YARININ DÜNYASI NDA TÜRKİYE: 1939 NEW YORK DÜNYA SERGİSİ

Cumhuriyet hükümetleri, ticareti geliştirmenin yanı sıra Türk ürünlerini sergilemek, politik ilişkileri güçlendirmek, genç Cumhuriyeti uluslararası alanda tanıtmak gibi düşüncelerle 1925 yılından itibaren uluslararası sergilere katılmıştır. 1939 New York Dünya Sergisi de 60 millet ve 33 devletin yanı sıra çok sayıda firmanın katılımıyla gerçekleştirilen en geniş kapsamlı sergilerden birisidir. Türkiye de bu sergiye Devlet Pavyonu ve Türk Sitesi olarak isimlendirdiği yapılarla katılmıştır. 15 yıllık süreçte alınan mesafenin çeşitli vasıtalarla anlatılmaya çalışıldığı sergide Türk coğrafyasına ve kültürüne ait ürünler de teşhir edilmiştir. İkinci Dünya Savaşı öncesinin tedirgin ortamında iştirak edilen bu sergi ile Türkiyenin Amerikan toplumu özelinde, uluslararası alanda tanıtımının yapılması ve bu çerçevede Amerika Birleşik Devletlerinin öncelikle siyasi desteğinin sağlanması konusu sergiyi ilgi çekici kılmaktadır. Bu nedenle araştırmada Türkiyenin sergiye katılım amacı, sergide yer alış şekli ve Türk-Amerikan ilişkileri bağlamında sergiden beklentiler ile serginin Türk ve Amerikan basınındaki yansımaları konu edilecektir.

TURKEY IN WORLD OF TOMORROW 1939 NEW YORK WORLD S FAIR

Republican governments started joining international fairs starting from the year 1925 with the motive of improving trade, as well as exhibiting Turkish products, strengthening political relations and introducing the new Republic in the international field. With the participation of 60 nations, 33 states and many companies, the 1939 New York World s Fair was one of the most wide-ranging fairs ever organized. Turkey participated to this fair with the structures it named as Devlet Panyonu (State Pavilion) and Türk Sitesi (Turkish Site). It was aimed to describe the progress achieved by Turkey within a period of 15 years using various means, while productions belonging to Turkish geography and culture were also exhibited. Turkey participated to this fair, which was organized during an uneasy period prior to World War II, and it aimed to make a demonstration of itself both to the American public and to the international field. By doing so, Turkey primarily tried to acquire the politicalsupport of the United States of America, which makes this fair interesting. For this reason, Turkey s purpose of participating to this fair, its manner of participation, Turkey s expectations from the fair within the context of Turkish-American relations and the reflections of Turkey s participation to this fair in Turkish and American press are the topics of this study.

