Rifat İLHAN, Mehmet DOĞAN, Aylin KARADAŞ, Serdar VARDAR, Ertuğ ÖNER

DASKYLEİON ANTİK KENTİ VE MANYAS GÖLÜ ÇEVRELERİNDE DELGİ SONDAJ YÖNTEMLİ PALEOCOĞRAFYA - JEOARKEOLOJİ ARAŞTIRMALARININ İLK SONUÇLARI (MANYAS-BALIKESİR)

Daskyleion Höyüğü ve çevresinde delgi sondaj yöntemli ilk paleocoğrafya-jeoarkeoloji araştırmalarımız 2022 yaz döneminde 18 ve 24 Temmuz 2022 tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir. Daskyleion antik kentindeki ilk yerleşimin, bazı antik yazarlara göre MÖ 12. Yüzyıla kadar gittiği ifade edilmekle birlikte, antik kent tarihini daha eskiye yani Kalkolitik Döneme götüren buluntular yüzey araştırmalarında gözlenmiştir. Tarihi bu kadar eskiye uzanan Daskyleion’un coğrafi çevresi geçen süre içinde kuşkusuz önemli değişiklikler göstermiştir. Bu değişmelerin belirlenmesi amacıyla başladığımız çalışmalarımızda çevrede 12 adet delgi sondaj yapılmıştır. Sondaj verileri ve genel bilgilerimiz, gözlemlerimizle birlikte değerlendirilerek ilk ön sonuçlarımız bu yazının içeriğini oluşturmuştur. Manyas Gölü kıyısında ve gölün ayağını oluşturan Karaçay’ın yakınında bulunması nedeniyle, Daskyleion çevresinde meydana gelen coğrafi değişmeler üzerinde, bu su kaynaklarının etkisi büyüktür. Özellikle Manyas Gölü seviye değişmeleri ile alüvyal birikime bağlı kıyı çizgisindeki değişmelerin, antik kent ve sakinleri için önemi fazladır. Karaçay’ın akım özellikleri ve taşkınları da aynı şekilde antik kent açısından önem taşımaktadır. Tarihsel süreçte meydana gelen bu etkilerin ve değişmelerin belirlenmesi, büyük ölçüde Daskyleion çevresindeki genç birikimlerin ayrıntılı incelenmesi ile ortaya konulabilecektir. İşte bu amaçla genç dolgular içinde yaptığımız alüvyon delgi sondajları, bize önemli bilgiler sağlamıştır. Bu çalışmalarımız sonucunda Daskyleion kentinin Neojen (Pliyosen) anakayadan oluşan bir tepe üzerinde kurulduğu, kabaca yayılış alanı ve ilk yerleşildiği dönemde göl kıyılarının uzanışı ortaya konmuş, seviye ve kıyı çizgisi değişmeleri yorumlanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Daskyleion höyüğü, Manyas gölü, Paleocoğrafya, Jeoarkeoloji

PRELIMINARY RESULTS OF PALEOGEOGRAPHICAL-GEOARCHAEOLOGICAL RESEARCH WITH CORE DRILLING METHOD AROUND DASKYLEION ANCIENT CITY AND LAKE MANYAS (MANYAS-BALIKESİR)

Our first paleogeographical-geoarchaeological research with core drilling method in and around Daskyleion Mound was carried out between 18 and 24 July 2022 in the summer of 2022. Although it is stated that the first settlement in the ancient city of Daskyleion dates back to the 12th century BC according to some ancient authors, finds that take the ancient city's history back to the Chalcolithic Period were observed during the surveys. The geographical environment of Daskyleion, whose history goes back to such ancient times, has undoubtedly shown significant changes in the course of time. In our studies that we started in order to determine these changes, 12 core drillings were made in the vicinity. Drilling data and general information were evaluated together with our observations and our preliminary results formed the content of this article. Since it is located on the shore of Lake Manyas and close to Karaçay, which forms the outlet of the lake, these water resources have a great impact on the geographical changes that occur around Daskyleion. Especially the changes in the level of Lake Manyas and the changes in the shoreline due to alluvial deposition are of great importance for the ancient city and its inhabitants. The flow characteristics and floods of Karaçay are also important for the ancient city. The determination of these effects and changes in the historical process can be revealed by a detailed examination of the young depositions around Daskyleion to a large extent. For this purpose, the core drillings carried out in young alluvial deposits fillings have provided us with important information. As a result of these studies, it has been determined and interpreted how wide the city of Daskyleion was built on a hill consisting of Neogene (Pliocene) bedrock, the extension of the lake shores during the first settlement period, the changes in the level and shoreline.

