Handan BELLİ, Hasan KAVRUK, Kazım YOLDAŞ

Yazarı Bilinmeyen Bir Sad Kelime-i Ali Tercümesi Üzerine Bazı Dikkatler

İslamî dönem Türk edebiyatında didaktik bir üslûpla yazılan edebî türlerin içerisinde Peygamber hadislerinin tercümeleri önemli bir yer tutmaktadır. Mensur-manzum karışık veya sadece manzum veya sadece mensur olarak yazılan bu metinler, bazen edebî bazen de didaktik metin özelliği gösterirler. Bu makalede manzum şekilde, hadis tercümesi türünde yazılmış olan yazma bir eser inceleme ve metin çalışması ile tanıtılacaktır. Sivas Ziya Bey Yazma Eser Kütüphanesinde 16377/3 numarada kayıtlı olan, müellifi ve yazıldığı yüzyılı tespit edilemeyen bu yazma eserin içerisinde 94 hadis ve tercümesi yer almaktadır. Eserin der-kenarlarında ise sekiz adet tercümesi yapılmayan hadis bulunmaktadır. Yazma eserde Hz. Ali’ye ait olan 94 sözün yer aldığı ve bu sözlerin kıt’a nazım şekliyle tercümesinin yapıldığı tespit edilmiştir. Bu hadisler içerik olarak incelendiğinde daha çok nefis, tatlı dil, iyilik, cömertlik, sabır, zulmün kötülüğü, tevazu, açgözlülük, cimrilik, edep, hırs, intikam, istişare, yalan söylememe, doğruluk, vefâ, takvâ, verâ, esenlik, cehalet, akıl ve dil vb. özellikle kişinin ahlâkî değerleri ile ilgili olan sözlerin seçildiği görülmüştür. Eserin istinsah tarihi 1012/1604 olup dil özellikleri bakımından incelendiğinde Eski Anadolu Türkçesi dil özellikleriyle karşılaşılmaktadır. Metinde kelimelere gelen bazı eklerin ayrı yazımı, eklerin gösteriminde ünlülerin kullanımı vb. durumlar dikkat çekmektedir. İncelemiş olduğumuz Sad Kelime-i Ali eserinde geçen hadisler ile Türk atasözleri ve halk deyişleri arasındaki benzerlikler tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Manzum Hadis Tercümesi, Sad Kelime-i Ali, Kıt’a, Sabır, Tevazu.

PDF

___

EL-ACLÛNÎ (trhsz), Keşfu’l-Hafâ, Mektebetü’t-Türâsu’l-İslamî, Halep, II, s. 340, hadis no: 2465.
AKKUŞ, Metin (2008), Klasik Türk Şiirinin Anlam Dünyası, Edebi Türler ve Tarzlar, Erzurum: Fenomen Yayınları.
AYDEMİR, Yaşar (1997), “Hadis”, DİA, C. 15, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay., 27-64.
CEYHAN, Âdem (1997), “Eski Türk Edebiyatında Sad Kelime-i Ali Derleme Tercüme ve Şerhlerine Dair”, Celal Bayar Ünv. Fen Edebiyat Fakültesi, Sosyal Bilimler Dergisi, S. 1, 232-255.
___, Âdem (2005), “Eski Bir Vecizeler Kitabı: Edâyî’nin Sad-Kelime-i Alî Tercümesi”, Celal Bayar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 3, S. 1, 14-46.
___, Âdem (2006), Türk Edebiyatında Hazret-i Ali Vecizeleri, Ankara: Öncü Kitap.
___, Âdem ve Yasin Karadeniz (2017), “Mütercimi Bilinmeyen Bir Sad-Kelime-i Alî Tercümesi”, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi-Journal of Turkish Researches Institute TAED, S. 60, 1 - 32.
___, Âdem ve Muhammet Özdemir (2017), “Hz. Ali’ye Ait Yüz Sözün Manzum Bir Tercümesi”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, S. 10, 229-274.
___, Âdem (2019), “Aksaraylı Hasan Rızâî’nin Sad-Kelime-i Alî Tercümesi”, Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi / Journal of Ottoman Legacy Studie, C. 6, S. 16, 371-400.
___, Âdem (2020), “Şair İsmâil’in Hz. Ali’ye Ait Yüz Söz Tercümesi”, Kalemname, S. 5 / 9, 16-57.
DİLÇİN, Dehri (2018), Edebiyatımızda Atasözleri, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
ERTUĞRUL, Ali (2013), “Sad Kelime Geleneği ve Sefîne-i Tebriz İsimli Mecmuada Yer Alan Sad Kelime Örneği”, C.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. XVII, S. 2, 131-155.
KANDEMİR, M. Yaşar (1989), “Ali”, DİA, C. 2, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay., 375-78.
KARAHAN, Abdulkadir (2022), “Kırk Hadis” DİA, C. 25, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay., 469-473.
Manzum Hadis, Sivas Ziya Bey Yazma Eser Kütüphanesi, Cedid Yazma Eser Kataloğu, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 16377/3.
ÖZKAN, Ferudun Hakan (2019), “Mâtemî’nin Nesrü’l-le’âlî Tercümesi”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, S. 91, 107-146.
SÖYLEMEZ, İdris (2017), Türk-İslam Edebiyatında Manzum Kırk Hadisler (İnceleme-Metin), Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Tarihi ve Sanatları Bölümü Türk-İslam Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Sivas: Yayınlanmamış Doktora Tezi.
________, İdris (2018), “Müellifi Meçhul Bir ‘Sad Kelime-i Hz. Ali’ Risalesi”, Yakın Doğu Üniversitesi İslam Tetkikleri Merkezi Dergisi, C. 4, S. 1, 189-226.
ŞİMŞEK, Rabia (2000), Türk İslam Edebiyatında Manzum Hz. Ali Sad Kelime Tercümeleri (Tenkitli Metin), Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul: Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
YURTBAŞI, Metin (2015), Sınıflandırılmış Türk Atasözleri, İstanbul: Özdemir Yayıncılık.