Çavdarın Yem Bitkisi Olarak Arpa ve Tritikale İle Karşılaştırılması; Ot Verimi ve Kalitesinin Biçim Dönemine Bağlı Değişimi

Bu çalışmada çavdar (Secale cereale L.)’ın kaba yem olarak farklı olum dönemlerinde verim ve besleme değeri incelenmiş ve bu amaçla yerel popülasyonlardan ve çeşitten “Aslım -95” oluşan 10 çavdar genotipi ile kontrol olarak birer tritikale ve arpa çeşidi kullanılmıştır. Deneme 2018-2019 ve 2019-2020 yetişme sezonlarında Yozgat-Sorgun’da çiftçi arazinde bölünmüş parseller deneme deseninde 3 tekrarlamalı olarak yürütülmüştür. Bitkilerde başaklanma öncesi (BÖ), tam çiçeklenme (TÇ) ve döllenme sonrası (DS) olmak üzere 3 farklı zamanda bitki boyu, kuru ot verimi, ham protein oranı ve Nispi Yem Değeri (NYD) araştırılmıştır. İncelen özellikler üzerinde genotip, yıl ve biçim zamanı çok önemli (p<0.01) olmuştur. Bütün bitkilerde biçim zamanına bağlı olarak bitki boyu, kuru ot verimi artarken, ham protein ve NYD azalmıştır. Birleştirilmiş yıllar dikkate alındığında; çavdarın kuru ot verimi, genotipe bağlı olarak bütün dönemlerde arpa ve tritikaleden üstün olmuştur. Ancak biçim zamanını geciktikçe çavdarda hap protein oranı ve NYD kaybı arpa ve tritikaleden daha fazla olmuştur. Buna göre, üç türde de, özellikle çavdarda ot hasadının TÇ döneminde yapılmasının uygun olacağı görülmüştür. Nitekim iki yıllık ortalama sonuçlara göre; TÇ döneminde kuru ot verimi arpada 10.40 t ha-1, tritikalede 9.99 t ha-1 iken Sorgun1 popülasyonunda 12.95 t ha-1 seviyesine kadar çıkmıştır. TÇ döneminde ham protein içeriği bakımından Sorgun1 poulasyonu (% 14.92) arpa (%14.14) ve tritikale (% 14.55) ile benzer hatta göreceli olarak daha yüksek bir değere sahip olmuştur. Aynı dönemde ortalama NYD bakımından çavdar 75.51 (Çekerek) – 87.63 (Sorgun1) arasında değişen değerlerle arpa (102.22) ve tritikalenin (97.95) gerisinde yer almıştır. Bu sonuçlar çavdarın kaba yem olarak, önemli bir potansiyele sahip olduğunu, olgunlaşmayla birlikte kalitesinin hızlı bir şekilde düştüğünü ve ot hasadının TÇ veya kalite açından daha öncesinde yapılabileceğini göstermemiştir. İncelenen çavdarlar arasında da Sorgun1 popülasyonu verim ve kalitesiyle öne çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Çavdar, Popülasyon, Ot Verimi, Ham Protein, NYD

Comparison of Rye with Barley and Triticale as Forage Crop; Variation of HayYield and Quality Depending on Harvest stage

To examine the yield and feeding value of forage rye (Secale cereale L.) at different maturity stages, 10 rye genotypes consisting of local populations and one variety "Aslım-95" were used, and a triticale and barley as control. The experiment was carried out in a split plots design with 3 replications in Yozgat-Sorgun in the 2019 and 2020. Plant height, hay yield, crude protein ratio and Relative Feed Value (RFV) were investigated at pre-heading (PH), full flowering (FF) and post-fertilization (PF). Genotype, year and cutting stage were important (p<0.01) on the examined traits. While plant height and hay yield increased, crude protein and RFV decreased in all plants depending on harvest stage. In combined years, the hay yield of rye was superior to the barley and triticale at all stages. However, as the cutting was delayed, the crude protein ratio and RFV loss in rye were higher than in barley and triticale. Accordingly, it would be appropriate to harvest three species at the FF stage, but especially rye. According to the two-year average results; while hay yield was 10.40 t ha-1 in barley and 9.99 t ha-1 in triticale at the FF stage, it increased up to 12.95 t ha-1 in Sorgun1 population. In Sorgun1 population (14.92%) had a similar or even relatively higher value with barley (14.14%) and triticale (14.55%) in terms of crude protein content in the FF stage. In the same period, rye was behind barley (102.22) and triticale (97.95) with values ranging from 75.51 (Cekerek) to 87.63 (Sorgun1) in terms of average RFV. These results showed that rye has an important potential in terms of roughage production, depending on the genotype, the quality of grass decreases rapidly with maturation, therefore, harvest can be done earlier of FF in terms of quality. Additionally, the Sorgun1 population among the examined ryes was determined to be promising for breeding studies with its yield and quality.