Keywords:

Daskyleion mound, Lake Manyas, Paleogeography, Geoarchaeology,

PDF

___

Açışlı, S., & Kolomuç, A. (2012). Sınıf öğretmeni adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarının incelenmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 1(2), 266-271.
Ardel, A. (1945). Bursa Ovası ve çevresi. Türk Coğrafya Dergisi, 7-8, 62-93.
Ardel, A. & İnandık, H. (1957). Marmara Denizi’nin teşekkülü ve tekamülü. Türk Coğrafya Dergisi, 17, 1-19.
Ardel, A. (1960). Marmara bölgesinin yapı ve reliefi. Türk Coğrafya Dergisi, 20, 1-22.
Bakır, T. (1995). Archaologische Beobachtungen über die Residenz in Daskyleion. Dans les des Dix-Mille. Pallas, 43, 269-285.
Bakır, T. (2004). Daskyleion’da Phrygler. İçinde T. Korkut (Ed.), Fahri Işık’a armağan kitabı. (ss. 55-67). Ege Yayınları.
Bakır, T. (2011). Daskyleion; Balıkesir’in Eski Çağlar’daki valilik merkezi. Balıkesir Valiliği İl Özel İdaresi Yayını.
Bakır, T. (2017). Tracing the Persians’ footsteps in Anatolia. İçinde K. İren, Ç. Karaöz, & Ö. Kasar (Ed.), The Persians: Power and glory in Anatolia. (ss 2-9). Yapı Kredi Yayınları.
Barka, A. A., & Kadinsky-Cade, K. (1988). Strike-slip fault geometry in Turkey and its influence on earthquake activity. Tectonics, 7(3), 663– 684.
Bulut, H. (2007). Daskyleion’da Akhaemenid Satraplığı sonu ve hellenistik dönem. (Yayımlanmamış doktora tezi). Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Bulut, V., Erkal, T., & Özcan, K. (1980). Mustafakemalpaşa (Bursa Bölgesi) Jeolojisi. Jeomorfoloji Dergisi, 9, 83-100.
Crampin, S., & Evans, R. (1986). Neotectonics of the Marmara Sea region of Turkey. Journal of the Geological Society of London, 143, 343-348.
Emre, Ö., Erkal, T., Kazancı, N., Görmüş, S., Görür, N., Kuşçu, İ., & Keçer, M. (1997a). Güney Marmara'nın Neojen ve Kuvaterner'deki morfotektoniği. Proje No. YDABCAG-426/G, TÜBİTAK, Ankara, 36-68.
Emre, Ö., Erkal, T., Kazancı, N., Görmüş, S., Görür, N., Kuşçu, İ., & Keçer, M. (1997c). Güney Marmara'nın Neojen- Kuvaterner tektoniği ve jeomorfolojisi. Marmara Deniz Araştırmaları Workshop III, Ankara, 2-3 Haziran 1997, 55- 60.
Emre, Ö., Erkal, T., Tchepalyga, A., Kazancı, N., Keçer, M., & Ünay, E. (1998a). Neogene-Quaternary evolutıon of the eastern Marmara Region, Northwest Turkey. Bulletin of the Mineral Research and Exploration, 120, 119-145.
Emre, Ö., Kazancı N., Erkal, T., Karabıyıkoğlu, M., & Kuşçu, İ. (1997d). Ulubat ve Manyas Göllerinin oluşumu ve yerleşim tarihçesi, TÜBİTAK YDABÇAG-426/G no.lu proje raporu.
Emre, Ö., Kazancı, N., & Erkal, T. (1998b). Güney Marmara Bölgesi Kuvaterner olayları ve muhtemel tarihçesi. MTA Ulusal Deniz Araştırmaları Programı WORKSHOP IV, İstanbul, 14-15 Mayıs 1998, 4.
Emre, Ö., Kazancı, N., Erkal, T., Görür, N., Kuşçu, İ., Karabıyıkoğlu, M., Görmüş, S., & Keçer, M. (1997b). Ulubat ve Manyas göllerinin oluşumu ve Güney Marmara’nın Kuvaterner evrimi. Marmara Denizi Araştırmaları Workshop III, 2-3 Haziran 1997, 23-27.
Erentöz, C., & Kuntman, E. (1964). Rapport sur le tremblement de terre de Manyas survenu en 1964 (1964 Yılı Manyas Depremi Üzerine Rapor). Bulletin of the Mineral Research and Exploration, 63, 1-5.
Ergin, M., Kazancı, N., & Varol, B. (1996). Late Quaternary depositional enviroments on the Southern Marmara shelf. Turkish Journal of Marine Science, 2(2), 83-92.
Erinç, S. (1956). Yalova civarında bahri Pleistosen depoları ve taraçaları. Türk Coğrafya Dergisi, 15-16, 188-190.
Erinç, S. (1957). Karacabey Boğazı. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, 8, 96-99.
Erkal, T., & Emre, Ö. (1997). Nilüfer drenajının kuruluşu ve evrimi. İçinde N. Kazancı, & N. Görür (Ed.), Güney Marmara bölgesinin neojen ve kuvaterner evrimi. (ss. 135-139). TÜBITAK Araştırma Projesi Sonuç Raporu, YDABÇAG-426/G.
