İbn Hazm’da Ahlâkî Estetik Felsefe

Estetik incelemeler geçmişte ve günümüzde edebiyat ve epistemoloji alanlarında ilgiye konu olmuştur. Fakat estetikle ilgili kavramlar, üzerinde uzlaşılmış tek bir temele dayanmamış, aksine çeşitli temeller üzerine yayılmıştır. Arap medeniyetinin insanlık medeniyeti üzerinde bir etkiye sahip olduğunda kuşku yoktur. Bu medeniyet, inanç ve yasa koyucu temelleriyle bağlantılı bir güzellik anlayışına sahiptir ve bu durum, düşünürlerde güzelliğin anlamına dair düşünce ufukları oluşturmuştur. Bu makale, estetiğe bakışıyla çağının düşünürleri arasında eşsiz bir konumda bulunan İbn Hazm’ın görüşlerini ve yöntemini incelemektedir. İbn Hazm Endülüs’te ahlak, değer, varlık ve mantık felsefesini etkileyen ilk filozoflardandır. Düşünürün estetik kuramı entelektüel ve insani ilkeleriyle uyumludur. Estetik anlayışın, estetik temaların alıcısına bağlı olarak göreli olduğunu vurgulamasıyla bilinmektedir. Görüşlerini analiz, gerekçelendirme ve seçime dayalı sıralı bir sunuşla detaylandırmış ve sonunda tutarlı bir görüşe ulaşmıştır. Yöntemi, denge gözeten, bilimsel bir yöntemdir: Hem metinleri incelemiş hem de insanların durumlarını gözlemlemiştir. Açıklama aracı olarak hikaye, şiir, anlatı ve sanatsal betimlemeye başvurmuştur.

Ibn Hazm's moral philosophy of beauty

Aesthetics has importance in the past and in modern literal and acknowledge domains. Arab civilization had an impact on human civilization, as it possessed an aesthetic vision related to belief and legislation, which resulted in scholars having a disciplined vision on the meaning of beauty. Ibn Hazm is unique among scholars of his time in his vision for beauty, as it agreed with his intellectual and human origins. He was one of those who influenced the visions of moral, value, and existential philosophies. He was known for his affirmation of the aesthetic vision according to the recipient, as he separated all of that in the end, to arrive at a consistent approach in the analysis of his scientific approach. He also chose the text of his methodology, and the text he looks at the conditions of the people, and concludes at what he believes and corresponds with his mind. He reveals the story, the poetry, the report, and the artistic description of his concept in the philosophy of moral beauty.

___

  • إبراهيم، زكريا. ابن حزم الأندلسي. الدار المصرية للتأليف والترجمة، د. ت İbrahim, Zekeriyya. İbn Hazm el-Endelüsî. Kahire: ed-Dâru’l-Mısriyye li’t-Te’lîf ve’t-Terceme, t.y.
  • إبراهيم، زكريا. مشكلة الحب. بيروت: دار الآداب، ط1، 1963 İbrahim, Zekeriyya. Müşkiletü’l-Hubb. Beyrut: Dâru’l-Âdâb, 1963.
  • ابن حزم. رسائل ابن حزم، رسالة في مداواة النفوس. تح: إحسان عباس، بيروت: المؤسسة العربية للدراسات والنشر، ط2، 1987 İbn Hazm. Resâilü İbn Hazm, Risâle fî Müdâvâti’n-Nüfûs. tah. İhsan Abbas. Beyrut: el-Müessesetü’l-Arabiyye li’d-Dirâsâti ve’n-Neşr, 1987.
  • ابن حزم. طوق الحمامة في الألفة والألّاف. تح: عبد الرؤوف سعد، بيروت: دار الشروق، ط1، د.ت İbn Hazm. Tavku’l-Hamâme fi’l-Ülfeti ve’l-Üllâf. tah. Abdurraûf Sa‘d. Beyrut: Dâru’ş-Şurûk, t.y.
