Harf İnkılabı Sürecinin Hâkimiyet-i Milliye Gazetesine Yansımaları

Bu çalışmanın amacı; 1 Kasım 1928’de kabul edilen Latin alfabesinin, Türk basınından olan Ankara merkezli Hâkimiyet-i Milliye gazetesine, nasıl yansıdığını tespit etmektir. Bu nedenle çalışmada, Latin alfabesinin kabul edilme sürecinde ve sonrasında yaşanan gelişmeler, Hâkimiyet-i Milliye gazetesinin, 1929-1930 tarihleri arasında çıkan sayıları incelenmiştir. Gazetenin, Cumhuriyet ideolojisine sahip çıkması ve bu doğrultuda Cumhuriyet’in temellerini sağlamlaştırmaya olan katkısının neler olduğunun tespiti, tarama modeli kullanılarak ortaya konulmaya çalışılmıştır. Ayrıca, gazetede yeni alfabenin kabul edilmesi durumu halka ne biçimde yansıtıldığı irdelenerek, bütün bunlardan yola çıkılarak Cumhuriyet ideolojisinin nasıl yerleştirildiği araştırılmıştır. Çalışma; “Giriş” ve “Sonuç”tan başka üç ayrı başlıktan oluşmaktadır. Giriş bölümünde çalışmanın tarihsel arka planı olarak Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde alfabe hakkındaki gelişmeler incelenmiştir. Süreli yayınların kültürel, toplumsal ve siyasal hayat açısından öneminden bahsedilerek Hâkimiyet-i Milliye gazetesinin rolüne değinilmiştir. Akabinde ise “Latin Alfabesi Kabul Edilmeden Öncesi Sürecin Hâkimiyet-İ Milliye gazetesine Yansımaları” başlığı altında Latin alfabesine geçiş sürecinin Hâkimiyet-i Milliye gazetesine nasıl yansıdığı anlatılmış; diğer bir başlık olan “Latin Alfabesi Kabul Edildikten Sonrası Süreçte Yaşanan Gelişmelerin Hâkimiyet-i Milliye Gazetesine Yansımaları” araştırılmıştır. Gazetenin incelenen sayıları sonucunda; hükümet tarafından desteklendiği ve bir Ankara gazetesi olduğu için, Latin alfabesi kabul sürecinde ve sonrasında hükümetin bu konuda attığı adımlar paralelinde yayınlar yaptığı tespit edilmiştir. Ayrıca gazetenin bu konuda halkı bilinçlendirdiği ve süreci kolaylaştırdığını da söylemek mümkündür. Gazete, bu olayı Atatürk’ün yapmış olduğu inkılaplar içinde en önemlisi olarak değerlendirmiştir. Gazete, bu konuda yapmış olduğu haberlerde, halkın dikkatini konu üzerine çekmiş, alfabenin halk nezdinde karşılık bulmasında önemli bir rol üstlenmiştir.

Reflections of The Letter Revolutionary Process In Hâkimiyet-i MilliyeNewspaper

The aim of this study; The aim is to determine how the Latin alphabet, which was adopted on November 1, 1928, was reflected in the Ankara-based Hâkimiyet-i Milliye Newspaper, which is one of the Turkish press. For this reason, in this study, the developments experienced during and after the adoption of the Latin Alphabet, and the issues of the Hâkimiyet-i Milliye Newspaper published between 1929-1930 were examined. The newspaper's embrace of the ideology of the Republic and the determination of its contribution to reinforcing the foundations of the Republic in this direction have been tried to be revealed by using the scanning model. In addition, by examining how this situation was reflected to the public in the newspaper, it was investigated how the ideology of the Republic was placed on the basis of all these. Study; It consists of introduction, conclusion and three headings. In the introduction, the developments about the alphabet in the last period of the Ottoman Empire were examined as the historical background of the study. By mentioning the historical importance of the periodicals, the role of the Hâkimiyet-i Milliye Newspaper is mentioned. Subsequently, under a separate title, how the transition to the Latin alphabet was reflected in the newspaper Hâkimiyet-i Milliye was explained; In another title, it was investigated how the developments after the adoption of the Latin Alphabet were reflected in the Hâkimiyet-i Milliye Newspaper. As a result of the examined numbers of the newspaper; It has been determined that since it was published with government aid and is an Ankara newspaper, it made publications in parallel with the steps taken by the government on this issue during and after the Latin alphabet adoption process. It is also possible to say that the newspaper raises public awareness on this issue and facilitates the process. The newspaper evaluated this event as the most important of Atatürk's revolution. The newspaper, in its news on this subject, drew the attention of the public to the subject and played an important role in the recognition of the alphabet in the eyes of the public

