Sağlık Okuryazarlığı İle Sağlık Algısı İlişkisinin İncelenmesi Üzerine Bir Araştırma

Amaç: Bu çalışma, katılımcıların sağlık okuryazarlığı ile sağlık algısı düzeylerinin ve demografik farklılıkların iki değişken üzerindeki etkilerinin tespit edilmesi ve bu iki kavram arasındaki ilişkinin incelenmesi amacıyla yapılmıştır. Gereç ve Yöntem: Araştırmada Bayık ve Aras (2017) tarafından Türkçeye uyarlanan “Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği” ve Kadıoğlu ve Yıldız (2012) tarafından Türkçeye uyarlanan “Sağlık Algısı Ölçeği” kullanılmıştır. 372 katılımcı aracılığı ile elde edilen veriler SPSS (ver. 24.0) istatistik paket programı ile parametrik testler yapılarak değerlendirilmiştir. Bulgular: Katılımcıların genel sağlık okuryazarlığı düzeyinin (107.37±13.11) orta üstü ve genel sağlık algısının (53.07±7.19) orta düzeyde olduğu belirlenmiştir. Bazı demografik değişkenlerin sağlık okuryazarlığı ve sağlık algısı bakımından farklılık oluşturduğu tespit edilmiştir. Sağlık okuryazarlığı ile sağlık algısı düzeyleri arasında istatistiksel açıdan anlamlı, orta düzeyde ve pozitif yönlü bir ilişki tespit edilmiştir (r= 0.458; p<0.05). Genel olarak sağlık algısının ve alt boyutlarından kesinlik, öz farkındalık ve sağlığın öneminin sağlık okuryazarlığı üzerinde pozitif bir etkiye sahip olduğu ve genel olarak sağlık okuryazarlığının ve bilgiye erişim ve uygulama alt boyutlarının sağlık algısı üzerinde pozitif bir etkiye sahip olduğu tespit edilmiştir. Sonuç: Sağlık okuryazarlığı ve sağlık algısı düzeyinin toplumdaki dengesiz dağılımı, sağlık eşitsizliklerinin giderilmesinin önünde engel oluşturan faktörlerden biri olarak değerlendirilebilir. Bu nedenle sağlık okuryazarlığı ve sağlık algısı düzeylerinin iyileştirilmesinde toplumun her kesiminin katılımının güçlendirilmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Sağlık, Sağlık Okuryazarlığı, Algılama

A Study On Investigation of The Relationship Between Health Literacy And Health Perception

Aim: This study was conducted to determine the effects of participants' health literacy and health perception levels and demographic differences on two variables and to examine the relationship between these two concepts. Materials and Methods: In the research, the "Health Literacy Scale" adapted to Turkish by Bayık and Aras (2017), and the "Health Perception Scale" adapted to Turkish by Kadıoğlu and Yıldız (2012) have been used. The data obtained through 372 participants were evaluated by performing parametric tests with SPSS (ver. 24.0) statistical package program. Results: It was determined that the general health literacy level of the participants (107.37±13.11) was above medium and the general health perception (53.07±7.19) was medium. It has been found that some demographic variables make a difference in terms of health literacy and health perception. A statistically significant, moderate, and positive correlation has been found between health literacy and health perception levels (r= 0.458; p<0.05). It has been determined that both the perception of health in general and the sub-dimensions of certainty, self-awareness, and the importance of health have a positive effect on health literacy and health literacy in general and the sub-dimensions of access to information and application have a positive effect on health perception. Conclusion: The uneven distribution of health literacy and health perception levels in society can be considered as one of the factors that hinder the elimination of health inequalities. For this reason, it is recommended to strengthen the participation of all segments of society in improving health literacy and health perception levels.

