Metinlerarasılık Kuramı Çerçevesinde Güngör Dilmen’in Deli Dumrul Adlı Oyunu

Güngör Dilmen’in 1979 yılında yazdığı Deli Dumrul adlı oyunu metinlerarasılık kuramı bağlamında oldukça fazla malzeme sunar. Dilmen, Deli Dumrul adlı oyununda Dede Korkut Hikâyeleri’nin Duha Koca-Oğlu Deli Dumrul Boyu adlı hikâyesini yeniden yazar. Yanı sıra Karagöz oyunları, Cervantes’in Don Kişot romanı gibi yapıtlarla metinlerarası bağ kurar. Postyapısalcı geleneğin temsilcisi Julia Kristeva’nın 1960’lı yıllarda ortaya attığı metinlerarasılık kuramı, her metnin kendisinden önceki metinlerin yeniden düzenlenmesiyle oluştuğunu öne sürer. Kristeva’ya göre her yapıt kendi içinde başka bir metnin eritilmesi ve dönüşümü sonucunda oluşur. Metinler arasındaki her tür alışveriş biçimi metinlerarasılık kuramının kapsamına girer ve iki ya da daha çok metin arasında kurulan açık ya da kapalı ilişki; alıntı, parodi, pastiş, yenidenyazım gibi metinlerarasılık yöntemleri aracılığıyla açığa çıkar. Bu ilişki sebebiyle makalede, Dilmen’in Deli Dumrul adlı oyunu metinlerarasılık kuramı çerçevesinde irdelenecektir. Öncelikle metinlerarasılık kavramı, kuramı ve yöntemleri üzerinde durulacak, ardından Dilmen’in Deli Dumrul oyununda Duha Koca-Oğlu Deli Dumrul Boyu adlı hikâyesini nasıl dönüştürdüğü metinlerarasılık kuramı bağlamında tartışılacaktır ve Dilmen’in oyunu alıntı, parodi, pastiş, yenidenyazım gibi metinlerarasılık yöntemleri çerçevesinde incelenecektir. Bu çalışmanın amacı, Dilmen’in Deli Dumrul adlı oyununda Türk edebiyatının destan niteliğindeki bir şaheseri olan Dede Korkut Hikâyeleri’nin Duha Koca-Oğlu Deli Dumrul Boyu adlı hikâyesini nasıl dönüştürdüğünü araştırmaktır. Yazarın, Deli Dumrul adlı oyununda Duha Koca-Oğlu Deli Dumrul Boyu hikâyesini yeniden yazarken başka hangi metinlerle ilişki kurduğunu, hikâyenin biçimsel yapısını ve anlamını ne şekilde değiştirdiğini incelemektir. 15. yüzyılın sonu ile 16. yüzyılın başında meçhul bir sanatkâr tarafından yazıya geçirilmiş olan Dede Korkut Hikâyeleri’nin 20. yüzyılda ne anlama geldiğini, hangi bağlamda yeniden inşa edildiğini tespit etmektir.

Anahtar Kelimeler:

Güngör Dilmen, Deli Dumrul, metinlerarasılık, yenidenyazım, oyun

Güngör Dilmen’s Play Deli Dumrul within the Framework of Intertextuality

Güngör Dilmen’s play named Deli Dumrul, which he wrote in 1979, provides a wide range of material in the context of intertextuality theory. In his play Deli Dumrul, Dilmen rewrites the story titled “Duha Koca-Oğlu Deli Dumrul Boyu” from Dede Korkut Hikayeleri. In addition, Dilmen establishes intertextual connections with works such as Karagöz plays and Cervantes’ novel Don Quixote. Intertextuality theory, put forward by Julia Kristeva in the 1960s, the representative of the poststructuralist tradition, argues that every text is formed by the reorganization of the previous texts. According to Kristeva, within itself, every text is formed as a result of dissolving and transformation of another text. Any form of exchange between texts are included in the scope of intertextuality theory, and the open or closed relationship established between two or more texts is revealed through intertextuality methods such as quotation, parody, pastiche, rewriting. Due to this relationship, Dilmen's play Deli Dumrul will be analyzed within the framework of intertextuality theory in this article. First of all, the concept of intertextuality, its theory and methods will be emphasized, then how Dilmen transformed “Duha Koca-Oğlu Deli Dumrul Boyu” story in his play Deli Dumrul will be discussed in the context of intertextuality theory and Dilmen’s play will be examined within the framework of intertextuality methods such as quotation, parody, pastiche, and rewriting. The aim of this study is to investigate, in his play Deli Dumrul how Dilmen transformed the story of “Duha Koca-Oğlu Deli Dumrul Boyu” from Dede Korkut Hikayeleri, which is an epic masterpiece of Turkish literature. The aim of this study is to examine what other texts the author relates to, and how he changed the formal structure and meaning of the story, while rewriting the story of “Duha Koca-Oğlu Deli Dumrul Boyu” in his play Deli Dumrul.

