Osmanlı İmparatorluğu'nda Kız Öğretmen Okulunda Görev Yapan Kadın İdareci ve Öğretmenler ile Okuttukları Dersler

Bu çalışmada 26 Nisan 1870 yılında eğitimde batılılaşma hareketinin bir neticesi olarak açılan kız öğretmen okulunda yaklaşık 54 yıllık bir zaman dilimi içersinde görev yapan kadın idareci ve öğretmenlerin kimler olduğu tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu amaç doğrultusunda, geniş ölçüde o dönemin salnamelerinden, ilgili arşiv belgelerinden ve bu konunun aydınlatılmasında birinci ve ikinci dereceden önem arz eden kitap, makale gibi diğer kaynaklardan da yararlanılmıştır. Bu belgeler ve ilgili kaynaklardan elde edilen bilgiler yıllara göre belirgin bir tasnife tabî tutulmuştur. Günümüzde dahi okullarımızda kadın idarecilerin sayısının oldukça az olduğu düşünülecek olursa, Osmanlı İmparatorluğu'nda eğitimde batılılaşma hareketleri neticesinde olsa bile, bayan öğretmen yetiştiren bir okula bir kadın okul müdiresinin veya müdür yardımcısının atanmış olması o dönemlerde toplumun kadınların çalışmasına ve idarecilik görevinde bulunması olgusuna nasıl yaklaştığını göstermesi açısından bu çalışmanın ayrı bir önem taşıdığı da düşünülmektedir.

Women Administrators and Teachers Working in Ottoman Era Girls' Schools of Education and the Courses they Taught

This work is a study into identifying the women administrators and teachers who worked at a women's teacher training institution that was established on 26 April 1870 as part of the westernization of education that began in the Ottoman period and continued during a time frame that lasted for almost fifty-four years. Towards this end I have benefited from, in wide degree, the yearbooks published during that period, documents from related archives, and other books and articles - both primary and secondary sources - that could shed light on this subject. I sorted the information derived from these documents and other elated resources into a classification. It is believed that this work is of additional importance due to the fact that it is an indication from that period of the approach taken to women working and holding administrative positions as women were assigned to positions as school principal or vice-principal at a school charged with training women teachers. Even if this was part of the movement towards the westernization of education, it is of some import, especially so if we consider the fact that even today the number of female administrator remains quite limited.

