Manisa'da Sancakbeyi Olan Şehzadeler Hakkında Notlar

Altısı Manisa'da sancakbeyi olan sekiz şehzadenin tuğralı fermanlarının Patmos'daki Ayos Teologos Manastırında bulunması, Osmanlı şehzadelerinin statüsü hakkında düşünmek için bir fırsattır. Sayın Feridun Emecen'in yazmış olduğu gibi, bir şehzadenin kudretinin, Sultanın kontrolünden dolayı çok sınırlı olduğu anlaşılır. Eğer şehzade çocuksa, bu hal daha da açıktır. Lakin sancağında bulunan bir şehzade, öbür sancakbeyleri gibi bir sancakbey miydi? Herşeyden önce, pâyitahttaki dergah-ı âliyeye benzeyen küçük dergahı ve küçük bir sultan gibi teşrifâtları vardı ; tuğralı olan fermanları « emr-i şerif » diye sadrolunurdu. Yani şehzadelerin özel bir durumu vardı. Kudretleri sembolik ise de, sembollerin unutulmayacak bir kuvveti vardır. Hem de bu şehzadelerin buyurdukları emirler incelenirken, nüfüzlarının kendi sancaklarının dışarısında da hissedildiğini görüyoruz. Reayalar, şehzadelere başvurmayı tercih ederlerdi. Onlara göre bir şehzadenin fermanı, Sultanın tuğralı bir hükm-i şerifi gibi değerli değil ise de, başka bir sancakbeyinin emirinden daha çok nüfüzlu idi. Makalenin Ek kısmında Manisa'da sancakbeyi iken Şehzade Murad bin Selim'in buyurduğu Ağustos ve Temmuz 1567 tarihli iki fermanına yer verilmiştir.

PDF

___

TBMM Gizli Celse Zab~tlan, C.I, ~~~ Bankas~~ Yay~nlan, Ankara 1985.
TBMMZC, Devre I, 157. ~çtima, Cilt VIII, 26.02.1337 tarihli oturum.
Takvim-i Vekayi, No. 3826, 13 Nisan 1336-23 Receb 1338.
Meclis-i Mebusan Zab~t Ceridesi, IV. Devre ~ntihabiye, I. Sene-i ~çtimaiye.
BOA, HR. SYS., Dosya No. 2676, Gömlek S~ra No.1, 1921.2.23.
BOA, HR. SYS, Dosya No.2672, Gömlek S~ra No. il, Orijinal Kay~t No.84/1.
BOA, HR. SYS, Dosya No.2673, Gömlek s~ra no.1, 1921.2.15. EK 2.
Ahmet ~zzet Pa~a, Feadrin, Il. Cilt, (Yay~na Haz~ rlayanlar; Süheyl ~zzet FurgaçYüksek Konar), Nehir Yay~nlan, ~stanbul 1993.
Ali, Türkgeldi, Moudros ve Mudanya Mütarekelerinin Tarihi, Ankara 1948
Armaoğlu, Fahir, Siyasî Tarih 1789-1960, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi, Ankara 1975.
Atatürk, Mustafa Kemal, Nutuk, (Yayına hazırlayan Zeynep Korkmaz), Cilt II, Ankara 2006.
Atatürk, Mustafa Kemal.Nutuk, C. I-II, MEB Basımevi, İstanbul 1981.
Atatürk’ün Milli Dış Politikası Milli Mücadele Dönemine Ait 00 Belge, (Hazırlayan: Dışiş- leıı' Bakanlığı, G.I. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1981.
Ayışığı, Metin, Mangal Ahmet İzzet Paşa, Türk Tarih Kurumu Yayınlan, Ankara 1997.
Aytepe, Oğuz, “Milli Mücadelede Bilecik Görüşmesi”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Talu Dergiyi, Mayıs-Kasun 2004.
Bayur, Yusuf Hikmet, Türkiye Devletinin Dı; Syrasası, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1995.
Budak, Mustafa, “I. Dünya Savaşı sonrası yeni uluslararası düzen kurma sürecinde Osmanlı Devleti’nin tavrı Paris Barış Konferansı’na sunulan 23 Haziran 1919 tarihli muhtıra”, Divan, Yıl 4, Sayı 7, 1999/2, l9l-2l5.
Bulut, Semih, Atatürk Dönemi Türk Amerikan ilişkileri (1923—1938), Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve Inkılap Tarilıi Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara 2008.
