticilerine göre hafızlık öğretimi ve problemlerleri (göller bölgesi örneği). Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Demir, K. (2019). Hafızlık eğitimi almış bireylerin benlik saygısı üzerine nitel bir çalışma. Bartın Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 4(2), 79-101.
Diyanet İşleri Başkanlığı. (2021). Hafızlık eğitim programı. Diyanet İşleri Başkanlığı.
Dunn, R. & Jefery, S. B. & Klavas, A. (1996). Öğrenme sitilleriyle ilgili araştırmaların taraması (Çev. C. Babadoğan). Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 24(2), 603-619.
Dzulkifli, M. A., & Solihu, A. K. (2018). Methods of qur’ānic memorisation (ḥifẓ): implications for learning performance. Intellectual Discourse, 2(26), 931–947.
Ekinci, Ü. (2021). Hafızlık öğreticilerinin mesleki yeterliklerine ilişkin görüşleri üzerine nitel bir araştırma (İstanbul örneği). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
el-Humsî, M. (2014). Modern usûl ve tekniklerle Kur'an-ı Kerim'i ezberleme ve muhafazası (Çev. N. İçel). Altın Kalem Yayınları.
Erden, M. (2014). Sınıf yönetimi. Arkadaş Yayınları.
Ersever, H. (1993). Öğrenilmiş çaresizlik, Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 26(2), 621-632.
Evans, R. L. (1999). Jean Piaget insan ve fikirleri (Çev. Ş. Çiftçioğlu). Doruk Yayımcılık.
Fırat, Y. (2007). Kur'an öğretimi ve hafızlık eğitimi üzerine bazı düşünceler. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23, 560–566.
Gardner, H. (2021). Zihin çerçeveleri / Çoklu zeka kuramı (Çev. E. Kılıç). Alfa Yayınları.
Göksün, A. N. (2022). Kur'an kursu öğretici ve öğrencilerine göre proje okullarındaki hafızlığa hazırlık eğitimi (Kayseri örneği). Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Esnstitüsü.
Gözütok, D. (1990). Etkili öğrenme için strateji geliştirmede öğrenciler yardım. Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 23(2), 687-692.
Gray, P. (2016). Çocuğum okulu sevmiyor (Çev. P. Şiraz). Kuraldışı Yayıncılık.
Güneş, A. (2020). Örgün eğitimle birlikte hafızlık. Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları.
Güneyin, H. B. (2019). Hafızlık sürecinde anne babalara ve eğitimcilere yol haritası. Milli Eğitim Bakanlığı Din Öğretimi Genel Müdürlüğü.
Güntekin, R. N. (2015). Yeşil gece. İnkılap Kitabevi.
Gürel, R. (2019). Cumhuriyet dönemi hafızlık eğitimi literatürü üzerine bir değerlendirme. İçinde C. Osmanoğlu, & Ö. Özbek (Eds.), Hafızlık eğitimi üzerine araştırmalar (s. 341-389). Kimlik Yayınları.
Harman, G., & Çelikler, D. (2012). Eğitimde hazır bulunuşluğun önemi üzerine bir derleme çalışması. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 1(3), 147-156.
Kaptan S. (1995). Bilimsel araştırma ve istatistik teknikleri. Tekışık Ofset.
Karasar, N. (2010). Bilimsel araştırma yöntemi. Nobel Yayın Dağıtım.
Kaya, D. (2010). Kur’an-ı kerim öğretim yöntemlerinin (hafızlıkta ve yüzünden okumada) geliştirilmesi. İçinde Ş. Karaköse (Ed.), Etkili din öğretimi (s. 329-339). Tidef Yayınları.
Kaya, U., & Gürel, R. (2019). İlahiyat fakültelerinde hafızlık çalışmaları: marmara üniversitesi ilahiyat fakültesi örneği. İçinde C. Osmanoğlu & Ö. Özbek (Eds.), Hafızlık eğitimi üzerine araştırmalar (s. 247- 295). Kimlik Yayınları.
Korkmaz, M. (2012). Kur’an kursu öğreticilerinin eğitim öğretim yeterlikleri, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
Korkmaz, M. (2019). Hafızlık eğitiminde bireyi (talebeyi) tanıma. İçinde C. Osmanoğlu & Ö. Özbek (Eds.), Hafızlık eğitimi üzerine araştırmalar (s. 57-115). Kimlik Yayınları.
Kuloğlu, R. (2018). Yönetici görüşlerine göre imam hatip ortaokullarındaki hafızlık projesinin değerlendirilmesi. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi & Marmara Üniversitesi.
Kuzgun, Y. (2017). İlgiler. İçinde Y. Kuzgun, & D. Deryakulu (Eds.), Eğitimde bireysel farklılıklar (s. 71-94). Nobel Akademik Yayıncılık.
Küçükkaragöz, H. (2016). Bilişsel gelişim ve dil gelişimi. İçinde B. Yeşilyaprak (Ed.), Eğitim psikolojisi (s. 83-122). Pegem Akademi Yayınları.
