TOKAT'TAN KIRLANGIÇ ÖRTÜLÜ BİR CAMİ ÖRNEĞİ: KIZILCAÖREN KÖYÜ CAMİİ

Ahşap malzeme Türkler tarafından İslamiyet öncesi dönemlerden beri mimariden günlük kullanım eşyalarına kadar birçok farklı alanda kullanılmıştır. Ahşap tavanlı camiler bu malzemenin kullanıldığı alanlar içerisinde önemli bir yere sahiptir. Ahşap tavan farklı coğrafyalarda değişik şekillerde karşımıza çıkmaktadır. Bu örtü şekillerinden birisi olan "Kırlangıç Örtü" Orta Asya'dan Kafkasya'ya, Hindistan'dan Kuzey Afrika'ya kadar geniş bir coğrafyada uygulanmıştır. Anadolu'da 13. yüzyıl ile 19. yüzyıl arasında farklı bölgelerde karşılaşılan kırlangıç örtü özellikle Doğu Anadolu ve Kuzey Doğu Anadolu yörelerindeki ev mimarisinde yoğunlaşmıştır. Tokat ve çevresinde ise bu örtü şeklinin çok fazla kullanılmadığı görülmektedir. Kızılcaören Köyü Camii kırlangıç örtünün Tokat'ta uygulandığı ender örneklerden biridir. Kızılcaören Köyü 1500 metre yükseklikte bulunan, etrafı ormanlarla çevrili bir köydür. Köyün bulunduğu coğrafyanın ve etrafındaki bitki örtüsünün camide kırlangıç örtünün kullanılmasında etkili olduğu söylenebilir.

An Exampole of Kırlangic Covering of a Mosque in Tokat: The Mosque of Kizilcaoren Village

Wood has been used by Turks in various fields which vary from architecture to daily use objects since pre-Islamic period. Wooden ceiling mosques have an important place among these areas of usage. The wooden ceiling is found in various types in different geographical areas. One of these types, Kırlangıc covering, had been applied in a wide geography which extends from Central Asia to Caucasus and from India to North Africa. Kırlangıc covering which was in use in different regions of Anatolia between 13rd and 19thcentury has been found especially in house architecture of East and Northeast Anatolian regions. It is considered that this type of covering had not been used widely in Tokat and its adjacencies. The mosque of Kızılcaoren village is one of the rare examples of Kırlangıc covering in Tokat. Kızılcaoren village is 1500 meters above the sea level and surrounded by forests. It may be said that the flora and geography of village had been effective in preferability of Kırlangıc covering in the mosque of Kızılcaoren village.

PDF

___

Acun, H. (1981). Yozgat ve yöresi Türk devri yapıları. Vakıflar Dergisi, 13, 635-716.

Akın, G. (1991). Tüteklikli örtü geleneği: Anadolu cami ve tarikat yapılarında tüteklikli örtü. Vakıflar Dergisi. 22, 323-354.

Akok, M. (1968). Hacı Bektaşı Veli mimari manzumesi. Türk Etnografya Dergisi, 10, 27-57.

Aktemur, A.M. (2013). Zile Elbaşoğlu Camii’nin sıvalar altında kalan gizemi. TurkishStudies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkishor Turkic. 8(8), 1621-1642.

Arslan, C., Pınar, M. (2015). Nevşehir cami ve mescit mihraplarında bezeme anlayışı. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 38, 83-108.

Aslanapa, O. (1984). Türk sanatı I (Başlangıcından büyük Selçukluların sonuna kadar), İstanbul: Kervan Yayınları.

Atak, E. (2015). Tokat Mahmut Paşa Camii kalem işi bezemeleri.TurkishStudies-International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 10(6), 197-226.

Atak, E. (2015). Genç Mehmed Paşa (Örtmeönü) Camii kalem işi Bezemeleri. Tokat Tarihi ve Kültürü Sempozyumu, 25-26 Eylül 2014, c.2, Tokat. 27-42.

Bozkurt, T. (2007). Osmanlı Selâtin Cami mihrapları. Yayınlanmamış doktora tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Çal, H. (1993). Tokat Zile Yeşilce Köyü Şeyh Eylük Türbesi. Selçuk Üniversitesi Selçuk Araştırmaları Merkezi Prof. Dr. Yılmaz Önge Armağanı. 293-306.

Çayırdağ, M. (2010). “Emir Halil Türbesi”. Kayseri Ansiklopedisi, C.2, 157-158.

Çerkez, M. (2005). Merzifon’da Türk Devri mimari eserleri. Yayınlanmamış doktora tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Gündoğdu, H., vd. (2006). Tarihi yaşatan il Tokat, Ankara: Pys Vakıf Sistem Matbaa Müdürlüğü.

Karamağralı, H. (1981). Erzurum Ulu Camii. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yıllık Araştırmalar Dergisi, 3, s. 137-177.

Karpuz, H. (1988). Erzurum Kümbet Köyü’nde yer alan iki yapı. Vakıflar Dergisi. 20, 5-12.

Karpuz, H. (1984). Türk-İslam mesken mimarisinde Erzurum Evleri, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.

Köşklü, Z. (2010). Erzurum’da Osmanlı dönemi hanları. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 5, 113-134.

Köşklü, Z., Tali, Ş. (2007). Geleneksel Erzurum Evlerinde tandırevi (Mutfak) ve mimarisi. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dergisi. 11, 97-113.

Nemlioğlu, C. (2012). Tokat’ın ahşap kalem İşi bezemeli iki ünlü camii’nin Türk-İslam bezeme sanatındaki yeri ve önemi. Tokat Sempozyumu 01-03 Kasım 2012, c.2, Tokat. 239-248.

Nemlioğlu, C. (14-16 Ekim,2009). Kastamonu Kasabaköy Mahmut Bey Camii kalem işi bezemeleri ve Osmanlı bezeme sanatına etkileri. XIII. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, Denizli.

Ödekan, A. (1997). “Mihrap” Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, 2,1244.

Önge, Y. (1971). Anadolu’da XIII.-XIV. yüzyılın nakışlı ahşap camilerinden bir örnek: Beyşehir Köşk Köyü Mescidi. Vakıflar Dergisi. 9, 291-302.

Önge, Y. (1968). Ahşap Stalaktitli sütun başlıkları. Önasya Dergisi, 4(37), 1-17.

Özkan, H. (2012). Geleneksel Erzurum Evlerinde kırlangıç örtünün kuruluşu ve son kırlangıç örtü ustası Sırrı Alacakanat. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 28, 19-37.

Özkan, H. (2010). Gümüşhane’de ahşap tavanlı camiler. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dergisi, 18, 63-80.

Özkan, H. (2008). Bayburt Konursu Ulu Camii ve çeşmesi. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dergisi, 13, 57-66.

Pınar, M. (2011). Nevşehir mihrapları. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Şimşirgil, A. (1995). XV-XVI. Asırlarda Tokat kazâsında kır-iskân merkezleri ve bazı hususiyetleri. Bir Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 3, 125-140.

Ülger, G. (2013). Tapınma ritüeli ile ibadet mekânı arasındaki ilişkinin göstergebilimsel manada okunması: Cemevi yapıları. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.

Ünal, H.R. (1974). Erzurum ili dâhilindeki İslami devir anıtları üzerine bir inceleme. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Araştırma Dergisi, 6, 49-142.

Yurdakul, E. (2007). Kayseri mihrapları (Kayseri merkez ve ilçelerinde bulunan cami ve mescidlerdeki mihraplar). Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Vakıflar Genel Müdürlüğü Tokat Vakıflar Bölge Müdürlüğü Fotoğraf Arşivi.