Farklı Orijinli Sater (Satureja hortensis L.) Genotiplerinin Erzurum Koşullarında Tarımsal Performanslarının Belirlenmesi

Satureja hortensis L. dünya üzerinde geniş bir coğrafyada doğal olarak yetişen ve ciddi varyasyon gösteren önemli bir tıbbi aromatik bitkidir. Bu araştırma 2016 yılında, İran’ın farklı lokasyonlarından 14 (İsfahan, Ahvaz, Colfa, Tebriz, Salmas, Azerşehr, Karac, Nagade, Kazerun, Tahran, Erdebil, Khoy, Urmiye, Şahindej) ve Türkiye’den bir adet (Konya) olmak üzere 15 farklı Satureja hortensis L. genotipinin Erzurum ekolojik koşullarında adaptasyon ve bazı tarımsal özelliklerinin belirlenmesi amacıyla yürütülmüştür. Deneme “Şansa Bağlı Tam Bloklar” deneme desenine göre 4 tekerrürlü olarak yürütülmüştür. Araştırma sonuçlarına göre Satureja hortensis L. genotiplerin bitki boyu 29.42-40.83 cm; çiçeklenme süresi 73.80-91.25 gün; dal sayısı 18.33-20.95 adet bitki-1; kuru herba verimi 425-610.21 kg da-1; yeşil herba verimi 1304-1671 kg da-1, tohum verimi 40-140 kg da-1; bin tane ağırlığı 0.4-0.7 g; uçucu yağ verimi 2.9-7.11 kg da-1 ve uçucu yağ oranı % 0.72-1.14 olarak kaydedilmiştir. Genotiplerin bitki boyu, çiçeklenme süresi, tohum verimi ve bin tane ağırlığı bakımından istatistiki olarak önemli farklılıklar gösterdiği tespit edilmiştir. Bu çalışmada Satureja hortensis L. genotiplerin tamamının bölge koşullarında kolaylıkla yetişebileceği anlaşılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre kuru herba verimi, uçucu yağ oranı ve uçucu yağ verimi açısından Türkiye; yeşil herba verimi bakımından Khoy; tohum verimi bakımından ise Azerşehr genotipi en iyi performansı göstermiştir. Satureja hortensis L. Erzurum dahil Türkiye’nin birçok yerinde doğal bitki örtüsünde yer almasına karşın kültürü yapılmayan bir bitkidir. Bu bağlamda deneme koşullarında yürütülen bu tür çalışmalar bitkinin performansının ve özelliklerinin ortaya konması ve kültüre alınmasının sağlanması yönünde gerçekleştirilmiş önemli bir adım olarak görülebilir.

Anahtar Kelimeler:

Sater, Satureja hortensis L., Tıbbi ve aromatik bitki, Genotip, Tohum verimi, Uçucu yağ

Determination of Agricultural Performances of Different Summer Savory (Satureja hortensis L.) Genotypes in Erzurum Conditions

This study was conducted to determine the adaptation and some agricultural traits of Satureja hortensis L. genotypes from Iran and Turkey in 2016 under Erzurum ecological conditions. The fifteen genotypes of Satureja hortensis L. were used in this study; İsfahan, Ahvaz, Colfa, Tebriz, Salmas, Azerşehr, Karac, Nagade, Kazerun, Tahran, Ardebil, Khoy, Urmiye, Şahindej from Iran and Konya from Turkey. The experimental design was the completed block with four replications. S. hortensis L. genotypes significantly differed in days to flowering, plant height, 1000 seed weights and seed yield. Based on the results of this experiment the values for the parameters studied in the study were found as 29.42-40.83 cm for plant height, 73.80-91.25 for days to flowering, 18.33-20.95 for the number of branches, 425-610.21 kg da-1 for dry herb yield, 1304-1671 kg da-1 for fresh herb yield, 40-140 kg da-1 for seed yield, 0.4-0.7 gr for 1000 seed weights, 2.9-7.11 kg da-1 for essential oil yield and 0.72-1.14 % for essential oil percent. This research suggested that the Satureja hortensis L. plant could be easily grown in Erzurum ecological conditions. According to the study results, the genotype Turkey could be recommended to the region’s producers for dry herb yield, essential oil yield, essential oil percent, the genotype Khoy for fresh herb yield and the genotype Azerşehr for seed yield. In conclusion, genotypes of Satureja hortensis L. adapted to these climate conditions may provide a new option for growers.