Keywords:

Güngör Dilmen, Deli Dumrul, inertextuality, rewritng, play,

PDF

___

Aktulum, Kubilay (2000), Metinlerarası İlişkiler, Ankara: Öteki Yayınları.
Aktulum, Kubilay (2011), Metinlerarasılık/Göstergelerarasılık, Ankara: Kanguru Yayınları.
Bahtin, Mihail (2014), Karnavaldan Romana: Edebiyat Teorisinden Dil Felsefesine Seçme Yazılar, çev. Cem Soydemir, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Bahtin, Mihail (2015), Dostoyevski Poetikasının Sorunları, İstanbul: Metis Yayınları.
Bahtin, Mihail (2016), Söylem Türleri: ve Başka Yazılar, çev. Okan N. Çiftci, İstanbul: Metis Yayınları.
Cervantes, (2002) Don Kişot: 1. Cilt, çev. Aynur Durukan, İstanbul: Morpa Yayınları.
Cevizci, Ahmet (2003), Felsefe Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Paradigma Yayınları.
Dede Korkut Hikâyeleri (2016), hzl. Orhan Şaik Gökyay, İstanbul: Kabalcı Yayınları.
Dilmen, Güngör (1998), “Toplu Oyunları 4: Deli Dumrul, Akad’ın Yayı”, İstanbul: Mitos Boyut Yayınları.
Ergin, Muharrem (2004), Dede Korkut Kitabı I, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Eyhenbaum, Boris (2016), “Biçimsel Yöntem”in Kuramı, Yazın Kuramı: Rus Biçimcilerinin Metinleri, çev. Mehmet Rifat-Sema Rifat, der. Tzvetan Todorov, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Kaplan, Mehmet (2004), Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar 3: Tip Tahlilleri, İstanbul: Dergâh Yayınları.
Karagöz Kitabı (2013), hzl. Sevengül Sönmez, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
Kristeva, Julia (1969), Séméiotiké. Recherches pour une sémanalyse, Paris: Seuil.
Kula, Onur Bilge (2008), Kant Estetiği ve Yazın Kuramı, İstanbul: Doruk Yayınları.
Rızvanoğlu, Eren (2010), “Söyleşimcilik, Metinlerarasılık”, Postyapısalcılık, der. Armağan Öztürk, Ankara: Phoenix Yayınevi.
Rifat, Mehmet (1992), Göstergebilimin ABCsi, İstanbul: Simavi Yayınları.
Rifat, Mehmet (2019), XX. Yüzyılda Dilbilim ve Göstergebilim Kuramları 1, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Rose, Margaret A. (2016), Parodi: Antik, Modern ve Postmodern, çev. Cansu Dikme, Ankara: Hece Yayınları.
Saydam, M. Bilgin (2017), Deli Dumrul’un Bilinci: Türk-İslam Ruhu Üzerine Bir Kültür Psikolojisi Denemesi, İstanbul: Metis Yayınları.
Tomaşevski, Boris (2016), Tema Örgüsü, Yazın Kuramı: Rus Biçimcilerinin Metinleri, çev. Mehmet Rifat-Sema Rifat, Der. Tzvetan Todorov, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Ulaş, Sarp Erk (2002), Felsefe Sözlüğü, Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
Watt, Ian (2014), Modern Bireyciliğin Mitleri: Faust, Don Quijote, Don Juan, Robinson Crusoe, çev. Mehmet Doğan, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.