DOĞU TÜRKİSTAN ŞEHİRLERİNDEN TARİHİ KAŞGAR ŞEHRİ

Doğu Türkistan şehirlerinden biri olan Kaşgar, çeşitli dönemlerde farklı isimlerle anılmıştır. Kaşgar şehri Sankritçe’de Srikirtati, Hsüan Tsang adlı Budist kitabına Chia-Sha; Çin kaynaklarına Su-lek ve Khü-şa şeklinde yansımıştır. Divan-ı Lügat’üt Türk’te Ordu-kent olarak kaydedilmiştir. Kaşgar ismine etimolojik açıdan bakan araştırmacılar Farsça Kaşi (çini) kelimesine - ger ekinin eklenemesiyle Kaşi-Ger; çinili şehir veya nakışlı şehir manasına geldiğini ifade etmişlerdir. İslam Coğrafyacılarının eserlerinde ise Kaşgar, Kacgar ve Kaşhar şeklinde kayda geçmiştir. Tarihi İpek Yolu üzerinde bulunması, Çin, Rusya, Hindistan, Afganistan ve Batı Türkistan’dan gelen yolların kavşak noktasında olması dolayısıyla Kaşgar şehri ticari bakımdan stratejik konuma sahiptir. Tarihsel süreçte Kaşgar’ın bu stratejik konumu, kendisini İpek Yolu üzerinde toptan alışverişin gerçekleştirildiği bir merkez haline getirmiştir. Şehrin ticari bakımdan bir cazibe merkezi haline gelmesi, ticaret, ziraat, hayvancılık, madencilik ve el işçiliği gibi faaliyetlerin gelişmesine yol açmıştır.

KASHGAR, ONE OF THE HISTORICAL CITIES IN EASTERN TURKISTAN

Kashgar, one of the cities of East Turkistan, has been called by different names in various periods. Kashgar city, which means Srikirtati in Sankrit, revealed in the Buddhist book called Hsüan Tsang as Chia-Sha and in Chinese sources as Su-lek and Khü-sha. The city was recorded as an army-city in Divanı Lügat-üt Türk. Researchers studying the name of Kashgar etymologically declared that by joining the Persian suffix Ger to the Persian word Kashi (ceramics), it becomes Kashi-Ger, meaning ceramics city or city with embroidery. In the works of Islamic Geographers, the city was recorded as Kashgar, Kacgar and Kashhar. The city of Kashgar had an economically strategic place because of its location on the Historical Silk Road, and its status at the crossroads of roads from China, Russia, India, Afghanistan and West Turkistan. This decisive location made the city of Kashgar a centre of wholesale shopping on the Silk Road. It became a centre of attraction in marketing, which led to the development of trade, agriculture, animal husbandry, mining and handicrafts.

PDF

___

Alaaddin Ata Melik Cüveyni (2013). Tarih-i Cihan Güşa, Çev. Mürsel Öztürk, TTK, Ankara.

Arat, R. Ragmati(1977), “Kaşgar”, İ.A., C.VI, İstanbul, ss. 405-412.

Aziz Yusup ve Tursun Palta. (2008). Uygurların Kıskıça Tarihi. Zahid Rahim ve vd. (Çev.), 2. Baskı, ġincan Helk Neşriyatı, Urumçi.

Barthold, W. (1977). “Kara-Hıtaylılar”, İ:A., C. VI, İstanbul, ss. 273-276.

Çelik, Muhammed Bilal(2013), Yarkend Hanlığı’nın Siyasi Tarihi, İstanbul.

Duman, L. İ. (1936). Agrarnaya Politika Tsinskogo Pravitelstva v Sintszyane v Konstse XVII Beka. Moskova.

Falconer, Colin (2001). İpek Yolu. İnkılap Kitabevi, İstanbul.

Gencal, Bahattin (2013). XIX. Yüzyılda Doğu Türkistan Uygurlarında Sosyal ve Kültürel Hayat, Basılmamış Doktora Tezi, Bişkek.

Heyd, W .(2000). Yakın-Doğu Ticaret Tarihi. Çev. Enver Ziya Karal), TTK, Ankara.

Hitchins, Kith (2002). “Kaşgar”. DİA, C 25, İstanbul, ss.7-9.

Hunkan, Ömer Soner (2009). “Satuk Buğra Han”. DİA, C.36, Ankara, ss. 181- 182.

İlkul, A. K. (1969). “Doğu Türkistan’da Gördüklerim”. Türk Kültürü, S. 71, Ankara, ss. 852-856.

Kaşgarlı, Sultan Mahmut. (2004). Uygur Türkleri Kültürü ve Türk Dünyası. Çağrı Yayınları

Kolesnikov, Aleksandr (2010). Rus Seyyahların Gözüyle Kaşgar XIX Yüzyılın İkinci Yarısı-XX. Yüzyılın Başı. Çev. Rakhat ABDİEVA, TTKB, Ankara.

Köprülü, Orhan F.(1988), “Afak Hoca”, D.A.İ., C. 1, İstanbul, ss. 396-397.

Mahmud Kaşgari (1985). Divanü Lügat-it-Türk Tercümesi. Çev. Besim Atalay, C.I, TTK, Ankara.

Mahmud Kaşgari, (1985). Divanü Lügat-it Türk Tercümesi. Çev. Besim Atalay. C. I, Türk Tarih Kurumu Basımevi. Ankara.

Marko Polo, Marko Polo Seyahatnamesi. Filiz Dokuman (Yay. Haz.), Cilt 1, No: 87, Kervan Kitapçılık.

Nurhacı, Hacı, (1993). Yaken Seidiye Hanlıkının Kıskıça Tarihi. Şincan Halk Neşriyatı. Urumçi.

Özerdim, Muhaddere N. (1951). “Çin Kaynaklarına Göre Çin Türkistanı’nın Şehirleri”, DTCF, C. 9, S.1-2, Ankara, ss. 105-110.

Pritsak, Omelyan (1977). “Kara-Hanlılar”. İ.A., C. VI, İstanbul, ss.251-273.

Sümer, F. (2006). Eski Türklerde Şehircilik. 2. Baskı, Sarıyıldız Basımevi, Ankara.

Şeşen, Ramazan (2001), İslam Coğrafyacılarına Göre Türkler ve Türk Ülkeleri, TTK, Ankara.

Taşağıl, Ahmet (2007). “Özkent”. DİA, C.34, Ankara, ss. 129-131.

Taşağıl, Ahmet (2012). “Türkistan”. DİA, C.41, İstanbul, ss. 556-560.

Toygar, Kamil (1988). “Kaşgar’da Abbak Hoca Mezarı”. Türk Dünyası Tarih Dergisi, S 13, İstanbul, ss.50-51.

Veli, V. K. (2008). Uygurlarnıng Kıskıça Tarihi. 2. Baskı, Şincan Helk Neşriyatı, Urumçi.