Rana CAN, Selim KADIOĞLU, Lema ABACI ÇAPAR

Yaşlılara yönelik evde bakım hizmetleri sırasında gündeme gelen tıp etiği sorunları

Yaşlı kişilerin genel nüfus içindeki oranı günden güne yükseliş göstermekte, hem bu yükselişinhem de söz konusu kişilerin diğer yaş gruplarındakilere göre daha fazla tıbbi desteğe ihtiyaçduymasının sonucu olarak geriatrik ve gerontolojik uygulamaların tıptaki ağırlığı artmaktadır. Öteyandan hem tıbbın bilimsel ve teknik açıdan ilerlemesine hem de sağlık kavramının daha genişkapsamlı hale gelmesine bağlı olarak sağlık hizmetlerinin niceliksel ve niteliksel olarak çoğalmasıçerçevesinde, çağdaş tıbbın bir dönem hastane merkezli bir anlayışı benimseyerek ikinci planaitmiş olduğu evde bakım uygulamaları yaygınlık kazanmaya başlamış bulunmaktadır. Bu ikigelişmenin bir araya gelişi, yaşlılara yönelik evde bakım hizmetlerini daha önemli ve dolayısıyladaha üzerinde durulmaya değer hale getirmektedir. Bu çalışma çerçevesinde, hem evde bakım hemde geriatri-gerontoloji hakkında bir dizi bilgi notu verildikten sonra, genel olarak geriatri- gerontoloji etiğine ve yine genel olarak evde bakım etiğine özgü etik sorunların toplu takdimiyapılmış ve bu iki kümenin kesişiminde yer alan sorunlar irdelenmiştir.

Ethical problems come into question during the home care services f or elderly people

The ratio of elderly people in population is getting higher day by day. As a consequence of thisrise and also these people's need for medical support higher than the other age groups, geriatricand gerontological procedures are gaining importance. On the other hand, health services haveincreased in terms of quality and quantity depending both on the development of the medicine inscientific and technical terms, and the concept of health's being more comprehensive. Because ofthese increase, home care procedures which were ignored once by the contemporary medicine thatsupports the hospital-based care have become more widespread. With these two newdevelopments, home care services for elderly people have become more important and so morevaluable to focus on. Within the framework of this study, at first some information notes about thehome care and geriatric and gerontology are presented, then ethics of geriatrics and gerontology,and ethics of home care are examined in general, and finally ethical issues in the intersection ofthis two set are evaluated in particular.