  • ابن حنبل. مسند أحمد بن حنبل. بيروت: دار صادر، ط1، د.ت İbn Hanbel. Müsnedü Ahmed b. Hanbel. Beyrut: Dâru Sâdir, t.y.
  • ابن عقيل الظاهري، أبو عبد الرحمن. نوادر الإمام ابن حزم. دار ابن حزم، ط1، د. ت İbn Akîl ez-Zâhirî, Ebû Abdirrahmân. Nevâdiru’l-İmâm İbn Hazm. Dâru İbn Hazm, t.y.
  • ابن فارس، أبو الحسين أحمد. معجم مقاييس اللغة. تح: عبد السلام هارون، نشر اتحاد كتاب العرب، د. ط، 2002 İbn Fâris, Ebu’l-Huseyn Ahmed. Mu‘cemu Mekâyîsi’l-Lüğa. tah. Abdüsselam Harun. Neşru İttihâdi Küttabi’l-Arab, 2002.
  • ابن كثير، إسماعيل. تفسير القرآن العظيم. بيروت: دار إحياء الكتب العربية، د. ط İbn Kesîr, İsmail. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm. Beyrut: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, t.y.
  • ابن ماجه، محمد بن يزيد أبو عبد الله القزويني. سنن ابن ماجه. تح: محمد فؤاد عبد الباقي، بيروت: دار الفكر، د.ط İbn Mâce, Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. Sünenü İbn Mâce. tah. Muhammed Fuâd Abdülbâki. Beyrut: Dâru’l-Fikr, t.y.
  • ابن منظور. لسان العرب. دار الجيل، 1988 İbn Manzûr. Lisânü’l-Arab. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1988.
  • أبو ريان، محمد علي. فلسفة الجمال ونشأة الفنون الجميلة. بيروت: دار النهضة العربية، ط5، د. ت Ebû Reyyân, Muhammed Ali. Felsefetü’l-Cemâl ve Neş’etü’l-Fünûni’l-Cemîle. Beyrut: Daru’n-Nahdati’l-Arabiyye, t.y.
  • أبو زهرة، محمد. ابن حزم حياته وعصره وآراؤه وفقهه. القاهرة: دار الفكر العربي. د.ط Ebû Zehra, Muhammed. İbn Hazm Hayatühû ve Asruhu ve Ârâuhu ve Fıkhuh. Kahire: Dâru’l-Fikri’l-Arabî, t.y.
  • الأفغاني، سعيد. ابن حزم الأندلسي ورسالة في المفاضلة بين الصحابة. بيروت: دار الفكر، ط2، 1969 El-Efğânî, Saîd. İbn Hazm el-Endelüsî ve Risâletün fi’l-Müfâdaleti beyne’s-Sahâbe. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1969.
  • البخاري، محمد بن إسماعيل بن إبراهيم بن المغيرة. صحيح البخاري. تح: محمد زهير بن ناصر الناصر، دار طوق النجاة، ط1، 1422ه El-Buhârî, Muhammed b. İsmail. Sahîhu’l-Buhârî. tah. Muhammed Züheyr b. Nâsır en-Nâsır. Beyrut: Dâru Tavkı’n-Necât, h. 1422.
  • برتليمي، جان. بحث في علم الجمال. تر: أنور عبد العزيز، نيويورك: مؤسسة فرانكلين للطباعة، د.ط ، 1970 Berthelemy, Jean. Bahs fî İlmi’l-Cemâl. çev. Enver Abdülaziz. New York: Müessesetü Franklin li’t-Tıbâ‘a, 1970.
  • البيهقي، أبو بكر أحمد بن الحسين. شعب الإيمان. بيروت: دار الكتب العلمية، ط1، 1980 El-Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn. Şuabü’l-Îmân. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
  • الحاجري، طه. ابن حزم صورة أندلسية. القاهرة: دار الفكر العربي، د. ط El-Hâcirî, Tâhâ. İbn Hazm Sûretün Endelüsiyye. Kahire: Dâru’l-Fikri’l-Arabî, t.y.
