Kulle (Turnu) ve Niğbolu Kalelerinin Tamirat ve Tahkimi ile Bölgeye Yapılan Avusturya Taarruzları (XVIII. Yüzyılın Son Çeyreğinde)

Öz Osmanlı Devleti’nin Avrupa’daki en önemli rakibi XVI. ve XVII. yüzyıllarda Habsburg İmparatorluğu iken XVIII. yüzyılda Rus faktörü kendini göstermiş, yüzyılın son çeyreğinde ise Çarlık Rusyası, Osmanlı’nın mücadele ettiği en büyük düşman hüviyetini almıştı. Osmanlı Devleti, hem Avusturya hem Rusya hudutlarında ve önemli nehir boylarındaki (Tuna, Turla, Özi gibi) kaleleri, savaş öncesi tahkim ederek hazırlık yapmak durumundaydı. Tuna Nehri’nin iki yakasında yer alan ve nehirde geçiş denetimini sağlayan Niğbolu ve Kulle kaleleri de XVIII. yüzyılın son çeyreğinde tamir ve tahkimden geçmiştir. Niğbolu Kalesi, Osma Nehri vasıtasıyla Bulgaristan içlerine kadar; Kulle Kalesi ise Alauta Nehri vasıtasıyla Eflak içlerine kadar nüfuz etmekte idiler. Bu yüzden 1774 Küçük Kaynarca Antlaşması sonrasında Niğbolu Kalesi ve özellikle Kulle Kalesi’nde tamirat ve tahkimata büyük önem verilmiştir. Söz konusu kaleler yaklaşık olarak XIX. yüzyılın son çeyreğine kadar fiilen Osmanlı idaresinde kalmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı, Rus, Avusturya, Niğbolu, Kulle/Turnu/Holovnik, Tuna

PDF

___

KAYNAKÇA

Arşiv Kaynakları

Başbakanlık Osmanlı Arşivleri (BOA)

A.DVN.NMH (Divan-ı Hümayûn Mühimme Derfterleri) 1/4

AE. SABH. I, (Ali Emîrî Sultan I. Abdülhamid)

302/20285; 342/23873; 161/10720.

C.AS, (Cevdet Askeriye)

1008/44148, 1037/45499, 1061/46664, 1061/46664, 1106/48915, 1131/50204, 1137/50518, 1154/51311, 1168/52012, 1186/52920, 1188/53023, 1219/54681, 220/9386, 220/9386, 223/9500, 223/9500, 229/9704, 276/11448, 276/11448, 355/14723, 382/15815, 406/16758, 562/23571, 695/29181, 715/29999, 738/31000, 892/38377, 904/38952, 92/4188, 962/41846, 963/41907, 964/41951, 981/42810, 991/43339

C.BH, (Cevdet Bahriye)

159/7537, 82/3901, 82/3935

C.HR, (Cevdet Hariciye)

23/1105

D.BŞM, ((Divan-ı Hümayûn Baş Muhasebe)

5609/17, 5802/143, 6965/11, 6965/11

D.BŞM.BNE, (Divan-ı Hümayûn Baş Muhasebe Bina Eminliği)

23/11

HAT, (Hatt-ı Hümâyun)

1388/55220, 598/29331, 851/38146, 851/38150, 985/41705, 990/41831

MAD. d, (Maliyeden Müdevver)

3365, 3162

TSMA.e, (Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi)

709/66

Telif Eserler

Ahmed Cevdet Paşa, Tarih-i Cevdet, C. V, Dersaadet 1309. BAYRAM, Ü. Filiz, Enverî Tarihi: Üçüncü CildMetin ve Değerlendirme, (Yayınlanma-mış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi), İstanbul 2014. BEYDILLI, Kemal. “Küçük Kaynarca Antlaşması” DİA, XXVI, Ankara 2002. ÇINAR, Ali Osman, Mehmed Emin Edib Efendi’nin Hayatı ve Tarih’i, ( Yayınlanmamış Doktora Tezi Marmara Üniversitesi) İstanbul 1999. DAĞLI, Yücel, Seyit Ali Kahraman vd. (Haz.), Evliya Çelebi Seyahatnamesi, 3. Kitap, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları 2011. DAVISON, Roderie H., “Russian Skill and Turkish Imbeccility: The Treaty of Kuckuk Kainardji Reconsidered”, Slavic Rreviev, Vol 35, No.3, 1976. DECEİ, Aurel, “Eflak”, İslam Ansiklopedisi, C. 4, İstanbul 1977, ss. 187-188. DEMİR, Selçuk, XVI. Yüzyılda Niğbolu Sancağı, (Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi), Erzurum 2014. FEDAKAR, Cengiz, “1782-1792 Osmanlı-Avusturya, Rus Savaşlarında Edirne Lojistiği”, Prof. Dr. M. Tayyip Gökbilgin ve Edirne Sempozyumu 15 Nisan 2015 Bildiriler, İstanbul 2016. --------------------- Kafkasya’da İmparatorluklar Savaşı, Kırım’a Giden Yolda Anapa Kalesi, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları 2014. FİDAN, Fadimana, 18. Yüzyılda İstanbul’un ve Ordunun İaşesinde Tuna İskelelerinin Rolü (1711-1768), (Yayınlanmamış Doktora Tezi, Kafkas Üniversitesi), Kars 2014. KIRCA, Ersin, Vahdettin Atik vd., Arşiv Belgelerine Göre Osmanlı Kaleleri, İstanbul 2016. KÜRKMAN, Garo, Anadolu’da Ölçü ve Tartılar, İstanbul 2003 MAXİM, Mihai, “Osmanlı Döneminde Tarihi Romanya’da İslam”, Balkanlarda İslam: Miadı Dolmayan Umut, (Ed: Muhammet Savaş Kafkasyalı), Ankara: TİKA 2016. Mustafa Nuri Paşa, Netayic ül Vukuât, C. 4, 2. Baskı, İstanbul 1327. TEKİNDAĞ, Şehabeddin, “Niğbolu”, İslam Ansiklopedisi, C. 9, İstanbul 1964. UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, C. IV/I, Ankara: TTK, 1988.