Keywords:

Summer savory, Medicinal and aromatic plant, Genotype, Seed yield, Essential oil.,

PDF

___

Abdelmajeed, N.A., Danial, E.N. and Ayad, H.S. 2013. The effect of environmental stress on qualitative and quantitative essential oil of aromatic and medicinal plants. Archives Des Sciences, 66(4): 100-120.
Adıgüzel, A., Özer, H., Kılıç, H. ve Çetin, B. 2007. Screening of antimicrobial activity of essential oil and methanol extract of Satureja hortensis L. of food-borne bacteria and fungi. Czech J. Food Sci, 25(2): 81-89.
Alizadeh, A., Khoshkhui, M., Javidnia, K., Firuzi, O., Tafazoli, E. and Khalighi, A. 2010. Effects of fertilizer on yield, essential oil composition, total phenolic content and antioxidant activity in Satureja hortensis L. (Lamiaceae) cultivated in Iran. Journal of Medicinal Plants Research, 4(1): 033-040.
Aşcı, M. 2009. Çukurova koşullarında Satureja hortensis L.’nin çiçeklenme döneminde tarımsal karakterler ve uçucu yağ oranındaki değişimlerin araştırılması. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Adana.
Baher, Z., Mirza, M., Ghorbanli, M. and Rezaii, M.B. 2002. The influence of water stress on plant height, herbal and essential oil yield and composition in Satureja hortensis L. Flavour and Fragrance Journal, 17(4): 275- 277.
Başer, K.H.C., Özek, M., Tümen, G. ve Sezik, E. 1993. Composition of the essential oils of Turkish Origanum species with commercial importance. Essent. Oil Res, 5: 619-623.
Başer, K.H.C. 2001. Her derde deva bir bitki kekik. Bilim ve Teknik Dergisi, 402: 74-77.
Başer, K.H.C., Özek, T., Kirimer, N. ve Tümen, G. 2004. A comparative study of the essential oils of wild and cultivated Satureja hortensis L. Journal of Essential Oil Research, 16(5): 422-424.
Baytop, T. 1984. Türkiye’de Bitkiler İle Tedavi (Geçmişten ve Bugüne). İstanbul Üniversitesi Yayınları No. 3225-Eczacılık Fakültesi, No. 40. s, 1-9.
Bozdemir, Ç. 2019. Türkiye’de yetişen kekik türleri, ekonomik önemi ve kullanım alanları. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, 29(3): 583-594.
Can, M., Katar, N. ve Katar, D. 2021. Ontogenetik ve diurnal varyabilitenin İzmir kekiği (Origanum onites L.)´nin uçucu yağ içeriği ve kompozisyonuna etkisi. Bursa Uludag Üniv. Ziraat Fak. Derg, 35(1): 1-12.
Chambre, D.R., Moisa, C., Lupitu, A., Copolovici, L., Pop, G. and Copolovici, D.M. 2020. Chemical composition, antioxidant capacity and thermal behavior of Satureja hortensis L. essential oil. Sci. Repor, 10. No: 21322.
Davis, P.H. 1982. Flora of Turkey and East Aegean Islands. Edinburgh University Pres, Edinburg, 7: 297-322.
Dzida, K., Zawislak, G., Nurzynska-Wierdak, R., Michalojc, Z., Jarosz, Z., Pitura, K. and Karczmarz, K. 2015. Yield and quality of the summer savory herb (Satureia hortensis L.) grown for a bunch harvest. Acta Sci. Pol. Hortorum Cultus, 14(3): 141–156.
Farzaneh, M., Kiani, H., Sharifi, R., Reisi, M. and Hadian, J. 2015. Chemical composition and antifungal effects of three species of Satureja (S. hortensis, S. spicigera, and S. khuzistanica) essential oils on the main pathogens of strawberry fruit. Postharvest Biol. Tech. 109: 145–151.
Fierascu, I., Dinu-Pirvu, C.E., Fierascu, R.C., Velescu, B.S., Anuta, V., Ortan, A. and Jinga, V. 2018. Phytochemical profile and biological activities of Satureja hortensis L., A review of the last decade Molecules, 23(10): 24-58.
Hassanzadeh, M. K., Tayarani Najaran, Z., Nasery, M. and Emami, S.A. 2016. Essential Oils in Food Preservation, Flavor and Safety (ed Victor R. Preedy). 757–764 (Academic Press, 2016).
