HAKEMLİ YAZILAR/REFEREED ARTICALS BAŞHOCA İSHAK EFENDİ VE MECMU‘A-YI ‘ULÛM-I RİYÂZIYE

Islahatçı Osmanlı hükümdarlarının arasında belki de en nafi z ve en tesirlisi olan II. Mahmud, devletin henüz emekleme safhasında bulunan mühendishanelerindeki talebe için Türkçe ders kitapları yazılmasını bizzat teşvik etmiştir. Başhoca İshak Efendi’nin kaleme aldığı Mecmua-yı ‘Ulûm-ı Riyazıye bu eserler cümlesinden bulunup, ağırlıklı olarak işlediği diferansiyel ve integral hesap dışında trigonometri, koni kesitleri, mekanik ve astronomi bahislerini de ele alan, yer yer optik, biyoloji ve kimya sahalarına da zevkle okunur makalelerle giriş yapan dört ciltlik bir eserdir. Eldeki makale, II. Mahmud’un romantik ve muhataralı saltanatının mühim şahitlerinden olan bu metnin ilmi muhteva ve öğreticilik vasfını münakaşaya açmak gayretindedir

Anahtar Kelimeler:

Başhoca İshak Efendi, Osmanlı matematiği, matematik tarihi

Chief Instructor Ishak Efendi and the Compendium of Mathematical SciencesArguably the most profound and consequential of the reformist rulers of imperial Turkey, Mahmud II. perso-nally encouraged the production of Turkish textbooks for the students of the straggling military engineering colleges of the domain. Among these books, The Compendium of Mathematical Sciences, written by İshak Efendi the Chief Instructor, is a four volume textbook devoted mainly to calculus along with substantial pas-sages on trigonometry, conic sections, mechanics and astronomy topped off with a collection of delightful forays into optics, biology and chemistry. The present article strives to initiate a discourse on the scientifi c con-tent and pedagogical quality of this text which constitutes an important witness of the romantic and hazardous reign of Mahmud II

Keywords:

Ishak Efendi, mathetamics in Ottoman, history of mathematics,

PDF

___

Beydilli, K. (1995). Türk Bilim ve Matbaacılık Tarihinde Mühendishane ve Mü- hendishane Matbaası ve Kütüphanesi (1776-1826). İstanbul: Eren.
Boyer, C., & Merzbach, U. (1989). A History of Mathematics. John Wiley and Sons.
Dosay, M. (2002). Mecmuâ-i Ulûm-i Riyâziye. Düşünen Siyaset(16), 208- 230.
İshak Efendi. (1257-1261 H.). Mecmu’a-yı ‘Ulûm-ı Riyâzıye. Kâhire: Bulak Matbaası.
Esad, M. (1312 H.). Mirât-ı Mühendishâne-yi Berrî-yi Hümâyûn. İstanbul: Ka- rabet Matba’ası.
Faik, R. (1311/1312 H.). Eslâf. İstanbul: Âlem Matba’ası.
İhsanoğlu, E. (1989). Başhoca İshak Efendi. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayın- ları 1091, Kaynak Eserler Dizisi 36.
Koçu Bey, Görüceli. (1303 H.). Koçu Bey Risalesi. İstanbul: Matba‘a-yı Ebüzziyâ.
Lockwood, E. (1963). A Book of Curves. Cambridge: University Press.
Nazmi, A., & Hilmi. (1933). Hendese. İstanbul: İstanbul Devlet Matbaası.
Sami, Ş. (1306 H.). Kâmus-ül-’Âlâm. İstanbul: Mihran Matba’ası.
Süreyya, M. (1312 H.). Sicill-i Osmânîye yahud Tezkire-yi Meşâhir-i ‘Osmani- ye. İstanbul: Matba’a-yı Âmire.
Tahir Bey, Bursalı Mehmed. (1333, 1342 H.). Osmanlı Mü’ellifl eri. İstanbul: Matba’a-yı Âmire.
Terzioğlu, S. A. (1964). Mühendishane-i Berrî-i Hümayun Başhocası İshak Efendi. Ankara: M. S. B. Araştırma ve Geliştirme Dairesi Başkanlığı Yayınları, No 48.
Unat, F. R. (1964). Başhoca İshak Efendi. Belleten(28), 89-115.
Uzunçarşılı, İ. H. (1965). Osmanlı Devletinde İlmiye Teşkilatı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Zeki, S. (1315 H.). Kâmus-ı Riyâzıyyat. İstanbul: Karabet Matba’ası.

ISSN: 2146-7064
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 2012
Yayıncı: Nobel Akademik Yayıncılık

Arşiv