Keywords:

Rye, Population, Hay Yield, NYD, crude protein,

PDF

___

Acar, Z., Gulumser, E. Önal Açcı, Ö. Basaran, U. Mut, H. ve Ayan, I. 2017. Effects of sowing ratio andharvest periods on hay yields, quality andcompetitive characteristics of Hungarianvetch – cereal mixtures. Legume Research, 40(4): 677-683.
Albayrak, S., Mut, Z. ve Töngel, Ö. 2006. Tritikale (XTriticosecale Wittmack) hatlarında kuru ot ve tohum verimi ile bazı tarımsal özellikler. Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 1(1):13-21.
Ay, İ. ve Mut, H. 2017. Yaygın fiğ ile yem bezelyesinin arpa ve yulaf ile karışımlarında uygun karışım oranının belirlenmesi. ÇOMÜ Zir. Fak. Derg, 5(2): 55-62.
Çaçan, E. and Kökten, K. 2019. A Research on the Evaluation of the Cereal Species as Roughage. Ege Univ. Ziraat Fak. Dergisi, 56 (2):221-229, DOI: 10.20289/zfdergi.459694
Çakmak, İ., Torun, B., Erenoğlu, B., Öztürk, L., Marschner, H., Kalaycı, M., Ekiz, H. and Yılmaz, A., 1998. Morphological and physiological differences in cereals in response to zinc deficiency. Euphytica, 100: 349- 357.
Çifci, E. A. ve Doğan, R. 2018. Bursa ekolojik koşullarında yetiştirilen bazı tritikale (X Triticosecale Witmack) genotiplerinde özellikler arası ilişkiler ve path analizi". Bursa Uludag Üniv. Ziraat Fak. Dergisi, 32(1): 59- 67.
Ekiz, H., Bağcı, S.A., Kıral, S., Eker, S., Gültekin, I., Alkan, A. and Çakmak, İ. 1998. Effect of Zinc Fertilization of Various Cereals Grown in Zinc-Deficient Calcareous Soil. J. Plant Nutr, 21: 2245-2256.
Erbaş Köse, Ö.D., Mut, Z. ve Kardeş, Y.M. 2019. Farklı Ekim Sıklıklarının Çavdarda Ot Verimi Ve Kalitesine Etkisi. HASAT Uluslararası Tarım ve Orman Kongresi, Ankara/TURKEY. file:///C:/Users/Acer/Downloads/Erbakseveark.2019HASAT.pdf. (Erişim tarihi: 04.07.2022)
Ertuğrul M, 1997. Hayvan Yetiştirme (Yetiştiricilik). Baran Ofset, Ankara, 313 s.
Göçmen, N. ve Özaslan Parlak, A. 2017. Yem bezelyesi ile arpa, yulaf ve tritikale karışım oranlarının belirlenmesi. ÇOMÜ Zir. Fak. Derg, 5(1): 119-124.
Gökkuş, A., Birer, S. ve Alatürk, F. 2017. Farklı Anız Yükseklikleri Kalacak Şekilde Yapılan Biçimlerin Arpanın Ot Verimi ve Kalitesine Etkileri. KSÜ Doğa Bil. Dergisi, 20 (Özel Sayı): 121-125.
Gülümser, E. ve Acar, Z. 2017. Biçim Zamanı ve Tohum Oranlarının Macar Fiği Tahıl Karışımlarının Bazı Kalite Özellikleri Üzerine Etkisi. Selcuk J Agr Food Sci, 31 (2): 14-21.
Karadağ, Y and U. Büyükburç. 2004. Forage qualities, forage yields ans seed yields of some legume-triticale mixtures under rainfed conditions. Acta Agric. Scand. Sec. B- Soil and Plant Sci, 54: 140-148.
Kır, H. 2022. Effects of Different Forage Pea and Rye Mixtures on Forage Yield and Quality. Turkish Journal of Range and Forage Science, 3(1): 11-17, DOI:10.51801/turkjrfs.1073958.
Kim, K.S., Anderson, J.D., Webb, S.L., Newell, M.A. and Butler, T.J. 2017. Variation of winter forage production in four small grain species-oat, rye, triticale and wheat. Pak. J. Bot, 49: 553–559.
Miedaner, T., Kodisch, A., Raditschnig, A. and Eifler, J. 2021. Ergot alkaloid contents in hybrid rye are reduced by breeding. Agriculture, 11, 526. https://doi.org/ 10.3390/agriculture11060526
Numata, S., Yamaguchi, K., Shimizu, M., Sakurai, G., Morimoto, A., Alias, N., Nor Azman, N.Z., Hosaka, T. and Satake, A. 2022. Impacts of climate change on reproductive phenology in tropical rainforests of Southeast Asia. Commun Biol, 5(1):311. https://doi.org/10.1038/s42003-022-03245-8
Phillips, H.N., Heins, B.J., Delate, K. and Turnbull, R. 2021. Biomass Yield and Nutritive Value of Rye (Secale cereale L.) and Wheat (Triticum aestivum L.) Forages While Grazed by Cattle. Crops, 1(2):42-53. https://doi.org/10.3390/crops1020006
Rohweder, DzA., Barnes, R.F. and Jorgensen, N. 1978. Proposed hay grading standards based on laboratory analyses for evaluating quality. J Anim Sci, 47: 747-759.
Smith, K.K, Anderson, J.D., Webb, S.L., Newell, M.A. and Butler, T.J. 2017. Variation of winter forage production in four small grain species-oat, rye, triticale and wheat. Pak. J. Bot, 49:553-559.
Tsers, I., Meshcherov, A., Gogoleva, O., Petrova, O., Gogoleva, N., Ponomareva, M., Gogolev, Y., Korzun, V. and Gorshkov, V. 2021. Alterations in the transcriptome of rye plants following the Microdochium nivale infection: identification of resistance/susceptibility-related reactions based on RNA-Seq analysis. Plants, 10, 2723, https://doi.org/10.3390/ plants10122723.
Wettberg, E, Toker, C., Özkan, H. and Smýkal, P. 2021. Endangered Wild Crop Relatives of the Fertile Crescent, In Book: Reference Module in Earth Systems and Environmental Sciences, Elsevier Science, Oxford/Amsterdam, Amsterdam, p: 673-682, https://doi.org/10.1016/B978-0-12-821139-7.00109-4.