Erol, O. (1992a). Çanakkale yöresinin jeomorfolojik ve tektonik evrimi. Türkiye Jeoloji Bülteni, 4(1), 147-165.
Erol, O. (1992b). Türkiye’de deniz seviyesi yükselmesinin geçmişte ve gelecekteki etkileri: bu yönden alınması gereken önlemler. İstanbul Üniversitesi Deniz bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü Bülteni, 9, 21-43.
Erol, O., & Nuttal, C. P. (1973). Çanakkale yöresinin bazı denizel Kuvaterner depoları. Coğrafya Araştırma Dergisi, 5-6, 27-91.
Görür, N., Cağatay M. N., Sakınç M., Sümengen M., Şentürk K., Yaltırak C., & Tchapalyga A. (1997a). Origin of Sea of Marmara as deduced from Neogene to Quaternary paleogeographic evolution of its frame. International Geology Review, 39, 342–352.
Görür, N., Çağatay, M. N., Sakınç, M., Sümengen, M., Şentürk, K., Yaltırak, C., & Tchapalyga, A. (1997b). Marmara Denizinin oluşumu ve Neojen-Kuvaterner’deki Evrimi. İçinde N. Kazancı, & N. Görür (Ed.), Güney Marmara bölgesinin neojen ve kuvaterner evrimi. (ss. 1-21). TÜBITAK Araştırma Projesi Sonuç Raporu, YDABÇAG-426/G.
Kayan, İ. , Doğan, M., İlhan, R., Karadaş, A., Yavaşlı, D. D., & Aslan, R. (2021). Geç Tunç Çağı Troya savunma hendeği araştırmalarına jeoarkeolojik katkılar. Arkeoloji Dergisi, 26(1), 1-22
Kazancı, N., & Görür, N. (Ed.) (1997). Güney Marmara bölgesinin neojen ve kuvaterner evrimi. TÜBITAK Araştırma Projesi Sonuç Raporu, YDABÇAG-426/G, 252 s, Ankara.
Kazancı, N., Bayhan, E., Suliman, N., Şahbaz, A., İleri, Ö., Özdoğan, M., Temel, A., & Ekmekçi, M. (1997b). Manyas Gölü ve güncel tortulları. İçinde N. Kazancı, & N. Görür (Ed.), Güney Marmara bölgesinin neojen ve kuvaterner evrimi (ss. 192-243). TÜBITAK Araştırma Projesi Sonuç Raporu, YDABCAG-426/G.
Kazancı, N., Emre, Ö., Erkal, T., Görür, N., Ergin, M., & İleri, Ö. (1997a). Güney Marmara deltaları: Kocasu ve Gönen Çayı deltalarının morfolojisi ve tortul yapısı. İçinde N. Kazancı, & N. Görür (Ed.), Güney Marmara bölgesinin neojen ve kuvaterner evrimi (ss. 140-169). TÜBITAK Araştırma Projesi Sonuç Raporu, YDABÇAG 426/G.
Kazancı, N., Ergun, Z., İren, K., Leroy, S. A., Aslan, S. B., Öncel, M. S., Koç, K., & Gürbüz, A. (2019). Late Quaternary landscape evolution of the southern Marmara region: Paleogeographic implications for settlements, NW Turkey. Turkish Journal of Earth Sciences, 28(4), 479-499.
Ketin, İ. (1969). Manyas depremi esnasında zeminde meydana gelen tansiyon çatlaklar. Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, 10, 1-2.
Siyako, M., Burkan, K. A., & Okay, A. I. (1989). Biga ve Gelibolu Yarımadaları tersiyer jeolojisi ve hidrokarbon olanakları. Turkish Association of Petroleum Geologist Bulletin, 1, 183–199
Şengör, A. M. C., & Yılmaz, Y. (1981) Tethyan evolution of Turkey: A plate tectonic approach. Tectonophysics, 75, 181–241.
Şengör, A. M. C., Görür. N., & Şaroğlu, F. (1985). Strike-slip deformation basin formation and sedimentation: Strike-slip faulting and related basin formation in zones of tectonic escape: Turkey as a case study. İçinde K. T. Biddle, & N. Christie-Blick (Ed.), Strike-slip faulting and basin formation (ss. 227 – 264). The Society of Economic Paleontologists and Mineralogists Special Publications.
Wong, H. K., Ludmann, T., Uluğ, T. A., & Görür, N. (1995). The Sea of Marmara: A plate boundary sea in an escape tectonic regime. Tectonophysics, 244, 231–250.
Wong, H. K., Uluğ, A., Özel, E., & Luddmann, T. (1990). Neotectonic structure of the Sea of Marmara. Mitt. Geol. Palaontology, 69, 99-116.
Yıldızhan, H. (2008). Erken Akhaemenid dönemde Daskyleion (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.