Derya ADALAR SUBAŞI

el-Mütenebbî ve Nef‘î’nin Fahriyelerinde “Ben”in Tezâhürü

Abbasiler dönemi Arap edebiyatının hicri 4. Yüzyılda yaşamış şairlerinden el-Mütenebbî (d.303/915-öl.354/965) ve 17. Yüzyıl divan edebiyatının önemli şairlerinden Nef’î (d.?/öl. 1044/1635) yaşadıkları dönemin edebî çevrelerinde gerek farklı kişilikleri, gerek fahriyeleri ve şiirsel üsluplarıyla dikkat çeken iki şairdir. el-Mütenebbî, Abbasiler dönemi Arap edebiyatının önde gelen temsilcilerinden biri olup genellikle medih ve fahriye türü şiirleriyle ün kazanmıştır. Nef’î de 17. Yüzyıl Türk edebiyatının önde gelen şairlerinden olup medih, fahriye ve hiciv türü şiirleriyle tanınmaktadır. Nef’î, açık sözlüğü, gururu, sert tabiatı, kendine güveni ve kendini herkesten üstün görmesi bakımından el-Mütenebbî ile benzerlik taşımaktadır. Bu benzerliğin varlığı, çeşitli kaynaklarda ve Nef’î hakkında yapılan akademik çalışmalarda dile getirilmektedir. Ancak bu çalışmalarda söz konusu benzerliğin mahiyetinin ne olduğuna dair örneklerle desteklenmiş her hangi bir bilgi verilmemektedir. Bu bağlamda bir inceleme yapmak amacıyla çalışmada her iki şairin fahriye türü kasidelerinden seçilen benzer anlamlı bazı beyitler incelenecektir. Bu kasideler arasındaki benzerlik ilişkisi Mütenebbî’nin Arapça divanı ve Nef’î’nin Türkçe divanının taranması neticesinde ortaya koyulmaya çalışılacaktır.

The Case of Self in the Fahries of Al-Motenabbi and Nef’i

al-Mutanabbi (born 303/915-death 354/965), one of the well-known poets of Arab literature of the Abbasid period who lived in 4th century and Nef'î (born?-death 1044/1635), one of the important poets of 17th century Divan literatüre are two poets that attract attention in the literary circles of the period they lived, with their different personalities, honorary and poetic styles. Mutanabbi is one of the leading representetives of Abbasid period of Arab literature, became famous for his praising and self-praising poems. Nef’i is also one of the leading poets of Turkish literature, known for his poems in praising, self-praising and satirical genies of poetry. Nef’i is similar to al- Mutanabbi in terms of both clear vocabulary and pride, harsh nature, self-confidence, and seeing himself superior to everyone else. The existence of this similarity is stated in some sources and it is also mentioned in academic studies about Nef’i. However, these studies do not provide any information about the nature of the similarity in question. In this context, the honorary odes of both poets will be examined in this study in order to make a research. The similarity relationship between these odes will be tried to be revealed through couplets with similar meaning selected as a result of scanning the Arabic divan of al- Mutanabbi and the Turkish divan of Nef’i.