PDF

___

BOA, İrâde, Dahiliye, Numara: 42823,Lef:l-6.
BOA, İrâde, Dahiliye, Numara:43609, Lef:l-3.
Dârülmuallimât Programı, İstanbul 1330, s.3.
Dârülmuallimîn ve Dârülmuallimât Nizâmnâmesi, Matbaa-i Amire, İstanbul 1331.
Dârülmuallimîn ve Dârülmuallimât-ı İbtidâiye Talimatnamesi, Matbaa-i Amire, İstanbul, 1332.
Devlet Salnamesi, Sene: 1288, Sayfa: 134.
Devlet Salnamesi, Sene: 1289, Sayfa: 255.
Devlet Salnamesi, Sene: 1290, Sayfa: 197.
Devlet Salnamesi, Sene: 1291, Sayfa: 197.
Devlet Salnamesi, Sene:1293, s.140.
Devlet Salnamesi, Sene:1295, s.254.
Devlet Salnamesi, Sene:1296, s.74.
Devlet Salnamesi. Sene: 1298, Sayfa: 269.
Devlet Salnamesi, Sene: 1299, Sayfa:260.
Devlet Salnamesi, Sene: 1300, Sayfa:193.
Devlet Salnamesi, Sene:1301, s.378-379.
Devlet Salnamesi, Sene: 1302, s.400-401.
Devlet Salnamesi, Sene:1303, s.324-325.
Devlet Salnamesi, Sene:1304, s.312-313.
Devlet Salnamesi, Sene: 1312, s.424.
Devlet Salnamesi, Sene:1313, s.352-353.
Devlet Salnamesi, Sene.1314, s.460-461.
Devlet Salnamesi, Sene: 1315, s.290-291.
Devlet Salnamesi, Sene:1316, s.322-323.
Devlet Salnamesi, Sene:13l7, s.306-307.
Devlet Salnamesi, Sene:1319, s.380-381.
Maarif Salnamesi, Sene:13l7, Sayfa:321-322.
Maarif Salnamesi, Sene:1318, Sayfa:77l.
Takvim-i Vekâyi, 1" Zilkade 1286, Defa: 1184.
Takvim-i Vekâyi, 25 Muharrem 1287, Defa: 1217.
Akyüz, Yahya, "Tanzimattan Cumhuriyete Kadın Öğretmenler ve Okul Yöneticiliği", 2000 Yılında Türk Milli Eğitim Örgütü ve Yönetimi Eğitimde YansımalarıVI, Ankara, 2001, s.250-268.
Akyüz, Yahya, "Aııaokullarmm Türkiye'de Kuruluş ve Gelişim Tarihçesi", Milli Eğitim, Sayı: 132, Ekim-Kasım-Aralık 1996, s.7-13.
Akyüz, Yahya, "Öğretmenlik Mesleği ve Osmanlıda Kadın Öğretmen Yetiştirilmesi",Tarih ve Toplum, Aylık Ansiklopedik Dergi, İletişim Yayınları, Cilt:33, Sayı: 195, Mart 2000.
Akyüz, Yahya, Türk Eğitim Tarihi (Başlangıçtan 1999'a), Alfa Yayınları, İstanbul, 1999.
Berker, Aziz, Türkiye'de İlköğretim, Milli Eğitim Basımevi, Ankara,1945.
Ergin, Osman, Türkiye Maarif Tarihi I-II, Eser Matbaası, İstanbul, 1977.
Halide Salih, "Maarif Nezâreti Daire-i Aliyesine: Dârülmuallimât", Tankı, Numara:56, 12 Eylül 1324.
İstanbul Kız Muallim Mektebi 1933-Dârülmuallimât 1870, İstanbul Kız Muallim Mektebi Yayını, İstanbul, 1933.
Kansu, Nafı Atuf, Türkiye Maarif Tarihi Hakkında Bir Deneme-l, Muallim Ahmet Halit Kitaphanesi, İstanbul, 1930.
Koçer, Hasan Ali, Türkiye'de Öğretmen Yetiştirme Problemi (1848-1967), Yargıçoğlu Matbaası, Ankara, 1967.
Mahmud Cevat, Maarif-i Umûmiye Nezareti Tarihçe-i Teşkilat ve İcraatı, Matbaa-i Amire, 1338.
Muallim Cevdet, "Dârülmuallimîn'in Yetmişinci Sene-i Devriyesi Münasebetiyle Verilen Konferans", Tedrisat Mecmuası, Sayı: 32, 7 Mart 1332, s. 175-200.
Öztürk, Cemil, Türkiye'de Dünden Bugüne Öğretmen Yetiştiren Kurumlar, Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Yayınları, İstanbul, 1998.
Öztürk, Cemil, Atatürk Devri Öğretmen Yetiştirme Politikası, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1996.
Sâtı, "Meşrutiyetten Sonra Maarif Tarihi", Muallim, Sayı:19, 15 Şubat 1324, s.654-665.
Somel, Selçuk Aksin, The Modernization Of Public Education In The Ottoman Empire 1839-1808, Brill, Leiden-Boston-Köln, 2001.
Somel, Selçuk Aksin, "Osmanlı Modernleşme Döneminde Kız Eğitimi", Kebikeç, Sayı: 10, Ankara, 2000, s.223-238.
Temelkuran, Tevfik, "Türkiye'de Açılan İlk Kız Öğretmen Okulu", Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, Sayı:36, Eylül 1970, s.61-66.
Uğurcan, Sema, "Tanzimat Devrinde Kadının Statüsü", 150. Yılında Tanzimat, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Tarih Kurumu Yayınları (Yayına Hazırlayan: Hakkı Dursun Yıldız), Ankara, 1992, s.497-510.