PDF

___

I. Arşiv Kaynakları Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi
II. Resmi Yayınlar Resmi Gazete Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi
III. Süreli Yayınlar Akşam Cumhuriyet Hakimiyet-i Milliye New York Times The Washington Post Ulus
IV. Kitaplar
AFETİNAN, A., İzmir İktisat Kongresi 17 Şubat - 4 Mart 1923, Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara, 1989.
AKAR, Nejat, 1939 New York Dünya Fuarında Türkiye, Çocuk Hastalıkları Araştırma Vakfı Yayını, Ankara, 2005.
AKÇURA, Gökhan, Türkiye Sergicilik ve Fuarcılık Tarihi, Türk Tarih Vakfı Yayını, İstanbul, 2009.
American Friends of Turkey, American Friends of Turkey Press, New York, 1931.
BARDAKÇI, Murat, Son Osmanlılar, İnkılap Yayınevi, 2007.
BERKES, Niyazi, Unutulan Yıllar, Yayına Hazırlayan: Ruşen Sezer, İletişim Yayınları, İstanbul, 2005.
DİNO, Abidin- Ara Güler, Gören Göz İçin Fikret Mualla, Dünya Kitapları, 2006.
ESENEL, Mediha, Geç Kalmış Kitap, Sistem Yayıncılık, İstanbul, 1999.
EZİNE, Celaleddin, Amerika Mektupları, Kenan Basımevi ve Klişe Fabrikası, 1940.
Fotoğraflarla Türk Fuarcılık Tarihi, Hazırlayanlar Aytaç Işıklı-Mümin Balkan, İstanbul Fuar Merkezi, Expo Center Yayınları, İstanbul, 2008.
MATTİE, Erik, Dünya Fuarları, İstanbul Fuar Merkezi Yayınları, 2007.
New York Worlds Fair: Opening Program, Cartier, Inc., New York, 1939.
Osmanlı ve Avrupalı Yazarların Gözüyle 19. Yüzyıl Fuarlarında Osmanlı İmparatorluğu, Hazırlayanlar: Aytaç Işıklı, Burkay Durak, Hakan Arca, İstanbul Fuar Merkezi Yayınları, İstanbul, 2008.
SERTEL, Zekeriya, Hatırladıklarım, Remzi Kitabevi, İstanbul, 2001.
SÜNNETÇİOĞLU, Kemal, 1939 Nevyork Dünya Sergisi Seyahat Hatıraları, Güven Basımevi, İstanbul, 1944.
Official Guide Book of The Fair 1933, A Century of Progress Chicago, A Century of Proses Administration Building Press, Chicago, 1933.
TOPUZ, Hıfzı - Kerem Topuz, Fikret Mualla, Anılar, Resimler, Mektuplar, Everest Yayınları, İstanbul, 2005.
TÖR, Vedat Nedim, Yıllar Böyle Geçti, Milliyet Yayınları, İstanbul, 1976.
Türk Fuarcılık Tarihi, Hazırlayanlar: Aytaç Işıklı - Mümin Balkan, İstanbul Fuar Merkezi Expo Center Yayınları, İstanbul, 2007.
Turkish Pavilion at the New York Worlds Fair, s.n., 1939?.
Türkiye 1867 Evrensel Sergisi, İstanbul Fuar Merkezi Yayınları, İstanbul, 2008.
WEGLEIN, Jessica at al., New York Worlds Fair 1939 and 1940 Incorporated Records 1935-1945, The New York Public Library Manuscripts and Archives Division, New York, 2008.
YALMAN, Ahmet Emin, Yakın Tarihte Görüp Geçirdiklerim (1922-1944), Cilt III, Yenilik Basımevi, İstanbul, 1970.
V. Makaleler
AKÇURA, Gökhan, Cumhuriyetin İlk Yıllarında Seyahat Acenteciliği, Ivır Zıvır Tarihi 4, Turizm Yıl Sıfır, Om Yayınevi, İstanbul, 2002, ss. 39-94.
ANDAY, Melih Cevdet, Bir Aydınımız Öldü, Cumhuriyet, 31 Mayıs 1994.
ATAY, Neşet Halil, Nev York Dünya Sergisinde Türkiye, Ulus, 8 Şubat 1939.
______, Nevyork Mektupları, Ulus, 6 Mayıs 1939.
______, Sergide Cigaralarımız, Ulus, 22 Mayıs 1939.
______, Büyük Serginin Açılış Gününde, Ulus, 5 Haziran 1939.
______, Amerikaya Yerleşen Eski Vatandaşlar, Ulus, 7 Haziran. 1939.
______, Nevyork Mektupları, Ulus, 20 Haziran 1939.
______, Halılarımızı El İşlerimizi Satabilmek İçin Ne Yapmalı?, Ulus, 7 Temmuz 1939.
______, Dünya Sergisinde Türkiye Günü, Ulus, 5 Ağustos 1939.
AYDIN, Mahir, Filibe Sergisi, Belleten, Cilt LVIII, Sayı 223, Aralık 1994, ss. 659-683.
1939 New York Dünya Sergisi Türkiye Pavyonunun Düşündürdükleri, http://www.mimariplatform.com/mimari_haberler_sektorel- haberler-3/1939-new-york-dunya-sergisi-turkiye-pavyonu039nun- dusundurdukleri.html?content_id=2855