Cavid Bey (Maliye Nazırı), Felaket Günleri-Mütareke Dear-inin Feci Tarihi, Cilt II, (Yayına Hazırlayan: Osman Selim Kocahanoğlu), İstanbul 2000.
Çalışkan, Elif, Sevr Antlaşması Gönişmelen' ve Kabulünün İstanbul İle Anadolu Basınında/ci Yansımaları, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya 2006.
Çavdar, Necati, Son Osmanlı Sadrazamı Ahmet Teo/ik PaşaA. Tevfik Paşa, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Samsun 2010.
Çetin, Nurten, Son Sadrazam Ahmet Tevjik PaşaA. Tev/ik Paşa, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensn'tüsü, Tarih Anabilim Dalı, yayınlanmamış doktora tezi, Konya 2011.
Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Belgelerle Mustafâ Kemal Atatürk (1916-1921), s. 168-171; Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, C. I, Ankara 1997.
Er, Nezaket, Türk Basınında Londra Kory'erann Tartışmaları (Danışmanı Doç. Dr. Cezmi Eraslan), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Türkiye Cumhuriyeti Bilim Dalı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 1999.
Erdem, Nilüfer, Tunan Tan'lıçilı'ğinin Gözüyle Anadolu Harekâtı (1919-1923), Derlem Yayınlan, İstanbııl 2010.
Erim, Nihat, Devletlerarası Hukuku ve Siyasi Tarih Metinleri, C.I., Ankara 1953.
Evans Laurance, Türkiye’nin Parçalanması ve ABD Politikası (1914-1924), Örgün Yayı- nevi, lstanbul 2003.
Gerede, Hüsrev, Hüsrev Gerede’nin Anıları, Kurtuluş Savaşı, Atatürk ve Belgeler, (Hazırlayan: Sami Önal) 2. Baskı, Literatür Yayıncılık, İstanbul 2002.
Gökbilgin, Tayyip, Milli Mücadele Başlarken, II. Kitap, Ankara 1959.
İnal, İbnülemin Mahmud Kemal, Son Sadrazamlar, C.II-IV, 3. Baskı, Dergâh Yayınları, İstanbııl 1982.
İskit, Temel, Diploması Tarihi, Teorisi; Kurumları ve Uygulanması, 2. Baskı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınlan, Istanbul 2007.
Jaeschke Gotthard, Türk Kurtuluş Savaşı Kronolıy'iyi, Mondros’tan Mudanyajra Kadar, TTK Yayını, Ankara 1970.
Kansu, Mazhar Müfit, Erzurum’dan Ölümüne Kadar Atatürk’le Beraber, C.l, Ankara 1986.
Kara, Bülent, “Savaşı Hazırlayan Barış: Londra Konferansı”, Gazi Akademik Bala; Dergisi, Cilt 3, Sayı 5, Kış 2009.
Karabekir, Kazım, İstiklal Harbimiz, Türln'ye Yayınevi, İstanbul 1969.
Kitsikis, Dimitri, Yunan Propagandası, Meydan Neşriyatı, Baskı yeri ve yıh belli değil. Kocatürk, Utkan, Doğumundan Ölümüne Kadar Kaynakçalı Atatürk Günlüğü, Atatürk Araş- tırma Merkezi, Ankara 1999.
Koloğlu, Orhan, Son Sadrazam Milli Mücadele Tarıy'îan Ahmet Twfik PaşaA. Tevfik Paşa, Doğan Kitap, İstanbul 2007.
Macfie, A. L., Osmanlının Son Yılları 1908—1923, (Çev: Damla ACAR, Funda SOYSAL), Kitap Yayınevi, İstanbul 2003.
Macmillan, Margaret, Paris 1919: Dünyayı Değiştiren Altı Ay, (Çev: Belkıs Dişbudak), ODTÜ Yayınlan, Ankara 2004,.
Mango, Andrew, Atatürk Modem Türkiye’nin Kurucusu, (Çev: Füsun Doruker), Remzi Yayınevi, 3. baskı, İstanbul 2004.
Okur, Mehmet, Küçükuğurlu Murat, İngiliz Tükçe/c Komiserinin Gözüyle Adilli Mücadele, Serander Yayınlan, Trabzon 2006.
Olcay, Osman— Meray, Seha L., Osmanlı İmparatorluğunun Çöküş Belgeleri, Ankara 1977.
Olcay, Osman— Meray, Seha L., SeorAntlaşmaı—ı ’na Doğru Çeşitli Konferans ve Toplantıların Tutanaklan ve Bunlara İlişkin Belgeler, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları No. 455, Ankara 1981.