Keywords:

Health, Health Literacy, Perception,

PDF

___

Ahmad, K., Jafar, T. H., & Chaturvedi, N. (2005). Self-rated health in Pakistan: Results of a national health survey. BMC Public Health, 5(1), 1–7. https://doi.org/10.1186/1471-2458-5-51/TABLES/3
Akça, E., Gökyıldız Sürücü, Ş., & Akbaş, M. (2020). Gebelerde sağlık algısı, sağlık okuryazarlığı ve ilişkili faktörler. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Dergisi, 8(3), 630–642. https://doi.org/10.33715/INONUSAGLIK.735467
Bayık Temel, A., & Aras, Z. (2017). Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği’nin Türkçe formunun geçerlik ve güvenirliğinin değerlendirilmesi. Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi, 25(2), 85–94. https://doi.org/10.1186/1751-0759-4-18
Bilir, N. (2014). Sağlık okur-yazarlığı. Türkiye Halk Sağlığı Dergisi, 12(1), 61–68. https://doi.org/10.20518/THSD.46492
Cangussú, L. R., de Barros, I. R. P., de Lima Botelho Filho, C. A., Sampaio Filho, J. D. R., & Lopes, M. R. (2020). COVID-19 and health literacy: the yell of a silent epidemic amidst the pandemic. Revista Da Associacao Medica Brasileira (1992), 66Suppl 2(Suppl 2), 31–33. https://doi.org/10.1590/1806-9282.66.S2.31
Deniz, S., & Oğuzöncül, F. (2020). Malatya, Akçadağ’da sağlık okuryazarlığı düzeyinin değerlendirilmesi. Fırat Tıp Dergisi, 25(1), 5–13.
Deniz, S. Ş., D., Özer, Ö., & Sonğur, C. (2018). Effect of health literacy on health perception: an application in ındividuals at age 65 and older. Social Work in Public Health, 33(2), 85–95. https://doi.org/10.1080/19371918.2017.1409680
Doğan, M., & Çetinkaya, F. (2019). The level of health literacy of academicians and factors affecting it. Hacettepe Journal Of Health Administration, 22(2), 389-400.
Dursun, S.İ., Vural, B., Keskin, B., Kaçar, H.B., Beyhan, A., & Kadıoğlu, H. (2019). Yetişkinlerde geleneksel/tamamlayıcı tıp tutumu ile sağlık okuryazarlığı ve sağlık algısı arasındaki ilişki. Halk Sağlığı Hemşireliği Dergisi, 1(1), 1-10.
Erdağ Çiler, G. (2015). Sağlığın temel belirleyicisi olarak sağlık okuryazarlığı. Sağlık Okuryazarlığı içinde (1-14). Yıldırım, F. & Keser, A. (Ed.), ISBN: 978-605-136-178-9. https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/114967/mod_resource/content/1/Sağlık Okuryazarlığı.pdf Erişim Tarihi: 20.09.2022.
Erdoğan, Ö. N., & Araman, A. O. (2017). Health beliefs and functional health literacy; Interaction with the pharmaceutical services. İstanbul Journal of Pharmacy, 47(2), 68–71. https://doi.org/10.5152/ISTANBULJPHARM.2017.0011
Field, A. (2005). Discovering statistics using SPSS (2nd ed.). London: Sage Publications.
Güven, A. (2016). Sağlık okuryazarlığını etkileyen faktörler ve sağlık okuryazarlığı ile hasta güvenliği ilişkisi. Yayınlanmış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi.
Kadioǧlu, H., & Yildiz, A. (2012). Validity and reliability of Turkish version of perception of health scale. Turkiye Klinikleri Journal of Medical Sciences, 32(1), 47–53. https://doi.org/10.5336/medsci.2010-21761
Karabulut, M. (2021). Öğretmenlerin geleneksel/tamamlayıcı tıp uygulamalarına yönelik tutumu ile sağlık algısı ve sağlık okuryazarlığı arasındaki ilişki. Yayınlanmış tıpta uzmanlık tezi, Afyonkarahisar Sağlık Bilimleri Üniversitesi.
Kıraç, R. (2019). Sağlık arama davranışını etkileyen faktörler: yapısal eşitlik modellemesine dayalı bir çalışma. Yayınlanmış doktora tezi, Selçuk Üniversitesi.
