Covid-19 Sürecinde İbadetler; Değişim ve Süreklilik

Covid-19, 2019 yılının son aylarında Çin’de ortaya çıkmış bir salgın hastalıktır. Tarih boyunca insanlar bu tür salgın hastalıklara maruz kalmış ve bu gibi hastalıklar, insanların toplumsal yaşamlarında birçok değişikliklere sebebiyet vermiştir. Covid-19 salgını da birçok alanı etkilemiş ve toplumsal faaliyetleri kısıtlamıştır. İbadet alanında da Covid-19 nedeniyle bir dizi değişiklik yaşanmıştır. Çalışmamızda genel olarak Covid-19 pandemisi sürecinde ibadet hayatında yaşanan değişimler ele alınmıştır. Öncelikle temel kavramlar açıklanmış olup sonrasında ise Covid-19 salgını sürecinde dini pratik ve ibadetler alanında süreç içerisinde alınan kararlar ve bu bağlamda yaşanan değişimlere değinilmiştir. Ortaya çıktığı günden beri birçok insanın ölümüne neden olan, kolay ve çabuk bir şekilde yayılma özelliğine sahip olan Covid-19 virüsü, hayatımızda birçok değişikliklere yol açmıştır. İbadetler de bu alanlardan biridir. Buna binaen covid-19 pandemisi sürecinde ibadetler alanında yaşanan kimi değişim ve dönüşümler araştırmamızın konusunu oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Din Sosyolojisi, Covid-19, Pandemi, Coronavirüs, İbadet, Değişim, Süreklilik

Worships The Covid-19 Process; Change And Continuity

Covid-19 is an epidemic disease that emerged in China in the last months of 2019. Throughout history people have been exposed to such epidemics and have caused many changes in people's social lives. The Covid-19 pandemic has also affected many areas and restricted social activities. There have also been a number of changes in the field of worship due to Covid-19. In our study, the changes experienced in the life of worship during the Covid-19 pandemic process were discussed in general. First of all, the basic concepts were explained, and then the decisions taken in the field of religious practices and worship during the Covid-19 epidemic and the changes in the religious practices or rituals were discussed. The Covid-19 virus, that has caused the death of many people since it emerged and has spread easily and quickly has led to many changes in our lives. Worship is one of these areas. Accordingly, some changes and transformations worship rituals during the Covid-19 pandemic process constitute the subject of our research.

Keywords:

Sociology of Religion, Pandemic, Coronavirus, Worship, Change, Continuity,

PDF

___

Acıbadem, “Coronavirus Nedir? Coronavirus Ne Demek?”, erişim: 28 Haziran 2022, https://www.acibadem.com.tr/koronavirus/koronavirus-corona-virusu-nedir-belirtileri.
Akkaya, Ümit Harun. “Diyanet Hutbelerinin Süre Ve Cümle Uzunlukları Bakımından İncelenmesi”. Bilimname (44) (2021), 83-129. DOI: 10.28949/bilimname.863093
Akyüz, Niyazi. “Haccın Sosyolojik Yansımaları”. Diyanet Aylık Dergi 01.01.2004 Sayı:157.
Arı, Yılmaz, “Karl Mannheim’in Bilgi Sosyolojisi”, International Social Sciences Studies Journal, 5/30 (2019), 1085-1091.
Arı, Yılmaz. “Sekülerizm ve Din”. TURAN-SAM Uluslararası Bilimsel Hakemli Dergisi, 11/41 (2019), 314-318.
Arı, Yılmaz. Değişim Sürecinde Alevilikte Dini Otorite. Ankara: Berikan Yayınevi, 2020.
Arı, Yılmaz. “Salgın Döneminde İbadetler, Covid-19 Örneği”. Sosyal Mesafe Döneminde Din, Ed. H. Türkyılmaz. Konya: Çizgi Kitabevi, 2021.
Arı, Yılmaz. “Toplumsal Değişim ve Din”. Asya Studies-Academic Social Studies/Akademik Sosyal Araştırmalar 5/16, Summer (2021), 131-142. DOI: https://doi.org/10.31455/asya.958362
ASBÜ Çalışmaları 6: Covid-19 Salgın Değerlendirmesi Covid-19 Salgın Değerlendirmesi-Sorunlar Ve Öngörüler– Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi, Ankara, 2020.
Boynukalın, Mehmet. “Umre”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim: 28 Haziran 2022. https://islamansiklopedisi.org.tr/umre
Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî. el-Câmiu’s-Sahîh. 9 Cilt. thk. Muhammed Züheyr b. Nâsır, Dâru't-Tavku'n-Necat, 1422/1996.
Çapçıoğlu, İhsan. “Pandemi Süreciyle ‘Başa Çıkma’ya Yönelik Stratejiler”. Dini Araştırmalar 23/57 (2020), 271-274, DOI: 10.15745/da.749604
Çelik, Celaleddin. “Bir Teodise Olarak Din ve Küresel Krizleri Anlamlandırmak: Ekolojiden Virüs Salgınına Talihsizliğin Yeni Formları”, Küresel Salgınlara Farklı Bakışlar – Psikolojik, Sosyolojik, Dini, Kültürel, Tarihi, Hukuki ve Siyasi Analizler. Ed.: Ejder Okumuş, Ankara: Eski Yeni Yayınları, 2020.
Çencen, Namık, “1933’ten Günümüze Lise Tarih Ders Kitaplarında Salgın Hastalıkların İşlenişine Genel Bir Bakış”. Millî Eğitim 49/1, Özel Sayı (2020), 919-946.
DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı. İslam’ın Salgın Hastalıklara Bakışı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2020.
DİTİB. “Haccın Bize Kazandırdıkları” Erişim: 27.06.2022. https://www.hac ditib.com/blog/haccin-bize-kazandirdiklari
Ebû Dâvûd, Ebû Dâvûd Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el Ezdî. es-Sünen. thk. Şuayb Arnavût, Dımeşk: Dâru'r-Risâletil-Âlemiyye, 1430/2009.
Ebû İshâk İbrâhim b. es-Serrî ez-Zeccâc, Me‘âni’l-Kur’ân. I, Beyrût: Âlemu’l-Kutub, 1988/1408.
Elmalılı Hamdi Yazır. Hak Dini Kur’ân Dili, I, İstanbul, 1935.
Erkal, Mehmet. “Zekat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim: 28 Haziran 2022. https://islamansiklopedisi.org.tr/zekat
Eryiğit, Adem - Başak, Mehmet Ali. “Kovid-19 Sürecinde İnanç Ve İbadet, Covid-19 Pandemisinin Müslümanların İnanç Ve Günlük İslamî Yaşantılarına Etkisi”. Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science 8/53, Ağustos (2021), 126-153.
Gültekin, Mehmet Bekir. “Covid-19 Pandemisi Sürecinde Din Görevlileri- Cami- Cemaat İlişkileri (Ankara / Yenimahalle Örneği. Kocaeli İlahiyat Dergisi 4/2 (Aralık 2020), 131-164.
Görgülü, Ülfet, Geçmişin Vebasından Bugünün Koronasına: Salgının İbadetlerin İcrasına Yansıması. Şehircilik ve Covid-19 sayısı. Şehir ve Medeniyet Dergisi 6 (2020), 608-632.