ELDEM, Sedat Hakkı, 1939 Nev-York dünya sergisinde Türk pavyonu projesi, Arkitekt, Sayı 103-104, 1939, ss. 153-155
(ELDEM), Sedat Hakkı, Peşte Sergisinde Türk Pavyonu, Mimar, Cilt 1, Sayı 6, 1931, ss. 187-192.
ERGÜNEY, Yeşim Duygu, Nuran Kara Pilehvarian, Ondokuzuncu Yüzyıl Dünya Fuarlarında Osmanlı Temsiliyeti, Megaron, Cilt 10, Sayı 2, 2015, ss. 224-240.
GERMANER, Semra, Osmanlı İmparatorluğunun Uluslararası Sergilere Katılımı ve Kültürel Sonuçları, Tarih ve Toplum Dergisi, Sayı 95, Kasım 1991, ss. 289-296.
LOEB, August, Menus And Prices Vary Widely At Fair: Simple Refreshment Stands And De Luxe Foreign Restaurants Draw Crowds, New York Times, 28 Mayıs 1939.
LÜTEM, İlhan, Federal Bir Dünya Nizamı Tasarıları, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 7, Sayı 3, 2008, ss. 1301-1308.
NADİ, Yunus, Nev-York dünya sergisinde Türkiye, Cumhuriyet, 8 Temmuz 1939.
NAZIR, Bayram, Dersaadet Ticaret Odası ve Uluslar Arası Sergiler, History Studies, Cilt 1, Sayı 1, 2009, ss. 179-196.
ÖNSOY, Rifat, Osmanlı İmparatorluğunun Katıldığı İlk Uluslararası Sergiler ve Sergi-i Umumî-i Osmanî (1863 İstanbul Sergisi), Belleten, Cilt XLVII, Sayı 185, Ocak 1983, ss. 195-235.
ÖZEL, Soli-Cemil Koçak, Son Padişah Vahdettinin Torunu Hümeyra Özbaş ile Baş Başa, Geçmiş Ayrıntıda Saklıdır, Timaş Yayınları, İstanbul, 2012, ss. 136-161.
PULHAN, Ali Nusret, Nevyork Dünya Sergisi Türk Paviyonunda Neler Gördüm!, Yedigün, Cilt 13, Sayı 337, 22 Ağustos 1939, ss. 14-17.
SANLI, İsmet, Nevyork dünya sergisi nasıl hazırlanıyor?, Ulus, 21 Ekim 1938.
SINMAZ SÖNMEZ, Cahide, Sürgünden Vatana: Osmanlı Hanedanının Geri Dönen İlk Üyeleri (1924-1951), Tarihin Peşinde, Yıl 6, Sayı 12, Ekim 2014, s.s.83-118.
STILES, Kent B., New Issues at the Fair: At Least Nine Countries To Print Specials for The Exhibition, New York Times, 5 Mart 1939.
ŞAHİN, M. Süreyya, Fener Rum Ortodoks Patrikhânesi, İslam Ansiklopedisi, Cilt 12, Türk Diyanet Vakfı Yayını, Ankara, 1995, ss. 342 - 348.
TANJU, Bülent, 1939 New York Dünya Fuarı Üzerine Notlar, Arredamento Mimarlık, Sayı 129, Ekim 2000, ss. 94-105.
TAYLOR, Kiley, Therell Be All Kinds of Food at The Fair: to Suit Various Purses and Appetites, It May Be Had at Snack Bar or Expencive Restaurant, New York Times, 29 Ocak 1939.
TEKDEMİR, Aziz, 1867 Paris Sergisi ve Sultan Abdülazizin Sergiyi Ziyareti, Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 3, Sayı 6, Temmuz-2013, ss. 1-19.
WHALEN, Grover A., Serginin Milli ve Beynelmilel Bakımlardan Mana ve Ehemmiyeti, Aktaran Feridun Kurt Andolsun, Ulus, 2 Ağustos 1938.
YALMAN, Ahmet Emin, Nevyork Sergisi Açıldı, Akşam, 1 Mayıs. 1939.
________, Nevyork Türkleri arasında yurd sevgi ve hasreti, Akşam, 14 Mayıs 1939.
________, Nevyork Sergisinde Paviyonumuz, Akşam, 22 Mayıs 1939.
YILMAZ, Gülgün, Osmanlı Devletinin Katıldığı Uluslararası Tarım, Endüstri, Sanat Sergileri ve İane Sergisi, Sinan Genime Armağan, Ege Yayınları, İstanbul, 2005, ss. 719-729.
ZARAKOLU, Avni, 1929-30 Dünya Ekonomik Krizi Karşısında Türk Ekonomisi ve Alınan Krizle Mücadele Tedbirleri, Atatürk Dönemi Ekonomi Politikası ve Türkiyenin Ekonomik Gelişmesi Semineri, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara, 1982.
VI. Tezler
ZELEF, M. Haluk, A Research on the Representation of Turkish National Identity: Buildings Abroad, Ortadoğu Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara, 2003.
POLAT, Esra, Uluslar Arası İzmir Fuarının Kuruluşu Ve İlk Sergiler, Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri Ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir, 2008.
VII. İnternet Kaynakları http://digitalcollections.nypl.org http://io9.com http://www.antiquesnavigator.com http://www.1939nyworldsfair.com