  • الحَميدي، أبو عبد الله محمد بن فتوح. جذوة المقتبس في ذكر ولاة الأندلس. تح: د. محمد بن تاويت الطنجي، مصر: مطبعة السعادة، ط1، 1952 El-Humeydî, Ebû Abdullah Muhammed b. Fütûh. Cezvetü’l-Muktebis fî Zikri Vülâti’l-Endelüs. tah. Muhammed b. Tâvît et-Tancî. Mısır: Matba‘atü’s-Sa‘âde, 1952.
  • الحنبلي، ابن العماد. شذرات الذهب. بيروت: دار الكتب العلمية، د. ط El-Hanbelî, İbnü’l-İmâd. Şezerâtü’z-Zeheb. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, t.y.
  • الدباس، حامد أحمد. فلسفة الحب والأخلاق عند ابن حزم الأندلسي. الأردن: دار الإبداع للنشر والتوزيع، ط1، 1993 Ed-Debbâs, Hâmid Ahmed. Felsefetü’l-Hubb ve’l-Ahlâk İnde İbn Hazm el-Endelüsî. Ürdün: Dâru’l-İbdâ‘ li’n-Neşri ve’t-Tevzî‘, 1993.
  • الدروبي، سامي. علم النفس والأدب. القاهرة: دار المعارف المصرية، ط1، 1971 Ed-Dürûbî, Sâmî. İlmu’n-Nefs ve’l-Edeb. Kahire: Dâru’l-Ma‘ârifi’l-Mısriyye, 1971.
  • الرازي، أبو بكر. مختار الصحاح. تح: د. أيمن الشوا، دمشق: دار الفيحاء، ط1، 2010 Ebû Bekr er-Râzî. Muhtâru’s-Sıhâh. tah. Eymen eş-Şevvâ. Dimeşk: Dâru’l-Feyhâ, 2010.
  • الزركلي، خير الدين. الأعلام. بيروت: دار العلم للملايين، ط15، 2002 Ez-Ziriklî, Hayreddin. El-A‘lâm. Beyrut: Dâru’l-İlmi li’l-Melâyîn, 2002.
  • سانتيانا، جورج. الإحساس بالجمال تخطيط لنظرية في علم الجمال. تر: د. محمد مصطفى بدوي، المكتبة الأنجلو مصرية، د.ط Santayana, George. El-İhsâsu bi’l-Cemâl Tahtîtun li-Nazariyyetin fî İlmi’l-Cemâl. çev. Muhammed Mustafa Bedevî. El-Mektebetü’l-Anglo el-Mısriyye, t.y.
  • السبكي، عبد الوهاب بن علي بن عبد الكافي (ت 771ه). طبقات الشافعية الكبرى. تح: د. محمود الطناحي، دار إحياء الكتب العربية، د. ط Es-Sübkî, Abdülvehhâb. Tabakâtü’ş-Şâfiiyye el-Kübrâ. tah. Mahmud et-Tanâhî. Kahire: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, t.y.
  • الشاطبي، أبو إسحاق. الموافقات في أصول الشريعة. بيروت: دار المعرفة، ط1، 1975 Eş-Şatıbî, Ebû İshak. El-Muvâfakât fî Usûli’ş-Şerî‘a. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1975.
  • الشامي، صالح أحمد. الظاهرة الجمالية في الإسلام. دمشق: المكتب الإسلامي، ط1، 1986 Eş-Şâmî, Salih Ahmed. Ez-Zâhiratü’l-Cemâliyye fi’l-İslâm. Dimeşk: El-Mektebü’l-İslâmî, 1986.
