YALANLAMALI MASALLAR ÜZERİNE - KÜTAHYALI BİR ANLATICIDAN DÖRT ÖRNEK İLE-

Yalanlamalı masallar, icra ortamı içerisinde kimi zaman masalların başında masala hazırlayıcı giriş formeli olarak kullanılabildiği gibi, kimi zaman başlı başına bağımsız bir anlatı olarak icra edilirler. Bu anlatılar anlatıcının başından geçmiş olarak aktarılan bir takım tuhaf, mantık dışı, şaşırtıcı ve mizahî olaylardan oluşur. Yalanlamalı masallar ses ve söz uyumuna dayanan bir anlatımı yansıttıkları ve hayal, yalan, mizah gibi unsurlardan kaynaklanan serbest bir yaratıcılığın ürünleri oldukları için tekerleme, masal ve yalanlama türleri içerisinde değerlendirilirler. Makalenin konusu bu üç türle hem iç içe olan hem de etkileşimde bulunan “yalanlamalı masallar” üzerinedir. Makalede “yalanlamalı masallar”, KütahyaSimav’a bağlı Sudöşeği köyünden Alaaddin Vural’ın 1977 yılının Ocak ayı içerisinde anlattığı dört örnek üzerinden ele alınmıştır. Makalede yalanlamalı masallarda ses ve söz unsurları ile içerik ve kurgunun yeri, yalanlamalı masalların fonksiyonları, anlatım tarzının oluşmasında kültürel belleğin ve anlatıcının etkileri gibi hususlar değerlendirilmiştir. Sonuç olarak yalanlamalı masallar her ne kadar “yalan” üzerinden kurgulansa da bu yalanın gerçek bir yalan olmadığı, bu anlatıların dinleyiciyi kandırmak için söylenmediği, asıl maksadın mizahî olup dinleyiciyi güldürmek ve eğlendirmek olduğu ifade edilebilir. Ayrıca yapılan mukayeselerde bir yalanlamalı masalın içeriği, yani olay dizisi ve bunun ifade ediliş tarzının anlatıcının hayal gücü ve söz ustalığına bağlı olduğu görülse de “kültürel bellek”in de bu konuda belirleyici olduğu ortaya çıkmıştır.

ON LYING TALES –WITH FOUR EXMPLES FROM A NARRATOR FROM KUTAHYA-

Lying tales are sometimes used as a preliminary introductory form of fairy tales in the performance environment, and sometimes they are performed as an independent narrative in their own right.These narratives consist of a series of strange, illogical, surprising, and humorous events that are conveyed as the past of the narrator. Lying tales are considered within the rhymes type, fairy tale and lying tale because they reflect a narrative based on sound and word harmony and are the products of a free creativity arising from elements such as imagination, lie and humor. The subject of the article is on "lying tales" that are both intertwined and interacted with these three types. In the article, "lying tales" is discussed over four examples told by Alaaddin Vural from Sudöşeği village of Kütahya Simav in January 1977. In the article, issues such as sound and wordelements, the place of contentand fiction in lying tales, functions of lying tales, the effects of cultural memory and narrator in the formation of narration style are evaluated. As a result, it can be stated that although the lying tales are constructed on the basis of a "lie", this lie is not a real lie, these narratives are not told to deceive thea udience, the main purpose is to be humorous and to make the audience laugh and entertain. In addition, although it is seen in the comparisons that the contentand expression style of a lying tale depends on the imagination and word mastery of the narrator, it has been revealed that the "cultural memory" is also determinant in this issue.

PDF

___

Abalı, İ. (2016). Anadolu sahası veKırgız folklorunda yalanlamalar ve işlevleri. Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature, 2(1), 3-12.
Akın Çelebi, F. (2019). Şathiyenin uyumsuzluk kuramı bağlamında değerlendirilmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Halk Bilimi Anabilim Dalı, Ankara.
Alptekin, A. B. (1989). Yalanlamalı masallar. İçel Kültürü, 8, 7.
And, M. (1985). Geleneksel Türk tiyatrosu köylü ve halk tiyatrosu gelenekleri. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
Arslan, A. S. (2017). Çankırı masalları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Halkbilimi Anabilim Dalı, Ankara.
Assmann, J. (2015). Kültürel bellek –eski yüksek kültürlerde yazı, hatırlama ve politik kimlik-.(A. Tekin, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Atlı, S. (2016). Türkiye’de geleneksel sohbet toplantıları üzerine bir inceleme. Yayımlanmamış doktora tezi, Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Manisa.
Bascom, W. R. (2010). Folklorun Dört İşlevi. M. Ö. Oğuz ve S. Gürçayır (Ed.), Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 2 (ss. 71-86). Ankara: Geleneksel Yayınları.
Boratav, P. N. (1992). Zaman zaman içinde Tekerlemeler-masallar ve masal ile tekerleme üzerine bir inceleme. İstanbul: Adam Yayınları.
Boratav, P. N. (1995). Türk Halk Bilimi I 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı. İstanbul: Gerçek Yayınları.
Boratav, P. N. (2000). Tekerleme / Türk halk masalının tipolojik ve stilistik incelemesine katkı. (Çeviren: İsmail Yerguz). (Hazırlayan: M. Sabri Koz). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
Boratav, P. N. (2011). Az gittik uz gittik. İstanbul: İmge Kitabevi.
Cerrahoğlu, M. (2011). Yalanlamalı destanlar ile masal tekerlemeleri arasındaki benzerlikler. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 281-293.
Çobanoğlu, Ö. (2000). Âşık tarzı kültür geleneği ve destan türü. Ankara: Akçağ Yayınları.
Duymaz, A. (2002). İrfanı arzulayan sözler tekerlemeler. Ankara: Akçağ Yayınları.
Er, T. (1988). Simav İlçesi ve çevresi yaren teşkilatı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi Yayınları.
Günay, U. (1999). Türkiye’de âşık tarzı şiir geleneği ve rüya motifi. Ankara: Akçağ Yayınları.
Halbwachs, M. (2017). Kolektif hafıza. Ankara: Heretik Yayınları.
Işık, A. (2018). Platon’un Devlet’indePolitei’sında yalanın ontolojik yapısı. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23 (1), 1-16.
Kaya, D. (2007). Türk Dünyası Ansiklopedik Türk Halk Edebiyatı Terimleri Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları.
Kökus, C. (2018). Anadolu sahası Türk Halk Edebiyatı metinlerinde yalanlama ve yalanlamalı türler. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
Morreal, J. (1997). Gülmeyi ciddiye almak (K. Aysevener ve Ş. Soyer, Çev.). İstanbul: İris Yayıncılık.
Örge Yaşar, F. (2010). Mizahta uyumsuzluk kuramı bağlamında tekerlemeler. ZfWT Zeitschriftfürdie Welt der Türken, 2(1), 49-57.
Sakaoğlu, S. (1983). Kıbrıs Türk masalları. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Sakaoğlu, S. (1999). Masal araştırmaları. Ankara: Akçağ Yayınları.
Seyidoğlu, B. (2010). Erzurum masalları. İstanbul: Dergâh Yayınları.
Sözlü Kaynaklar (Kaynak Kişi) (Adı-Soyadı, Doğum Tarihi, Doğum Yeri, Öğrenim Durumu, Mesleği) (KK1) Naziye Ülkü Vural, 24 Ocak 1999, Kütahya-Simav, üniversite öğrencisi.
(KK2) Alaattin Vural, 1957, Kütahya-Simav, ilkokul mezunu, çiftçi.