Öndeş, Osman, Vahdeddin 'in sırdaşı Avni Paşa anlatıyor. Milli mücadele ve sürgün yılları, (Ed. Zeynep Berktaş), Timaş Yayınları, İstanbul 201.
Özalp, Kazım, Milli Mücadele, Cilt I, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1985.
Öztoprak, Izzet, “Londra Konferansı ve Türkiye Meselesinin Cereyan—ı Müzakera— tı”, AtatürkAraştırma Merkezi Dergisi, C. XI, (Kasım 1995), ss.,565-613.
Sarıhan, Zeki, Kurtuluş Savaşı Günlüğü, Türk Tarih Kurumu, C.III, Ankara 1995.
Satan, Ali, İngiliz mıı/c Raparlannda 1921, Tarihçi Kitabevi, (çeviren Sevtap Demirci), İstanbul 2011.
Smith, Michael Llewelyn, Anadolu Üzerindeki Göz, İstanbul 1978.
Sofuoğlu, Adnan, Kuva—yı Milliye Döneminde Kuzgı Batı Anadolu, Genelkurmay Yayınlan, Ankara 1994.
Sonyel, Salahi R., Mustafa Kemal (Atatürk) ve Kurtuluş Savaşı, C. II, Türk Tarih Kurumu, Ankara 2008.
Söylemezoğlu, Galib Kemali, Başımıza Gelenler, Takın Bir Mazirıin Hatıraları, Mondros’tarı Mudanya’ya 1918-1922, Kanaat Kitabevi, İstanbul 1939.
Sükan, Bige, Kurtuluş Savaşı Döneminde Türk-Fransız İlişkileri: Fransız Arşiv Belgeleri Açısından 1919-1922, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1994.
Şimşir, Bilal, İngiliz Belgelerinde Atatürk (1919-1938), C.3, Ocak-Eylül 1921 British Documents on Atatürk (1919-1938) Volume: January-September 1921, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1973.
Şimşir, Bilal, Malta Sürgünleri, Bilgi Yayınevi, Ankara 1985.
Tansel, Selahattin, Mondras’tan Mudanya’ya Kadar, Başbakanlık Basımevi, C. IV, Ankara 1974.
Tansel, Selahattin, Mondros’tan Mudanya’ya Kadar, C.I, Ankara 1973.
Toynbee, Arnold, Türkiye ve Avrupa, Örgün Yayınevi, İstanbul 1971.
Tansel, Selahattin, Türkiye’de ve ?’unarıistarı ’da Batı Meselesi, (Çev. Dr. Kadri Mustafa Orağlı), Yeditepe Yayınlan, İstanbul 2007.
Tunaya, Tarık Zafer, Devrim Hareketleri İçinde Atatürk ve Atatürkçülük, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınlan, İstanbul 2002.
Tür/aye’de Siyasal Gelişmeler (1876-1938) Mütareke-Cwn/ıunyet ve Atatürk, C.2, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınlan, 2. Baskı, İstanbul 2003.
Türk İstiklal Harbi, II (Büyük Taarruza Hazırlık ve Büyük Taarruz. 10 Ekim 1921- 31 Temmuz 1922), Kısım 6, Kitap 1, Genelkurmay Başkanlığı, Harp Dairesi Yayını, Ankara 1967.
Türk İstiklal Harbi, II (İstiklal Harbinin Son Safhası. 18 Eylül 1922-1 Kasım 1923), Kısım 6, Kitap 4, Genelkurmay Başkanlığı Harip Dairesi Yayını, Ankara 1969.
Türk İstiklal Harbi, Cilt II (Batı Cephesi) Kısım 3, Genelkurmay Harp Dairesi Yayım, Ankara 1966.
Türk İstiklal Harbi, Cilt 11 (Batı Cephesi) Kısım II, Genelkurmay Başkanlığı Harp Dairesi Yayını, Ankara 1965.
Türk İstiklal Harbi, Cilt II (Batı Cephesi), Kısım I, Genelkurmay Harp Dairesi Yayım, Ankara 1963.
Yetim, Fahri, [Milli Mücadele Döneminde Mtingler (1918-1920), Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir 1994.
Yurdusev, Esin, “1917-1923 Yılları Arasında Ingiliz Boğazlar Politikası”, Çanakkale Araştımıalarz Türk Yıllığı, Sayı 4-, (2006), s. 17-50.