Erken Dönem İsmaililiğinde Şeriatın Neshi Sorunu Üzerine

Muhalif kaynaklar İsmaililer'in İslam şeriatını iptal ettiği iddiasını sık sık dile getirmişlerdir. Ancak konuyla ilgili İsmaili ve İsmaili olmayan kaynakların dikkatli bir incelemesi erken dönem İsmaililiği'nde bölgeden bölge-ye farkı uygulamaların olduğunu göstermektedir. 286/899 yılında gerçekleşen Fatımi-Karmatl bölünmesinden önceki İlk İsmaililik'te İslam şeriatının nesh edilmediğini görmekteyiz. Bölünmeden sonra ise Fatımiier İslam· şeriatma bağlı kalmaya devam etmişlerdir. Ancak Karmatl çevrelerde bölünmeden sonra İslam şeriatının yü- rürlüğüne genel olarak son verilmiştir. Bununla birlikte Karmatl çevreler içerisinde de İslam şeriatma bağlı kalmaya devam eden bazı grupların varlığına rastlamaktayız. Karmatller'in şeriatı nesh etmelerinin temel dayanağı Mehdi'nin çağı olan yedinci devrin başlamış olduğunu düşünmeleridir. Onlara göre Mehdi Muhammed b. İsmail'in ortadan kaybolması ile Hz. Muhammed'in şeriatının hükmü sona ermiş ve şeriatsızlık dönemi olan yedinci devir başlamıştır. Bahreyn Karmatıleri ve Nesefı'nin öncülük ettiği Horasan-Maveraünnehir Karmatileri bu fikrin savunuculuğunu yapmıştır. Ancak Ebu Hatim'in başını çektiği Karmatl grup Hz. Muhammed'in şeriatma uymaya devam etmiştir. Dolayısıyla erken dönem İsmailileri arasında İslam şeriatının neshi konusunda ortak bir tavırdan söz edebilmek mümkün değildir. 

Erken Dönem İsmaililiğinde Şeriatın Neshi Sorunu Üzerine

Anti-Ismaili works frequently argued that the Ismailites abrogated the Islamic Law/Shariat. But a closer examination of Ismailite and nonIsmailite works about this subject will indicate that early Ismailite practice varied from region to region. We noticed that in the earliest Ismailism before the Fatimid-Qarmati schism in 286/899 the Shariat wasn't abrogated. After the schism most Qarmati groups seem to have cancelled the Shariat, while the Fatimids continued to obey to the Shariat. However, it may also be said that there were some groups in Qarmatis which didn't caneel the Shariat, but kept to obey it. The main reason lying in the abrogation of the Shariat by the Qarmatis was their belief that the seventh epoch in which the Mahdi would appear now inaugurated. According to them, with the disappearance of Muhammad b. ısmail, as the Qaim and Mahdi, the Shariat had come to an end and thus starting the seventh and last period during which the Shariat would no langer be in force. This idea was held particularly by the Qrmati groups in Bahrain and Khurasan and Transoxania whose one of the most prominent leader was aiNasafı (ca. 343/954). Nevertheless, same other groups for example those were led t;ıy AbO Hatim al-Razi (d. 322/934-35) continued to adhere to the Shariat. Accordingly, it will not be true to claim that all the Qarmati groups cancelled the Shariat

___

  • 1 İlk İsmaililiğin anlamı ve İlk İsmaililik'le ilgili geniş bilgi için bkz. Muzaffer Tan,
  • İsmaililiğin TeşekkOI Süreci, Basılmamış Doktora Tezi, AÜSBE, Ankara, 2005,
  • 10-63. 2 Kadı Abdülcebbar b. Ahmed ei-Hemedani (415/1020); Tesbitü Delaili'n-Nübüvve,
  • Thk. Abdülkerim Osman, Beyrut, Trz. II, 107. 3 Muhammed b. Malik el-Yemeni ei-Hammadi (V./XI. asrın ortaları), Batmiliğin ve
  • Karmatiliğin İçyOzü, Çev. İ. Hatib Erzen, Ankara, 1948: ss. 40-47. 4 Ebu MansOr Abdulkahir ei-Bağdadi (429/1037), Mezhepler Arasmdaki Farklar, Çev.
  • Ethem Ruhi Fığlalı, TDVY, Ankara, 1991, 229. 5 Mesela bkz. Alaaddin Ata Melik Cüveyni (681/1283), Tarih-i Cihan Güşa, Çev.
  • Mürsel Öztürk, KBY, Ankara, 1988, III, 106-107.