İslam İş Birliği Teşkilatı’na üye ülkelerin insani gelişmişlik endeksini etkileyen faktörlere göre yeniden sınıflandırılması: Diskriminant ve kümeleme analiziyle bir uygulama

Ülkelerin kalkınmaları çerçevesinde sınıflandırılmaları için sadece iktisadi büyümenin dikkate alınmasının yeterli olmayacağı düşüncesi doğrultusunda Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı tarafından 1990 yılından itibaren İnsani Gelişmişlik Endeksi verileriyle de kalkınmaları sınıflandırılmaktadır. Bu çalışmanın amacı, İnsani Gelişmişlik Endeksi değişkenleri ve Birleşmiş Milletler Kalkınma Programında kullanılan sınıflama dikkate alınarak seçili ülkelerin diskriminant ve kümeleme analizleriyle sınıflandırılmasını yapmaktır. Ayrıca, birleşmiş milletler kalkınma programındaki sınıflandırma ile çalışmada kullanılan diskriminant ve kümeleme analizlerinden elde edilen sınıflandırmaları kıyaslamak amaçlanmıştır. Bu doğrultuda, Türkiye’nin de üyesi olduğu İslam İş Birliği Teşkilatı’na üye 52 ülkenin 8 insani gelişmişlik değişkeni kullanılmıştır. Bu değişkenler toplam nüfus, kentsel nüfus, cep telefonu abonelik sayısı kişi başına gayri safi milli gelir, sağlık harcamaları, ihracat ve ithalatın GSYİH oranı, doğumda yaşam beklentisi, kadınların parlamentodaki payı olmak şeklindedir. Araştırma sonucunda, Diskriminant Analiziyle yapılan sınıflandırmanın Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı'nın İnsani Gelişme Endeksindeki sınıflandırma baz alındığında %90,38 düzeyinde örtüştüğü tespit edilmiştir. Ayrıca Kümeleme Analizi doğrultusunda İslam İş Birliği Teşkilatı (İİT)’ye üye ülkelerin iki veya dört kümeye ayrılabilecek kümeler oluşturulduğu saptanmıştır.