Gürer, Asu - Gemlik, H. Nilay. “Covid-19 Pandemisi Sürecinde Sahada Olan Sağlık Çalışanlarının Yaşadıkları Sorunlar ve Çözüm Önerileri Üzerine Nitel Bir Araştırma”. Journal of Health Services and Education 4/2 (2020), 45-52.
Harman, Ömer Faruk. “Hac”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim: 28 Haziran 2022. https://islamansiklopedisi.org.tr/hac
Işık, Harun, “Engellilik Sorununa Kelami Bir Yaklaşım”. EKEV Akademi Dergisi 17/57, (2013), 1-22.
Kalgı, Mehmet Emin. “Koronavirüs Salgını ve Dindarlıkla İlgili Yapılmış Ampirik Çalışmaların Analizleri”. DEUİFD LIII (2021), 111-132.
Karaalp, Cahit, “Salât Kavramının Semantik Analizi”. İ.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi Bahar 9/1 (2018), 173-212.
Köse, Saffet, Küresel Salgının İnanç Değerleri Bakımından Yorumu ve Dini Hayata Etkileri, Küresel Salgının Anatomisi İnsan Ve Toplumun Geleceği. Ankara: TUBA, 2020.
Köse, Saffet. “Teravih”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim: 28 Haziran 2022. https://islamansiklopedisi.org.tr/teravih
Kutlu, Sönmez. “Orucun İbadetinin Toplumsal Faydaları”. Erişim:25 Mayıs 2022. http://www.sonmezkutlu.net/?pnum=138&pt=Oru%C3%A7+%C4%B0badetinin+Toplumsal+Faydalar%C4%B1
Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. el-Câmi’u’s-Sahîh. thk. Muhammed Fuad Abdülbâki. 5 Cilt. Beyrût: Dâr’ül Kütübil İlmiyye, 1412/1991.
Özşenler, Didem. “Kovid-19 ve Sosyal Mesafe: Meta-Tematik Bir Analiz’’. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi 12/1 (2021), 12-23.
Parıldar, Hülya. “Tarihte Bulaşıcı Hastalık Salgınları”. Tepecik Eğit. ve Araşt. Hast. Dergisi 30/Ek sayı (2020), 19-26 Doi:10.5222/terh.2020.93764
Serdar, Murat - Işık, Harun. Sistematik Kelam I. 3. Basım. Kayseri: Kimlik Yayınları, 2020.
Serdar, Murat - Işık, Harun. İslam İnanç Esasları Akaid. Birinci Basım, Kimlik Yayınları, Kayseri 2017.
Sinanoğlu, Mustafa. “İbadet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim: 28 Haziran 2022. https://islamansiklopedisi.org.tr/ibadet
T.C. Sağlık Bakanlığı COVID-19 Bilgilendirme Platformu, “Karantina”, erişim: 18 Aralık 2021,https://covid19.saglik.gov.tr/TR66478/karantina.html#:~:text=A%C3%A7%C4%B1klama%3A%20Karantina%2C%20bula%C5%9F%C4%B1c%C4%B1%20hastal%C4%B1k%20s alg%C4%B1nlar%C4%B1n%C4%B1n,grubu%20i%C3%A7in%20de%20karantina%20uygulanabilir.
TDK, Türk Dil Kurumu, “salgın”, Erişim: 02 Kasım 2021. https://sozluk.gov.tr/
TÜBA. Covid-19 Pandemi Değerlendirme Raporu. Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi, 2020.
Türkiye Psikiyatri Derneği Ruhsal Travma ve Afet Çalışma Birimi. Karantinanın Ruhsal Etkileri Ve Koruyucu Önlemler. Aralık 2020.
Ünal, Vehbi. İslam’da İbadetlerin Sosyal Fonksiyonu. C.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi XIV/1 (2010), 355-370.
Yelboğa, Nurullah - Aslan, Şeniz Bayır. “Sosyal Sorun Olarak Salgın Hastalıklar ve Sosyal Çalışmanın Halk Sağlığını Koruma/Geliştirme Görevi”. Türkiye Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi 4/1 (2020), 43-49.
Yılmaz, M. Kazım. “Ramazan Orucu ve Hikmetleri”, Diyanet Dergisi 26/2 (1990), 9-34.
Yıldırım, Said. “Salgınların Sosyal-Psikolojik Görünümü: Covid-19 (Koronavirüs) Pandemi Örneği”. Journal of Turkish Studies 15/4, (2020), 1331-1351.
Yüksek, Ali. “Namaz İbadetinin Tarihi Süreci”, MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi 7/2 (Nisan 2018), 111-125.