Muş Ulu Camii ve Hacı Ali Evliya (Abdulvahab Gazi) Hz. Türbesi, Başbakanlık Osmanlı Arşiv belgeleri başta olmak üzere dönemin kaynakları ile birlikte irdelenmiştir. Her iki yapının da aynı belgelerde birlikte ele alınması nedeniyle yapıların birlikte araştırılmasına gerek duyulmuştur. Şimdiye kadar Ulu Cami için; 1571 yılında kiliseden camiye dönüştürüldüğü ancak batıya doğru genişletilen bölüm ile minarenin ne zaman ve kim tarafından eklendiğinin bilinmediği belirtilmekte ve bu konuda herhangi bir belgeye de ulaşılamadığı vurgulanmıştı. Hacı Ali Evliya (Abdulvahab Gazi) Hz. Türbesi için de; aynı şekilde kim tarafından ve ne zaman yapıldığının bilinmediği ancak türbede medfun olan zatın kimliği hakkında ise, kesin olmamakla birlikte Peygamberimiz Hz. Muhammed’in sancaktarı ve sahabelerinden Abdulvahab Gazi hazretleri olduğu belirtilmiştir. Abdulvahap Gazi hazretlerinin ilk İslam fetihleriyle birlikte şehit düştüğü ve buraya defnedildiği kaydedilmiştir.Ancak yapılan çalışmalarda elde ettiğimiz yeni bilgi ve belgelerden Ulu Cami’nin 1571 yılından çok daha önceki tarihlerde inşa edildiği, hatta İlk İslam fetihlerinde (640 dolayları) Hz. Ömer’in fetih yadigârı (hatırası) olduğu, 1893 yılına kadar minaresinin olmadığı, harimin batısındaki bölümün aslında Şeyh Muhammed El- Mağribî’ye ait bir zaviye olduğu ve 2. Abdulhamid döneminde ise zaviye olan bu bölümün cami ile birleştirildiği ve birçok tamirat gördüğü anlaşılmıştır. Ele aldığımız diğer eser olan türbenin ise şimdiye kadar bilinenin aksine Abdulvahab Gazi Hz. Türbesi olmadığı, bu türbenin peygamberimizin sancaktarı ve Muaz Bin Cebel’in çok değer verdiği bir zat olan Hacı Ali Evliya Hz. ait olduğu ve ilk İslam fetihleriyle birlikte burada şehit düştüğü belgelerden anlaşılmıştır. Her iki yapının da ilk defa belgeler ışığında yeniden değerlendirilmesi amaçlanmaktadır.