PDF

___

AKTAŞ, Hasan (2011), “Nef’î’de Benlik Algılamasının Şiirine ve Hayatına Yansımaları, Necip Fazıl Örneği ile Karşılaştırma”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 46, s. 39-60.
AKKUŞ, Metin (1993), Nef’î Divanı, Ankara: Akçağ Yayınları,.
AKKUŞ, Metin (2012), “Nef’î”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 32, s. 523-525.
AKKUŞ, Metin (2018), Nef’î Divanı, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/57741,nefi-divanipdf.pdf?0 (13.02.2021).
ATALAY, Mehmet (2019), Nef’î Farsça Divan Metin-Çeviri, İstanbul: Demavend Yayınları.
BİLKAN, Ali Fuat (2006), “Şiir”, Türk Edebiyatı Tarihi, C. II, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, s. 252-290.
Câdirî, Sehâd (2011), el-İ‘tidâdu bi’n-Nefs fî Şi’ri Ebî Tayyib el-Mutenebbî, https://www.diwanalarab.com/ (21.02.2020).
COŞKUN, Menderes (2009), “Mehmet Âkif’in Şiir Anlayışı ve Şiir Seviyesine Yükselmiş Manzumeleri”, I. Uluslararası Mehmet Akif Ersoy Sempozyumu Bildirileri, C.II, Burdur, s. 547-561.
ÇAVUŞOĞLU, Mehmet (1991), “Kaside Şairi Nef’î”, Ölümünün 350. yılında Nef’î, Ankara: Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, S. 9, s. 79-89.
ÇAVUŞOĞLU, Mehmet (1991), “Nef’î’nin Kasidelerinden Örnekler ve Açıklamaları”, Ölümünün 350. yılında Nef’î, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını, S. 9, s. 79-89.
DEMİRAYAK, Kenan (2021), Arap Edebiyatı Tarihi IV, Erzurum: Fenomen Yayınları.
DURMUŞ, İsmail (1995), “Fahr”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 12, s. 79.
DURMUŞ, İsmail (2012), “Mütenebbî”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 32, s.195-200.
Dîvânu’l-Mütenebbî (1983), Daru’l-Beyrut.
el-Fâhurî, Hannâ (tsz.), Târihu’l-Edebi’l-‘Arabî, Beyrut.
el-Fâhurî, Hannâ (1998), el-Fahr ve’l-Hamâse, Kahire: Dâru’l-Ma’ârif.
es-Se’âlibî (1399), Yetîmetu’d-Dehr, C. I, Mekke.
el-Ma’arrî (2017), Risâletu’l-Gufrân (Gufran Risalesi), Çev: Nevzat H. Yanık, Selami Bakırcı, Ankara: TDK Yayınları.
el-Yazıcı, Nasıf (1882), el-‘Urfu’t-Tayyib fi Şerhi Dîvâni Ebî Tayyib, Beyrut: Matba’atu Kaddîs Corcius.
GOLDZİHER, Ignace (1993), Klasik Arap Literatürü, Çev. Prof. Dr. Azmi Yüksel, Prof. Dr. Rahmi Er, Ankara: İmaj yayınları.
GÖKKAYA, Şirin (2011), el-Mütenebbî’nin Şiirlerinde Yaşam Felsefesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
HORATA, Osman (2012), Nef’i’nin “Sözüm” Redifli Kasidesinin İstiare Zemini, Bilig, Bahar 2012, S. 61, s. 143-156.
Huseyn, Taha (2014), Ma’a’l-Mutenebbî, Kahire: Mu’essesetu’l-Hindavi li’t-Ta’lîm ve’s-Sekâfe. İbn Hallikân (tsz.), Vefeyâtu’l-A’yân, C. 1, Beyrut.
İPEKTEN, Haluk (2000), Nef’î, Hayatı, Sanatı, Eserleri, Ankara: Akçağ Yayınları.
İSEN, Tuba Işınsu (2002), Divan Şiirinde Fahriye, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Bilkent Üniversitesi, Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü.
KAÇAR, Mücahit (2019), Övgü ve Yerginin Zirve Şairi Nef’î, Ankara: Edebiyat Ortamı Yayınları.
KARAHAN, Abdulkadir (1954), Nef’î, Hayatı, Sanatı, Şiirleri, İstanbul: Varlık Yayınları.
KARAHAN, Abdulkadir (1986), Nef’î Divanından Seçmeler, İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.
KOŞİK, Halil Sercan (2013), “Nef’î Hakkında Bir Bibliyografya Denemesi”, Turkish Studies, Volume 8/1 Winter 2013, s. 1977-1993.
Mahcûb, Sâmiye (2015), en-Nercisiyye fî Şi’ri’l-Mütenebbî, Cezayir: Universite Akli Mohand Oulhadj, Faculte des Lettres et de Langues, Risâletu’l-Master.
Muhammed, Sirâcuddin (tsz.), el-Fahr fi’ş-Şi’ri’l-‘Arabî, Lübnan: Dâru’r-Râtib el-Câmi’iyye.
OCAK, Tulga (1991), “Nef’î ve Eski Türk Edebiyatındaki Yeri”, Ölümünün 350. yılında Nef’î, Ankara: Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, S. 9, s.1-45.
OCAK, Tulga (2002), “XVII Yüzyıl Şairi Nef’î ve Kasîde”, Türkbilig, S. 3, s. 63-82.
Özdemir, Abdurrahman (2006), “el-Mütenebbî’nin Şiirinde Maraş”, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 14, s. 159-185
ÖZNURHAN, Halim (2006), “Arap Şiirinde Fahr Teması”, Selçuk Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 22, s.149-160.
Sâmia, Badawi ve Amani Adli (2015), “Mütenebbî ve Nef’î’nin Övgü Kasideleri (Fonetik ve Semantik İnceleme)”, V. Uluslararası Karşılaştırmalı Edebiyat Kongresi Bildiri Kitabı, Mersin, s. 558-569.
Sâmin, İbrahim (2005), el-Hasâisu’l-Fenniyye ve’l-Ma’neviyye fî Medâ’ihi Ebî Tayyib el-Mütenebbî, Maoumy: Câmia’tu Şeyh Ent Dakar.
Selahattin, Goran (1999), Fennu’l-Medîh fî şi’ri’l-Mütenebbî, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Tevfik, Ebüzziya (1305), Nef‘î, (Haz. Furkan Öztürk, 2016), İstanbul: Dün Bugün Yarın Yayınları. ÜNVER, İsmail (1991), “Övgü ve Yergi Şairi Nef’î”, Ölümünün 350. yılında Nef’î, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, S. 9, Ankara, s. 45-78
ÜZGÖR, Tahir (1995), “Fahriye”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 11, s. 97-98.
Vâhidî, Şerhu Dîvâni’l-Mutebebbî, https://al-maktaba.org/book/754/367#p6 ( 20.02.2021)
YALÇIN, İdris, Kenan Bozkurt (2020), “Nef’î’nin Şiirlerinde Narsizmin Yansımaları”, Atlas Journal, Vol: 6, Issue 26, pp.175-191.
YALTKAYA, Şerafettin (2015), (Sadeleştiren: Yıldız Musa ve Ceviz, Nurettin), “Mütenebbî’den Önce Şiir”, Nüsha, Yıl: V, S. 17.
Zehebî, (1989), Târîhu’l-İslâm ve Vefeyâtu’l-Meşâhîr ve’l-A’lâm, C. 26, Beyrut: Dâru’l-Kuttâbi’l-‘Arabî.
Zeydan, Corci (1983), Târîhu Âdabi’l-Lugati’l-‘Arabiyye, Beyrut.
Zeyyât, Ahmet (1932), Târîhu’l-Edebî’l-‘Arabî, Kahire: Daru’n-nahd