NASȊRÜDDİN TȖSİ'DE DAİRE VE MERKEZİ: BİR ERDEM OLARAK ADALET

Konuyu deskriptif yöntemle ele alan bu makalenin amacı, Nasȋrüddin Tȗsi'nin adalet erdemi ile ilgili görüşlerini tasvir etmektir. Tȗsi'ye göre insanın yetkinliği ve erdemli oluşu düşünme kuvvesine havale edilmişse de bu bağlamda dinin özel bir yeri vardır. Tȗsi, ahlak eğitiminde diğer ilimleri öğrenmekle birlikte, İlahi kanuna boyun eğmek gerektiğini ve eğitimde dinin merkeze alınmasının şart olduğunu düşünür. Tȗsi'ye göre adalet, diğer erdemlerin birleşmesinden oluşan bir erdem olmasının yanı sıra, aynı zamanda yalın ve kendi başına bir erdemdir. Tȗsi, erdem gibi soyut bir konuyu tasvir ederken, somut örnekler vermektedir. Bunu yaparken geometrik şekiller üzerinden "daire ve merkezi" örneğine yer verir. Adaleti dairenin merkezindeki çevreye en uzak olan noktaya yerleştirerek, onun çevresinde bulunan sayısız noktaların da erdemsizliği ifade ettiğini söyler. Ortadan uzaklaşma, sadece nicelik itibariyle bir uzaklaşma olmayıp, ayrıca nitelik itibariyle de olabilir. Gerek nicelik gerekse nitelik şeklinde bir uzaklaşma, nefsin kuvvelerinde ortaya çıkan bir düzensizliği ifade etmektedir ki bu da zulümdür.

Anahtar Kelimeler:

Nasȋrüddin Tȗsi, Adalet Erdemi, Orta Nokta, Dini Ahlak, İslam Ahlakı

PDF

___

Anay, Harun, Celaleddin Devvani Hayatı, Eserleri, Ahlȃk ve Siyaset Düşüncesi, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,1994.
Aristoteles (ö.322), Nikomakhos’a Etik. çev.: Saffet Babür, Bilgesu Yayınları, Ankara 2007.
________, Eudemos’a Etik, çev.: Saffet Babür, Dost Kitabevi, Ankara 1998.
Arıcı, Mustakim, "Erdemlerin Tasavvuru ve Tanımı: Taşköprizȃde'nin Erdem Şemaları", Dȋvȃn Disiplinerarası Çalışmalar Dergisi, 2015, c. 20, Sayı: 38, ss.1-38.
Çağrıcı, Mustafa, İslam Düşüncesinde Ahlak, Dem Yayınları, İstanbul 2006.
Düncioğlu, Dücane, Daire'ye Dair, İletişim Yayınları, İstanbul 2007.
Ebubekir Razi (ö.925), es-Sȋretü'l-Felsefiyye: Resȃil’ul- Felsefiye, nşr.:P. Kraus, Dârü'l-Âfâki'l-Cedide, Beyrut 1982.
Ebu’l-Hasan el-Maverdi (ö.1058), Edeb’üd-Dünya ve’d-Dȋn, Çelik Yayınları, İstanbul 1998.
Fahri, Macid, İslam Ahlâk Teorileri, çev.: Muammer İskenderoğlu, Atilla Arkan, Litera Yayıncılık, İstanbul 2004.
Farabi (ö.950) Tahsȋlü's-Saȃde, nşr.: Cafer Al-i Yasin, Dârü'l-Endelüs, Beyrut 1983.
________, Fusȗlü’l -Medeni. çev.: Hanifi Özcan: Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları, İzmir 1987.
Anar Gafarov, Nasîrüddin Tûsî’nin Ahlak Felsefesi, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Entsitüsü, İstanbul 1998.
Gazali, Ebu Hamid Muhammed b. Muhammed (ö.1111), Mȋzȃnü’l- Amel. çev.: Remzi Barı-şık.: Eroğlu Matbaası, Ankara 1970.
________, el- Erbaȋn fi Usȗlu'Dȋn, çev.: Yaman Arıkan, Eskin Matbaası, İstanbul 1970.
________ İhyȃu Ulȗmi’d-Dȋn, çev.: Ahmed Serdaroğlu, c. III, Bedir Yayınevi, İstanbul1974.
________, Mişkȃtü’l-Envȃr, çev.: Sadi Eren, Nesil Yayınları, İstanbul 2010.
Güleç, Yasemin. Adil Davranışlar Göstermede Din Eğitiminin Rolü (İstanbul Üniversitesi Öğrencileri Örneği). Doktora Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya 2014.
İbn Miskeveyh (Ö.1030), Risâle fî Mâhiyeti'l-Adl. nşr.: M.S. Khan, E. J. Brill, Leiden 1964.
________, Ahlakı Olgunlaştırma, çev.: Şener Abdulkadir, İsmet Kayaoğlu, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara 1983.
İbn Rüşd (ö.1198),ez-Zarȗri fi’s-Siyȃse: Muhtasar Kitâbü’s-Siyȃse li’Eflatun, şrh.: Muhammed Abid el-Cabiri, Merkezu Dirasati’l-Vahdeti’l-Arabiyye, Beyrut 1998.
İbn Sina (ö.1037), Tis’u Resȃil fi’l-Hikme ve’t Tabȋiyyȃt: er-Risȃle fi’l-Ahd, Matbaatü'l-Cevaib, İstanbul 1298.
________, eş-Şifȃ: el-İlȃhiyȃt nşr.: G. Anavati, Said Zaid. Kahire, 1960.
İsfehani (ö.1109), Müfredȃt, nşr.: Safvan Adnan Davudi, Dârü'ş-Şamiyye, Beyrut 2002.
Karagözoğlu, Hümeyra. "Ahlak Düşüncesinde Siyaseti Aramak: İbn Miskeveyh'te "Adalet Kavramının Siyasî Yansımaları. "Divan Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, Yıl: 2009, Sayı: 14 /27, ss. 93-118.
Kindi (ö.866), Felsefi Risaleler (Resȃilu’l-Kindi el-Felsefiyye), çev.: Mahmut Kaya, İz Yayıncılık, İstanbul 1994.
Kömbe, İlker, Adalet Dairesinin Teşekkülü ve Temel Kavramları, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul 2014.
Nasîrüddin Tûsî (ö.1274), Ahlâk-ı Nȃsırî, nşr.: Ali Rıza Haydarı, Mücteba Minovi, Şirket-i Sihamî, Tahran 1373.
Oktay, A. Sıdıka, Kınalızȃde Ali Efendi ve Ahlȃk-ı Alȃȋ, İz Yayınları, İstanbul 2005.
________, Kınalızȃde Ali Efendi 'de Ahlaki Yasa ve Değerlerin Kaynağı Sorunu, Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Yıl: 2015, Sayı:2, ss.93-104.
Platon (ö.347), Devlet. çev.: Sabahattin Eyüboğlu, M. Ali Cimboz, Remzi Kitabevi, İstanbul 1975.