  • الصابوني، محمد علي. صفوة التفاسير. بيروت: دار القرآن الكريم، ط1، د. ت Es-Sâbûnî, Muhammed Ali. Safvetü’t-Tefâsîr. Beyrut: Dâru’l-Kur’âni’l-Kerîm, t.y.
  • العسكري، أبو هلال. الفروق في اللغة. تح: محمد إبراهيم سليم، دار العلم والثقافة، د.ط El-Askerî, Ebû Hilâl. El-Furûk fi’l-Lüğa. tah. Muhammed İbrahim Selim. Dâru’l-İlmi ve’s-Sekâfe. t.y.
  • عكاشة، ثروت. الفن والحياة. دار الشروق، ط1، 2003 Ukkâşe, Servet. El-Fennü ve’l-Hayât. Dâru’ş-Şurûk, 2003.
  • الغزالي، أبو حامد. إحياء علوم الدين. بيروت: دار المعرفة، ط1، د. ت El-Gazzâlî, Ebû Hâmid. İhyâu Ulûmi’d-Dîn. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, t.y.
  • القرطبي، أبو عبد الله بن محمد. الجامع لأحكام القرآن. دار إحياء التراث العربي، ط1، 1967 El-Kurtubî, Ebû Abdullah b. Muhammed. El-Câmiu li-Ahkâmi’l-Kur’ân. Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1967.
  • قطب، سيد. في ظلال القرآن. بيروت: دار الشروق، ط10، 1988 Kutub, Seyyid. Fî Zılâli’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’ş-Şurûk, 1988.
  • كرم، يوسف. تاريخ الفلسفة اليونانية. القاهرة: مطبعة لجنة التأليف والترجمة والنشر، 1936م Kerem, Yusuf. Târîhu’l-felsefeti’l-Yûnâniyye. Kahire: Lecnetü’t-Te’lîfi ve’n-Neşr, 1936
  • الكفوي، أبو البقاء. الكليات، معجم في المصطلحات والفروق اللغوية. تح: د. عدنان درويش، مؤسسة الرسالة، ط1، 1992 Kefevî, Ebu’l-Bekâ. El-Külliyyât Mu‘cemun fi’l-Mustalahât ve’l-Furûk el-Lüğaviyye. tah. Adnan Derviş. Müessesetü’r-Risâle, 1992.
  • مجاهد، مجاهد عبد المنعم. دراسات في علم الجمال. بيروت: دار عالم الكتب، ط1، 1980 Mücâhid, Mücâhid Abdülmün‘im. Dirâsât fî İlmi’l-Cemâl. Beyrut: Dâru Âlemi’l-Kütüb, 1980.
  • مسلم، ابن الحجاج أبو الحسين القشيري النيسابوري. صحيح مسلم. تح: محمد فؤاد عبد الباقي، بيروت: دار إحياء التراث العربي، د.ط Müslim, İbnü’l-Haccâc Ebu’l-Hüseyn el-Kuşeyrî. Sahîhu Müslim. tah. Muhammed Fuâd Abdülbâki. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, t.y.
  • هويسمان، دنيس. علم الجمال. تر: ظافر الحسن، الجزائر: الشركة الوطنية للتوزيع، ط2، 1975 Huisman, Denis. İlmü’l-Cemâl. çev. Zâfir el-Hasen. Cezayir: eş-Şeriketü’l-Vataniyye li’t-Tevzî‘, 1975.
  • هيغل. فكرة الجمال. تح: جورج طرابيشي، بيروت: دار الطليعة للنشر، ط2، 1986 Hegel. Fikratü’l-Cemâl. tah. George Tarâbîşî. Beyrut: Dâru’t-Talî‘a li’n-Neşr, 1986.
  • Enver Uysal vd., Bir Endülüs Müfekkiri İbn-i Hazm(Ankara: DİB Yayınları, 2016).
  • Abdullah Çolak, "İbn Hazm ve el-Muhallâsı", Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 2/3 (2002