PDF

___

1. Preto N, Mitchell I. Ethical issues in home care: Summary and overview of presentations and discussions at the annual meeting of the canadian bioethics society october 28-31, 2004. Erişim; (http://www.hc-sc.gc.ca/hcs- sss/alt_formats/hpb-dgps/pdf/pubs/2004-ethi-homedomicile/2004-ethi- homedomicile-eng.pdf) (Erişim tarihi: 04.09.2013).
2. Cingil D. Evde bakımda etik, iletişim ve kültürel yaklaşımlar. Erişim; (http://www.google.com.tr/url?sa=t&rct=j &q=&esrc=s&frm=1&source=web&cd =1&ved=0CE8QFjAA&url=http%3A%2F%2Fwww.konyasm.gov.tr%2Fesh%2F egitim%2Fevde_bakimda_etik.pptx&ei=09L7T56GFKmC4gSWmdzpBg&usg= AFQjCNGlVExia3_IFKBOmy3oS-9J8A2BLw&sig2=o7I1lgDo- Pvu7VUVbMkEdg) (Erişim tarihi: 04.09.2013).
3. Öztop H, Şener A, Güven S. Evde bakımın yaşlı ve aile açısından olumlu ve olumsuz yönleri. Yaşlı sorunları araştırma dergisi, 2008; 1: 39-49.
4. Evde bakım hizmetleri sunumu hakkında yönetmelik. Resmi gazete, tarihi 10.03.2005, sayı 25751. Erişim; (http://www.saglik.gov.tr/TR/dosya/1- 31144/h/evde-bakim.doc) (Erişim tarihi: 04.09.2013).
5. İzgi MC, Çoban M, İzgi VA. Evde bakım hizmetleri sunumu hakkında yönetmelike eleştirel bakış. Tıp etiği, hukuku, tarihi 2008; 16: 43-8.
6. Erdil F. Yaşlanan toplum ve yaşlının evde bakımı. Erişim; (http://www.e- kutuphane.teb.org.tr/pdf/tebakademi/geriatri_2009/23.pdf) (Erişim tarihi: 04.09.2013).
7. Talkington S. Ethical issues in home care. HEC Forum 1995; 7: 290-5.
8. Koyuncu Yaşar E. Yaşlıya evde bakım veren aile bireylerinin bakım yükü ve etkileyen faktörler. Danışman Bayık Temel A. Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Halk Sağlığı Hemşireliği Anabilim Dalı yüksek lisans Tezi. İzmir, 2009.
9. Dayanır Cingil D. Aile İçi Bakım Vericileri eğitmenin bağımlı yaşlıların evde bakım kalitesine etkisi. Danışman Bodur S. Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi. Konya, 2003.
10. Doğan O. Şizofreni hastalarının evde bakımı. Anadolu Psikiyatri Dergisi 2001; 2: 41-6.
11. Erdil F, Bayraktar N. Cerrahi hastasının evde bakımı. Sağlık ve Toplum Dergisi 2004; 14: 3-8.
12. Akdemir N, Bostanoğlu H, Yurtsever S, Kutlutürkan S, Kapucu S, Canlı Özer Z. Yatağa bağımlı hastaların evde yaşadıkları sağlık sorunlarına yönelik evde bakım hizmet gereksinimleri. Dicle Tıp Dergisi 2011; 38: 57-65.
13. Yılmaz M, Sametoğlu F, Akmeşe G, Tak A, Yağbasan B, Gökçay S, Sağlam M, Doğanyılmaz D, Erdem S. Sağlık hizmetinin alternatif bir sunum şekli olarak evde hasta bakımı. İstanbul Tıp Dergisi 2010; 11: 125-32.
14. Cindoruk M, Şen İ. Yaşlının evde bakımı. Türkiye Klinikleri Tıp Bilimleri Dergisi 2009; 29: 110-2.
15. Subaşı N, Öztek Z. Türkiyede karşılanamayan bir gereksinim: Evde bakım hizmeti. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni 2006; 5: 19-31.
16. Can R. Tıp Etiği çerçevesinde geriatri-gerontoloji alanlarında umut yönetimi. Danışman: İ Uzel. Çukurova Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi, Adana, 2011.
17. Bahar A, Parlar S. Yaşlılık ve evde bakım. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, 2007; 2: 32-39.
18. Home-based Long-Term Care. Report of a WHO Study Group. World Health Organization, Geneva 2000: 1-5.
19. Can R, Erenoğlu R, Kadıoğlu S, Kadıoğlu F. Geriatri merkezinde çalışan sağlık profesyonellerinin tıp etiği sorunlarıyla ilgili deneyimleri ve görüşleri. Türk Tıp Etiği ve Tıp Hukuku Araştırmaları Yıllığı 2009-2010; 2-3: 177-88.
20. Boillat ME, Gee D, Bellavance F. Ethical conflicts in home care: Patient autonomy and physician advocacy. Canadian Family Physician 1997; 43: 2136- 2142.
21. Doğan H, Değer M. Nursing care of elderly people at home and ethical implications: An experience from İstanbul. Nursing Ethics 2004; 11: 553-67.
22. Garcia T. Ethics in home care. Home Health Care Management & Practice. 2006; 18: 133-7.
23. Collopy B, Dubler N, Zuckerman C. The ethics of home care: Autonomy and accommodation. Hastings Cent Rep 1990; 20: 1-16.
24. Tanlı S, Utku T. Evde bakımda organizasyon ve etik sorunlar. Türk Yoğun Bakım Derneği Dergisi 2008; 6: 58-63.
25. Childress JF. Ensuring care, respect, and fairness for the elderly. Hastings Cent Rep 1984; 14: 27-31.
26. Kadıoğlu F, Kadıoğlu S. Klinik Uygulamalarda Etik Karar Verme Süreci. Ed Demirhan Erdemir A, Oğuz Y, Elçioğlu Ö, Doğan H. Klinik Etik. İstanbul, Nobel Tıp Kitapevleri 2000: 65-84.
27. Yıldırım G, Kadıoğlu S. Etik ve tıp etiği temel kavramları. CÜ Tıp Fakültesi Dergisi, 2007; 29: 7-12.
28. Aksu T, Fadıloğlu Ç. Yaşlılıkta evde bakıma güncel yaklaşımlar: Telefon Zinciri Yöntemi ve Kurtarıcı Servisler Teknolojisi. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi 2010; 2: 119-25.
29. Karahan A, Güven S. Yaşlılıkta evde bakım. Geriatri. 2002; 5: 155-9.
30. Doty P. Family care of the elderly: The role of public policy. Milbank Q 1986; 64: 34-75.
31. Galloway J. Dignity, values, attitudes, and person-centred care. Ed Hindle A, Coates A. Nursing Care of Older People: A Textbook for Students and Nurses. New York, Oxford University Press 2011: 9-22.