PDF

___

Akay, Ö. (2018). Panel Verilerde Kümeleme Analizi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstatistik Anabilim Dalı, Adana.
Akgül, M. S. (2013). Türkiye’nin İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) İle İlişkileri Ve Ticari Potansiyeli: Çekim Modeli Yaklaşımı. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Uzmanlık Yeterlilik Tezi.
Alkan, B., Atakan, C. & Alkan, N. (2018). Dayanıklı Lineer Diskriminant Analizi İçin Yeni Bir Yaklaşım. Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Fen Bilimleri Dergisi, 34 (2), 12-19.
Altaş, D., & Arıkan, G. (2017). The analysis of human development index with cluster analysis techniques. Social Sciences Research Journal, 6(3), 126-138.
Altun, M. (1989). Diskriminant Analizi ve uygulamaları (Master's thesis, Uludağ Üniversitesi).
Avcılar, M. Y. & Yakut, E. (2015). Yapay Sinir Ağları Çoklu Lojistik Regresyon ve Çoklu Diskriminant
Analiz Yöntemlerinden Yararlanarak Yerel Seçimlerde Seçmen Tercihlerinin Belirlenmesi: Osmaniye İli Uygulaması. Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 7(2), 207-224.
Bağdatlı Kalkan S. & Kılıç Depren S. (2017). Tüketici Güven Endeksine Göre Ülkelerin Kümelenmesi ve İnsani Gelişme Endeksi ile Değerlendirilmesi. BMIJ, 5(4), 39-54.
Balcı, E. & Özcan, S. (2019). İnsani Gelişmişlik ve Büyüme Arasındaki İlişki: OIC Ülkeleri Üzerinde Bir Analiz. Sakarya İktisat Dergisi, 8(3), 222-235.
Bayram, N . (2002). Diskriminant Analizi: Akademisyenler Üzerine Bir Uygulama. Öneri Dergisi, 5 (17), 219-229.
Burmaoğlu, S., Oktay, E. & Üstün, Ö., (2009). Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı Beşerî Kalkınma Endeksi Verilerini Kullanarak Diskriminant Analizi Ve Lojistik Regresyon Analizinin Sınıflandırma Performanslarının Karşılaştırılması. Savunma Bilimleri Dergisi, 8(2), 23-49.
Burmaoğlu, S., & Oktay, E. (2015). A Statistical Classification Study of Countries’ Human Development Level by Discriminant Analysis. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 29(4).
Cebeci, A., Dilber, İ. (2016). Türkiye’nin İnsani Gelişme Endeks Değerinin 2011-2012 Karşılaştırması. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24 (2), 123-132.
Çakmak, Z. (1999). Kümeleme Analizinde Geçerlilik Problemi ve Kümeleme Sonuçlarının Değerlendirmesi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (3), 187-205.
Çelik, C. & Kıral, G. (2018). Kümeleme Yöntemiyle Konut Talebinin İncelenmesi: Türkiye İl Grupları Üzerine Bir Uygulama. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 27 (1), 123-138.
Çelik, Ş. (2013). Kümeleme Analizi ile Sağlık Göstergelerine Göre Türkiye’deki İllerin Sınıflandırılması. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 14(2), 175-194.
Çiftçi, K., Güngör, M. & Çiftçi, N . (2020). Birleşmiş Milletler İnsani Gelişme Endeksi Verileri Kullanılarak Ülkelerin Sınıflandırılmasının Diskriminant Analizi ile Karşılaştırılması. Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5 (1), 163-177 .
Demiralay, M. & Çamurcu, A. (2005). Cure, Agnes ve K-Means Algoritmalarındaki Kümeleme Yeteneklerinin Karşılaştırılması. İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 4 (8), 1-18.
Doğan, E. M. & Tatlı, H. (2014). İnsani Gelişme ve Yoksulluk Bağlamında Türkiye’nin Dünyadaki Yeri. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 28(1), 99-124.
Filiz, Z. (2005). İllerin sosyo-ekonomik düzeylerine göre gruplandırılmasında farklı yaklaşımlar. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 77-100.
Georgescu, I., Androniceanu, A. M. & Kinnunen, J. (2020). A discriminant analysis to the quantification of Human Development Index under economic inequality. In Proc. of the 14th International Management Conference (pp. 5-6).
Gökçe, N . & Ö zkoç, H . ( 2012). B ulanık K ümeleme v e Diskriminant Analizi Yardımıyla İnsani Gelişmişlik Endeksine Alternatif Bir Yaklaşım. Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar, 49(566), 51-51.
Güloğlu, H., Güloğlu, B. & Güven, M. (2018). K-Means Clustering Analysis of the Determinants of Human Development Index for the Member States of the Organization for Islamic Cooperation. Eurasian Academy of Sciences Eurasian Econometrics, Statistics & Emprical Economics Journal, (11), 67- 77.
Gürler, C. (2020). Endüstri 4.0 ve Bir Kümeleme Analizi Uygulaması. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sayısal Yöntemler Anabilim Dalı, İstanbul. Human Development Reports, 2021. http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr2020_technical_notes.pdf (Erişim tarihi: 10.04.2021)
Ivanova, I. M., Arcelus, F. J. & Srinivasan, G. (1998). Assessment of the Competitiveness Position of The Latin American Countries. International Journal of Commerce and Management, 8(2), 7-32.
Iwuagwu, C. E. & Nwosu, M. O. (2020). Modeling Human Development Index Using Discriminant Analysis. AsPoly Journal of Sciences, Engineering and Environmental Studies, 1(1), 145-165.
Karakoç, Ö., Es, H. A., & Fırat, S. Ü. (2019). Evaluation of the development level of provinces by grey cluster analysis. Procedia Computer Science, 158, 135-144.
Kazar, Y. & Kazar, Y. (2013). Eşitsizlikle Uyumlandırılmış insani Gelişme Endeksinin Türkiye için Değerlendirilmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22 (2), 195-208.
Kim, H. Y. (2013). Statistical Notes for Clinical Researchers: Assessing Normal Distribution (2) Using Skewness and Kurtosis. Restorative Dentistry & Endodontics, 38(1), 52-54.
Koçak, E. & Uçan, O. (2018). İnsani Gelişme Endeksi ile Büyüme İlişkisi: Pedroni Eşbütünleşme Örneği. Journal of Politics Economy and Management, 1(2), 55-61.
Lachenbruch, P. A.,(1975). Zero-mean difference discrimination and the absolute linear discriminant function, Biometrika.1975; 62: 397–401
Leech, N. L., Barrett, K. C. & Morgan, G. A. (2005). SPSS for Intermediate Statistics: Use and interpretation. Psychology Press.
Majerova, I., & Nevima, J. (2017). The Measurement of Human Development Using The Ward Method of Cluster Analysis. Journal of International Studies, 10(2), 239-257.
Rizal, M. & Fadhila, S. N. (2021). Cluster Analysis Using Hierarchic Method for Classification of District/City of North Kalimantan Province Based on Human Development Indicators (HDI). In Proceeding International Conference on Science and Engineering (4), 235-239.
Sey, N. (2020). İslam İşbirliği Teşkilatı Üzerine Bir Değerlendirme: Ekonomik Sorunlar ve Fırsatlar. İslam Ekonomisi ve Finansı Dergisi (İEFD), 6 (1), 55-74.
Tıraş, H. H. & Ağır, H. (2018). İnsani Gelişmişlik Göstergeleri Açısından İslam İşbirliği Teşkilatı Üye Ülkelerinin Değerlendirilmesi. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 18(35), 20-40.