PDF

___

1. Arşiv Kaynakları
Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, 30.18.1.1- 29.032.20, 23 Mayıs 1928;
Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, 30-18-1-2-1-11-11, 26 Aralık 1928.
Cumhuriyet gazetesi, 19 Ağustos 1948.
Cumhuriyet Gazetesi, 29 Eylül 1928.
Cumhuriyet Gazetesi, 2 Ocak 1929.
Cumhuriyet Gazetesi, 2 Kasım 1929
Cumhuriyet Gazetesi, 8 Mart 1930.
Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi, 1, 6, 8 Şubat 1921.
Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi, 2, 5, 10 Temmuz 1921.
Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi, 7, 11 Temmuz 1921.
Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi, 17, 18, 29 Ocak 1922.
Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi, 1, 4, 15, 18, 27 Eylül 1922.
Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi, 5 Mart 1923.
Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi, 27 Haziran 1928.
Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi, 10 Haziran 1928.
Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi, 16-30 Eylül 1928.
Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi, 22 Eylül 1928.
Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi, 14 Ekim 1928.
Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi, 11 Ağustos 1928
Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi,16 Ağustos 1928.
Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi, 4 Ekim 1928.
Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi, 25 Eylül 1928.
Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi, 5, 6, 15, 20,21 Ekim 1928.
Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi, 1 Aralık 1928.
Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi, 1 Aralık 1928.
Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi, 2 Ocak 1929.
Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi, 4 Şubat 1929.
Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi, 4 Ocak 1929.
Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi, 4 Ekim 1928.
Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi, 13 Ocak 1929.
Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi, 1 Şubat 1929.
Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi, 4 Kasım 1927
Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi, 4 Aralık 1929.
Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi, 5 Nisan 1929.
Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi, 17 Nisan 1929
Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi, 1 Nisan 1929.
Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi, 10 Temmuz 1929;
Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi, 11 Ekim 1928.
Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi, 8 Kasım 1928.
Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi, 14 Ocak 1929.
Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi, 20 Ocak 1929.
Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi, 1 Şubat 1929.
Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi, 11 Şubat 1929.
Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi, 1 Haziran 1929.
Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi, 27 Eylül 1928.
Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi, 28 Eylül 1928.
Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi, 5 Şubat 1929.
Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi, 15 Şubat 1929.
Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi, 17 Ocak 1929.
Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi, 2,3 Aralık 1928.
Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi, 24 Aralık 1928
Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi, 1 Nisan 1930.
Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi, 30 Nisan 1930.
Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi, 11 Ocak 1929
Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi, 17 Ekim 1929.
Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi, 27 Ekim 1929.
Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi, 19 Temmuz 1929.
Milliyet Gazetesi, 1,3 Ocak 1929.
Vakit, 10 Ağustos 1928.
Vakit Gazetesi, 9 Ocak 1929.
TBMM Zabıt Ceridesi, D.III, İ.S. II, C.V, 1 Kasım 1928.
TBMM Zabıt Ceridesi, D.III, İ.S. I, Cilt: V, 1 Kasım 1928.
TBMM Zabıt Ceridesi, 3. Dönem, C.17, 37. Birleşim, 20.03.1930.
Resmi Gazete, “Türk Harflerinin Kabul ve Tatbiki Hakkında Kanun” S.1353, 03.11.1928.
Resmi Gazete, Gazete Primleri Hakkında Kanun”, Kanun No: 1575, Kabul Tarihi, 27/03/1930, Yayın tarihi 29 Mart 1930
2. Kitap ve Makaleler