Hejja, M., Bernath, J. and Szentgyörgyı, E. 2002. Comparative investigation of Satureja hortensis L. of different origins. Proc. Int. Conf. on Map. (eds: J.Bernath et al). Acta Hort, 576: 65-68 ISHS.
Kaçar, O., Göksu, E. ve Azkan, N. 2006. İzmir kekiğinde (Origanum onites L.) farklı sıklıkların bazı agronomik ve kalite özellikleri üzerine etkisinin belirlenmesi. Bursa Uludag Üniv. Ziraat Fak. Derg, 20(2): 51-60.
Katar, D., Arslan, Y., Subaşı, I. ve Bülbül, A. 2011. Ankara ekolojik koşullarında sater (Satureja hortensis L.) bitkisinde uçucu yağ ve bileşenlerinin ontogenetik varyabilitesinin belirlenmesi. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 8(2): 29-36.
Katar, D., Kacar, O., Kara, N., Aytaç, Z., Göksu, E., Kara, S., Katar, N., Erbaş, S., Telci, İ. ve Elmastaş, M. 2017. Ecological variation of yield and aroma components of summer savory (Satureja hortensis L.). Journal of Applied Research on Medicinal and Aromatic Plants, 7: 131-135.
Kızıl, S. ve Tonçer, Ö. 2001. Farklı bitki sıklıklarının kekik (Satureja hortensis L.) te bazı tarımsal ve kalite karakterleri üzerine etkisi . Türkiye 4. Tarla Bitkileri Kongresi, 17-21 Eylül, 2001.
Meriçli, F. 1986. Volatile oil of Thymus kotschyanus var. glabrescens and Thymus fedtschenkoi var handeli. Journal of Natural Products, 49(5): 942.
Omidbaigi, R. and Hejazi, M. 2004. Essential oil content and composition of Satureja hortensis of two different origins. J. Essent. Oil Bearings. Plants, 7(2): 175–178.
Özgüven, M. ve Kırıcı, S. 2002. Composition of essential oil of Thymus vulgare L. clones of different origins in the Çukurova conditions. Workshop on Agricultural and Quality Aspects of Medicinal and Aromatic Plants. May 29-June 01-2001, Adana, Turkey, s, 255-261.
Padulosi, S. 1997. Oregano promoting the conservation and use of underutilized and neglected crops. 14. Proceedings of the IPGRI International Workshop on Oregano, 8-12 May 1996, CIHEAM, Valenzano (Bari), Italy.
Pfefferkorn, A., Krüger, H. and Pank, F. 2008. Chemical composition of Satureja hortensis L. essential oils depending on ontogenetic stage and season. Journal of Essential Oil Research, 20(4): 303-305.
Satıl, F., Dirmenci, T. ve Tümen, G. 2004. Türkiye’deki Satureja L. türlerinin ticareti ve doğadaki durumu. 14. Bitkisel İlaç Hammaddeleri Toplantısı, 29-31 Mayıs 2002, Eskişehir, s, 94-100.
Sefidkon, F. and Jamzad, Z. 2005. Chemical composition of the essential oil of three Iranian Satureja Species (S. mutica, S. macrantha and S. intermedia). Food Chemistry, 91(1): 1-4.
Svab, J. and Hornok, L. 1986. The cultivation of medicinal plants. Cultivation and Processing of Medicinal Plants (Ed.L. Hornok). Budapest, pp. 218-220.
Tansı, S. ve Tonçer, Ö. 1999. Diyarbakır Bölgesinde doğal olarak yetişen Sater otu (Satureja hortensis L.) nun Morfolojik, biyolojik ve tarımsal karakterleri. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi. 14(3): 71-76.
Temel, M., Tınmaz, A.B., Öztürk, M. ve Gündüz, O. 2018. Dünyada ve Türkiye’de Tıbbi -Aromatik Bitkilerin Üretimi ve Ticareti. KSÜ Tarım ve Doğa Derg, 21(Özel Sayı): 198-214.
Tüik (2021). Türkiye İstatistik Kurumu, Dış ticaret istatistikleri. https://biruni.tuik.gov.tr/disticaretapp/menu.zul (Erişim tarihi: 15.10.2021).
Tümen, G., Kırımer, N., Ermin, N. ve Başer, K.H.C. 1998. The essential oil of new Satureja species for Turkey, S. pilosa and S. icaria. J. Essent Oil Res, 10(5): 524-526.
Wesolowska, A., Grzeszczuk, M. and Jadczak, D. 2015. Influence of distillation method on the content and composition of essential oil isolated from Summer Savory (Satureja hortensis L.). Journal of Essential Oil Bearing Plants, 18(1): 215-221.