Kuloğlu, Y., & Uslu, K. (2022). Geleceğin sağlık çalışanlarında sağlık okuryazarlık düzeyinin sağlık algısı üzerindeki etkisi. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 23(1), 255–277. https://doi.org/10.31671/DOUJOURNAL.955317
Mollaoğlu, M., Başer, E., & Candan, F. (2021). Examination of the relationship between health literacy and health perceptions in hemodialysis patients. Journal of Renal Endocrinology, 7(1), e11–e11. https://doi.org/10.34172/JRE.2021.11
Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi (2019). Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Faaliyet Raporu. https://muweb.mu.edu.tr/Newfiles/130/Content/MSKÜ FAALİYET RAP%0AORU 2019 web ver_2(1).pdf Erişim Tarihi: 20.09.2022.
Örsal, Ö., Duru, P., Örsal, Ö., Tirpan, K., & Çulhaci, A. (2021). Evaluation of the factors affecting the health literacy levels of patients admitted to family health centers. Family Medicine & Primary Care Review, 23(3), 330–336. https://doi.org/10.5114/FMPCR.2021.108199
Şahin, G. (2021). Palyatif bakım hastalarına evde bakım verenlerin bakım yükünün sağlık algısına etkisi. Yayınlanmış yüksek lisans tezi, İnönü Üniversitesi.
Sentell, T., Zhang, W., Davis, J., Kromer Baker, K., & Braun, K. L. (2013). The influence of community and individual health literacy on self-reported health status. J Gen Intern Med, 29(2), 298–304. https://doi.org/10.1007/s11606-013-2638-3
Spring, H. (2020). Health literacy and COVID-19. Health Information & Libraries Journal, 37(3), 171–172. https://doi.org/10.1111/HIR.12322
Suka, M., Odajima, T., Okamoto, M., Sumitani, M., Igarashi, A., Ishikawa, H., Kusama, M., Yamamoto, M., Nakayama, T., & Sugimori, H. (2015). Relationship between health literacy, health information access, health behavior, and health status in Japanese people. Patient Education and Counseling, 98(5), 660–668. https://doi.org/10.1016/J.PEC.2015.02.013
Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2019). Using multivariate statistics. Seventh edition. Boston: Pearson.
The HLS-EU Consortium (2012). Comparative report on health literacy in eight eu member states. The European Health Literacy Project 2009–2012. (J. M. Pelikan, F. Röthlin, & K. Ganahl (Eds.)). http://cpme.dyndns.org:591/adopted/2015/Comparative_report_on_health_literacy_in_eight_EU_member_states.pdf Erişim Tarihi: 20.09.2022.
Vissandjee, B., Desmeules, M., Cao, Z., & Abdool, S. (2004). Integrating Socio-Economic Determinants of Canadian Women’s Health. BMC Women’s Health, 4(1), 1–12. https://doi.org/10.1186/1472-6874-4-S1-S34 World Health Organization (1998). Health promotion glossary https://apps.who.int/iris/handle/10665/64546 Erişim Tarihi: 20.09.2022.
Yalçın, B. (2020). Sağlık okuryazarlığı düzeyinin sağlık algısı üzerindeki etkisi: Üniversite öğrencileri üzerine bir araştırma. Göbeklitepe Sağlık Bilimleri Dergisi, 3, 23–33.
Yiğitalp, G., Bayram Değer, V., & Çifçi, S. (2021). Health literacy, health perception and related factors among different ethnic groups: a cross-sectional study in southeastern Turkey. BMC Public Health, 21(1), 1–10. https://doi.org/10.1186/S12889-021-11119-7/TABLES/4
YÖK İstatistik. (n.d.). Yükseköğretim Bilgi Yönetim Sistemi. https://istatistik.yok.gov.tr/ Erişim Tarihi: 20.09.2022.