Loras, Ş. (2007). Kur'an kursu müfredatının çoklu zeka tekniği ile işlenişi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Mutçalı, S. (2012). Arapça-Türkçe sözlük. Dağarcık Yayınları.
O’Neil, H. F., Lang, J., Perez, R. S., Escalante, D., & Fox, F. S. (2014). What is cognitive readiness? İçinde Harold F. O'Neil, Ray S. Perez, & Eva L. Baker (Eds.). Teaching and Measuring Cognitive Readiness, Springer.
Oktay, A. (2004). Yaşamın sihirli yılları: okul öncesi dönem. Epsilon Yayıncılık.
Osmanoğlu, C., & Arslan, F. (2019). Hafızlık öğrencilerinin çalışma alışkanlıkları üzerine bir araştırma. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (47), 175-232.
Osmanoğlu, C., & Göksun, A. N. (2019). Hafızlık eğitiminde başarı ve motivasyon. İçinde C. Osmanoğlu & Ö. Özbek (Eds.), Hafızlık eğitimi üzerine araştırmalar (s. 117-201). Kimlik Yayınları.
Öncül, R. (2000). Eğitim ve eğitim bilimleri sözlüğü. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Özbek, Ö. (2015/2). Dünyada hafızlık yöntem örnekleri. bilimname, 183-209.
Özbek, Ö. (2019). Çoklu zekâ uygulamaları ve hafızlık eğitimi. İçinde C. Osmanoğlu & Ö. Özbek (Eds.), Hafızlık eğitimi üzerine araştırmalar (s. 203-246). Kmlik Yayınları.
Özdemir, S., & Çaylı, A. F. (2021). Kur’an kursu öğreticilerine göre hafızlık öğrfetimi ve problemleri. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi(119), 23-69.
Özler, H. K. (2019). Diyanet İşleri Başkanlığı hafızlık eğitim programı hakkında öğretmen ve öğrenci görüşleri (Konya ili örneği). Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Palmer, S. (2021). Zehirlenen çocukluk modern dünyanın çocuklar üzerindeki zararlı etkileri (Çev. Ö. Ç. Aksoy). İletişim Yayınları.
Pazarbaşı, E. (2020). Taşçıoğlu Hafız Okulu. Erkam Yayınları.
Pressey, S. L., & Robinson, F. P. (1991). Psikoloji ve yeni eğitim (Çev. H. Tan). Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Senemoğlu, N. (1997). Gelişim öğrenme ve öğretim. Ertem Matbaacılık.
Slavin, R. E. (2013). Eğitim Psikolojisi (Çev. G. Yüksel). Nobel Akademik Yayıncılık.
Şağban, V. (2012). Hafızlıkta hafızlık aday sürecinin önemi. İçinde Ş. Göksu (Haz.) Cami merkezli din eğitimi, yecder II. ulusal din görevlileri sempozyumu tebliğleri (09 Nisan 2011 - İstanbul) (s. 247-263). Yecder.
Şahin, H. (2011). Başlangıcından günümüze kadar İslam coğrafyasında hafızlık tedrisatı. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 6(2), 199-220.
Şahinel, M. (2007). Etkin öğrenme. İçinde Ö. Demirel (Ed.), Eğitimde yeni yönelişler (ss. 149-165). Pegem Akademi Yayınları.
Şalgamcı, A. (2019). Hafızlığın öğrencinin gelişimine katkıları. İçinde C. Osmanoğlu, & Ö. Özbek (Eds.), Hafızlık eğitimi üzerine araştırmalar (ss. 297-339). Kimlik Yayınları.
Şekerci, A. (2021). Hafızlık eğitiminde Kur'an kursu terki. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Şimşek, A. (2017a). Öğrenme biçimi. İçinde Y. Kuzgun &. D. Deryakulu (Eds.), Eğtimde bireysel farklılıklar (s. 95-136). Nobel Akademik Yayıncılık.
Şimşek, A. (2017b). Önbilgi. İçinde Y. Kuzgun, & D. Deryakulu (Eds.), Eğitimde bireysel farklılıklar (s. 137-165). Nobel Akademik Yayıncılık.
Tahir, K. (2006). Köyün kamburu. İthaki Yayınları.
Temel, N. (2007). Kur'an talimi ve hafızlık eğitimi. Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi(18), 35-60.
Tuğlacı, P. (1979). Okyanus ansiklopedik sözlük (Cilt II). Cem Yayınevi.
Tuncel, E. (2022/1). Örgün eğitim eşliğinde hafızlık deneyimine dair nitel bir araştırma: İlk Emir Koleji örneği. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9(1), 233-261.
Uğur, E. (2019). İdareci, öğretici ve öğrenci görüşlerine göre örgün eğitimle birlikte hafızlık uygulamasının değerlendirilmesi. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Yenilmez, K., & Kakmacı, Ö. (2008). İlköğretim yedinci sınıf öğrencilerinin matematikteki hazır bulunuşluk düzeyi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 16(2), 529-542.
Yeşilyaprak, B. (2015). 21. yüzyılda eğitimde rehberlik hizmetleri - gelişimsel yaklaşım. Nobel Akademik Yayıncılık.
Yıldırım A. & Şimşek H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.