Albayrak, Mustafa Albayrak (1989). “Yeni Türk Harflerinin Kabulü Öncesinde Halk Eğitimi ve Yazı Değişimi Konusunda Türk Kamuoyunda Bazı Tartışmalar ve Millet Mekteplerinin Açılması (1862-1928)”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, C.2(4), s.474-475.
Ayhan, Bünyamin (2009). Atatürk ve Basın, Konya: Palet Yayınları.
Atay, Falih Rıfkı (2004). Çankaya, İstanbul: Pozitif Yayınları. Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri II (1997), Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
Ateş, Toktamış (2004). Türk Devrim Tarihi, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Baran, Tülay Âlim Baran (2008). Mustafa Necati’nin Söyledikleri, Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi.
Caymaz, Birol (2019). “Bir Politik Mücadele Süreci Olarak Türkiye’de Harf Devrimi”, Eğitim Bilim Toplum Dergisi, C.17/65, s. 92-112.
Çiçek, Niyazi, Kabakulak, Nurhan Kabakulak (2017). “Harf Devrimi’nin İstanbul Kitapçılarına Ekonomik Etkileri”, Türkiyat Mecmuası, C.27/1, s. 121-137.
Değerli, Esra Sarıkoyuncu (2009). “Amerikan Basınında Türk Harf ve Dil Devrimi”, DÜ. Sosyal Bilimler Dergisi, C.23, s.33-38.
Doğramacıoğlu, Hüseyin (2007). Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi Üzerine Bir İnceleme, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Doktora Tezi) Ankara.
Doğramacıoğlu, Hüseyin (2009). Cumhuriyet Dönemi Türk Kültürü (Kitap, Dergi ve Gazete Yayıncılığı, Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi), Editörler: Prof. Dr. O. Horata, Ö. Çobanoğlu, Prof. Dr. İ. Doğan) Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
Dönmez, Cengiz Dönmez (2008). Tarihi Gerekçeleriyle Harf İnkılâbı ve Kazanımları, Ankara: Gazi Kitabevi.
Elifba Komisyonu (1928), Elifba Raporu, Ankara.
Güner, Zekâi (1999). Millî Mücadele Başlarken Türk Kamuoyu (Basın, Siyasi Partiler, Türk Kamuoyu), Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
Gökbilgin, M. Tayyib (1959). Milli Mücadele Başlarken, I. Kitap, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Hacaloğlu, Yücel (1993). Türk Ocakları Yeniden Kuruluyor, Ankara: Türk Yurdu Neşriyatı.
İskit, Server (1939), Türkiye’de Matbuat Rejimleri, İstanbul: Matbuat Umum Müdürlüğü Neşriyatı.
Kansu, Mazhar Müfit (1966). Erzurum'dan Ölümüne Kadar Atatürk'le Beraber, Cilt I, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Karaosmanoğlu, Yakup Kadri (1984). Politikada 45 Yıl, İstanbul: İletişim Yayınevi.
Kırmıt, Ömer Faruk (2020). “İzmir’in İşgalinden Sonra Yapılan Büyük Sultan Ahmet Mitingleri”, Tarih ve Gelecek Dergisi, 6/4, s.1330, s. 1325-1343.
Kodaman, Bayram (1999). Cumhuriyet Tarihi-Fikrî Temelleri ve Atatürk, Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Yayınları.
Korkmaz, Zeynep (1992). Atatürk ve Türk Dili Belgeler, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları
Kösedağ, Mehmet Sena (2019). “Sıkıyönetim Dönemlerinde Türk Basını”, Selçuk İletişim, C.12/17, s.475-501.
Kurt, Hanifi (2013). “Harf Değişikliği ve Basının Yeni Harflere Geçerken Takındığı Tutum”, Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, S.19, s.106-126.
Maralli, Sezer (2019). “Harf İnkılabının Uygulanması Ve Birtakım Etkileri”, ESOGÜTD, C.2/1, s. 111-131.
Ortaylı, İlber (2013). İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, İstanbul: Timaş Yayınları.
Özkaya, Yücel, (1997). “Hâkimiyet-i Milliye”, DİA., C.15, s. 201-202.
Şimşir, Bilal N. (1992). Türk Yazı Devrimi, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Tansel, Feyziye Abdullah (1953). “Arap Harflerinin Islahı ve Değiştirilmesi Hakkında İlk Teşebbüsler ve Neticeleri”, Belleten, C.XVII-66, s.224-249.
Tekin, Şinasi (1992), (Eski Türkçe). Türk Dünyası El Kitabı, 2. Baskı, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
Uluğ, Naşit Hakkı (1973). Üç Büyük Devrim, Eğitimin Birleştirilmesi, Şapka ve Giyimin Değiştirilmesi, Türk Harflerinin Kabulü, İstanbul: Ak Yayınları.
Utku, Ayla Acar (2011). “Türkiye’de Latin Alfabesine Geçiş Süreci ve Gazeteler”, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, C.1. s. 8-25.
Ünaydın, Ruşen Eşref (1954). Atatürk Tarih ve Dil Kurumları-Hatıralar, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Yalçın, Semih (2004). Türkiye Cumhuriyeti Tarihi I, Kaynaklar, Ankara: Siyasal Yayınları.
Yılmaz, Serhat Yılmaz (2009). Harf İnkılâbı ve Millet Mektepleri, 1928-1935 Kastamonu Örneği, Ankara: Berikan Yayınları.
Yüceer, Saime (2002). “Türkiye’nin Aydınlanma Sürecinde Bir Kültür Devrimi Millet Mektepleri”, Atatürkçü Bakış Dergisi, C.1/1, S. 13-32.