EDEBİYAT SOSYOLOJİSİ BAĞLAMINDA TOPLUMSAL GERÇEKLİĞİN EDEBİ ESERE YANSIMASI: “ÖLÜM KURTARICI OLURSA (GİLE-MERD)” ÖRNEĞİ

Bozorg Alevî, çağdaş İran tarihinin yeni bir toplumsal aşamasındaki gerçekliğe hikâyelerinde yer veren yazarlardandır. O, hikâyelerinde, eleştirel gerçeklikle farklı toplum sorunlarına değinerek ham ve slogancı sembolizm akımını bir yana bırakıp somut gerçekliği elde etme ve onu niteleme yolunda çaba gösterir. Bir sanat eserinin yaratılma sürecinde toplumun payının göz ardı edilemeyeceğin farkında olan yazar, edebiyatın bir alt bilim dalı olan edebiyat sosyolojisinden yola çıkarak, edebiyat ve toplumun kesişim noktalarını temel alan eserler ortaya koymaktadır. Edebiyat sosyolojisine göre, ortaya konan sanat eseri ve toplum arasında bir ilişki ve etkilenme söz konusudur. Bu bağlamda, şair ve yazarlar yaşadıkları çevreden ve burada gerçekleşen olaylardan etkilendiği ve tanık olduğu toplumsal gerçekliği bir birikim olarak edebi eserlerinde yansıtırlar. Bu çalışmada da Bozorg Alevî’nin Gile-merd adlı eseri, edebiyat sosyolojisi çerçevesinde incelenmeye çalışılmıştır. Bu süreçte, yazarın yaşadığı dönemin toplumsal yapısındaki hangi durum ve gerçekliklere dikkat kesildiği ve gözlemlerini eserindeki hikâyelerine ne ölçüde ve nasıl yansıttığı açıklanmaya gayret edilmiştir. Eserdeki hikâyelerde gelenekselden moderniteye geçiş gibi toplumsal gelişme ve gerçekliklere dair izlekler bulabilmek ve bunları eserin yazıldığı dönemin toplumsal yapısı ile ilişkilendirebilmek için, hikâyeler temalarına göre ana başlıklar ve alt başlıklar altında değerlendirilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

bozorg alevî, gile-merd, ölüm kurtarıcı olursa

PDF

___

Alevî, Bozorg. (2018). Ölüm Kurtarıcı Olursa. (Çev. Serpil Yıldırım). İstanbul: Büyüyenay Yayınları.
Alver, Köksal. (2012). Edebiyata Giriş, Edebiyat Sosyolojisi İncelemeleri. (Ed. Köksal Alver). 2. Baskı, Ankara: Hece Yayınları.
Alver, Köksal. (2018). “Türkiye’de Edebiyat Sosyolojisi Çalışmaları Üzerine Kısa Bir Değerlendirme,” Edebiyat Sosyolojisi (Ed. Köksal Alver). İstanbul: İz Yayıncılık.
Aydın, Ertuğrul. (2009). “Edebiyat-Sosyoloji İlişkisinde Sosyolojik Kaynak ve Ölçütler”, Turkish Studies. Cilt: 4, Sayı 1, s. 358-370.
Bay Gülveren, Özlem. (2015). “Edebiyat Sosyolojisi Bağlamında Toplumsal Gerçekliğin Edebi Esere Yansıması: “Safahat” Örneği”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. Cilt: 8, Sayı 39, s. 58-69.
Erol, Kemal. (2013). “Kemal Tahir’in Köyün Kamburu Romanına Edebiyat Sosyolojisi Açısından Bir Bakış”, The Journal of Academic Social Science Studies. Cilt: 6, Sayı 3: 879-903.
İlhan, Nilüfer. (2015). “Edebiyat Sosyolojisi Açısından Abbas Sayar’ın Romanları,” folklor/edebiyat. Cilt: 21, Sayı 81, s. 107-124.
Köse, Ali-Ayten, Ali. (2009). “Bâtıl İnanç ve Davranışlar Üzerine Psikososyolojik Bir Analiz,” Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi. Cilt: 9, Sayı 3, s. 45-70.
Mîr Âbidînî, Hasan. (2002). İran Öykü ve Romanının Yüz yılı I, (Çev. Hicabi Kırlangıç). Ankara: Nüsha Yayınları.
Moran, Berna. (2018). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri, 28. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.
Swingwood, Alan. (2018). “Edebiyat Sosyolojisine Yaklaşımlar,” (Çev. Kaya Bayraktar). Edebiyat Sosyolojisi (Ed. Köksal Alver). İstanbul: İz Yayıncılık.
Zare, Meysam. (1395). “Nekd-i Camieşinahtî Yek zen-i hoşbaht ez Bozorg Alevî,” do Faslnâme-i Edebiyyât-i Muasır. Sayı 1, s. 93-107.
Zare, Meysam-Safari, Cihangir. (1392). “Berresi-yi dastân-i icarehâne eser-i Bozorg Alevî ber esas-i nezeriye camieşınasî-yi muhteva,” Faslnâme-i Tehossosî Motâle’ât-i Dastanî. Yıl 1, Sayı 4, s. 63-76.
Zare, Meysam-Safari, Cihangir. (1397). “Tahlil u tefsir-i dastan-i dezâşûb bozorg alevî ber esas-i nezeriye camieşınasî-i muhteva,” Faslnâme-i Tehossosî Tefsir u Tahlil Metun-i Zebân u Edebiyyât. Yıl 10, Sayı 36, s. 13-30.