ERZURUM’DA ANIT ESERLERE YANSIYAN TÜRK KADINI İMGESİ

Türk medeniyetinde kadın, oldukça saygın bir konuma sahiptir. Kadının bu konumuna dair izler, sözlü anlatımlar ve yazılı belgeler ile günümüze kadar ulaşmıştır. Destanlar dışında en eski örnek ise ilk yazılı eserler olan Orhun kitabelerinde karşımıza çıkmakta olup, İlbilge Hatun ile İlteriş Kağan herhangi bir cinsiyet eşitsizliği olmadan toplumun kurtarıcısı olarak zikredilmektedirler. Bu vazifeyi İlbilge Hatunun halefi olan Türk kadınları da başarı ile üstlenmiş, yaşamın her alanında etkin rol almışlardır. Türk kadınının vatana hizmet veren aktif faaliyetleri, Erzurum şehrinin sanat eserlerine de aksetmiştir. Kamusal alanlarda heykel, mimari ve rölyefler üzerinde betimlenen Türk kadınları bilhassa asker-savaşçı kimlikleri ile karşımıza çıkmaktadır. Düşman karşısında erkekler ile aynı saflarda hatta kimi zaman onlardan önde mücadele etmiş Nene Hatun, Kara Fatma gibi isimler bir gurur nişanesi ve vefa göstergesi olarak yaşatılmaktadır. Ayrıca dini mimariye örnek teşkil eden türbeler de kendi dönemlerinde topluma öncülük etmiş kadınlara ait olmaları bakımından oldukça önemlidir. “Erzurum’da Anıt Eserlere Yansıyan Kadın İmgesi” başlıklı makale kapsamında Erzurum şehir merkezinde yer alan Nene Hatun heykelleri ve rölyefleri, Gaziler ve Şehitler Anıtı ve rölyefleri, Erzurum’un Kahraman Çocukları Rölyefi, Osmanlı-Rus Harbi, Ermeni mezalimi ve Kurtuluş Savaşı’nı anlatan isimsiz rölyef, Şehit Öğretmen Anıtı, Rabia Hatun Türbesi, Cimcime Sultan Türbesi ve Ane Hatun Türbesi kadın imgeleri bakımından konumuza dâhil olmaktadır. Türk kadını karakteristiğini yansıtan bu sanat eserleri, çalışmamız çerçevesinde belgelenmenin yanı sıra kadın hakkında çıkarımda bulunmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Türk kadını, Türk sanatı, Erzurum, İmge, Heykel

PDF

___

Acar, H. (2019). Türk kültür ve devlet geleneğinde kadın. İnsan&İnsan Dergisi, (21), 395-411.
Aksakallı, Z., Selçuk, G. N. ve Işık, C. (2017). Nene hatun tarihi millî park’ının hüzün turizmi ve mabetleşme yönünden değerlendirilmesi. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (IV), 215-240.
Aktaş, A. (2020). Sosyal yardımlar bağlamında “Nene hatun-Kara Fatma” analizi. Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Dergisi, (6), 243-262.
Aziziye Anıtı. Web: http://www.forumgercek.com/turkiyeden-tarihi-yerler-ve-mekan- lar/88459-aziziye-aniti-erzurum.html adresinden 24 Ocak 2021’de alınmıştır.
Bayat, A. H. (2002). İslam öncesi orta Asya Türk dünyasında tababet. Türkler, 3. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
Bektaş, İ. (2017). Millî mücadele’nin cesur ve kayıp kadınları. İstanbul: Sedir Yayınları.
Bektaş, İ. (2019). Millî mücadele’de bir kadın üsteğmen Kara Fatma. İstanbul: Timaş Yayınları.
Can, S. (2008). Terken Hatun’dan, Valide Sultan’a Selçuklular döneminde kadın (1040- 1308). İstanbul: Ufukötesi Yayınları.
Cunbur, M. (1996). Selçuklu dönemi kadın hayratı. Erdem Dergisi Aydın Sayılı Özel Sayısı II, 9(26), 585-621.
Erzurum Türbeleri. Web: https://erzurum.ktb.gov.tr/TR-56073/turbeler-ve-kumbetler. html adresinden 20 Ocak 2021’de alınmıştır.
Esin, E. (1985). Türk kültür tarihi, iç Asya’daki erken safhalar. Erdem, 1(2), 409-431.
Esin, E. (1995). Katun. Erdem Tarih ve Kültür Dergisi, 7(20), 471-483
Gültepe, N. (2008). Türk kadın tarihine giriş. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
Gündüz, A. (2012). Tarihî süreç içerisinde Türk toplumunda ve devletlerinde kadının yeri ve önemi. The Journal of Academic Social Science Studies, (5), 129-148.
İzgi, Ö. (2014). Orta Asya Türk tarihi araştırmaları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Karakoç, E. (2017). İskit Türklerinde kadınların önemi. Akademik Bakış Dergisi, (61), 522-532.
Özaydın, A. (2012). Ümmül Muktedir. Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 42, 326- 327.
Turan, O. (2019). Türk cihan hâkimiyeti mefkûresi.(28. Basım). İstanbul: Ötüken Yayınları.
Türkiye Cumhuriyeti Erzurum Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü. (2022). Erzurum turizm rehberi. https://erzurum.ktb.gov.tr/Eklenti/61588,turizmrehberipdf.pdf?0 adresinden alınmıştır.
Uzunyaylalı, T. (2017). Yeni bilgiler ışığında Aziziye. Şehr-i Kadim Aziziye Dergisi, (12), 48-55.
Yurttaş, H. ve Kındığılı, M. L. (2011). Kesinleşen tarih ve yeni bir ad. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(46), 75-96.