Yaygın Mürdümük (Lathyrus sativus L.) Genotiplerinin Yarı Kurak İklim Koşullarında Bazı Tarımsal Özellikleri ile Verim Performanslarının Belirlenmesi

Bu araştırmada, yaygın mürdümük (Lathyrus sativus L.) genotiplerinin Türkiye’nin yarı kurak iklimine sahip Güneydoğu AnadoluBölgesi koşullarında bazı agronomik özellikleri ile ot ve tohum verimlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırma, Siirt ÜniversitesiZiraat Fakültesi, Araştırma ve Uygulama Arazisi’nde 2016-2017 yıllarında yürütülmüştür. Bitkisel materyal olarak 22 yaygınmürdümük genotipi ve 2 adet tescilli çeşit kullanılmış olup; tarla denemeleri, tesadüf blokları deneme desenine göre 3 tekrarlamalıolarak kurulmuştur. Çalışmada parsellerin yarısı ot, diğer yarısı da tohum verimine ait parametrelerin belirlenmesi için ayrılmıştır.Araştırmada; doğal bitki boyu, ana sap uzunluğu, ana sap sayısı, yeşil ot verimi, kuru ot verimi, bitkide bakla sayısı, baklada tane sayısı,bin tane ağırlığı, tohum verimi, biyolojik verim ve hasat indeksi verileri alınmıştır. Araştırma sonucuna göre; doğal bitki boyunun 38.35-44.87 cm, ana sap uzunluğunun 55.25-61.82 cm, ana sap sayısının 3.20-4.70 adet/bitki, yeşil ot veriminin 1348.1-1890.4 kg/da, kuru otveriminin 331.1-448.4 kg/da, bitkide bakla sayısının 11.3-17.7 adet, baklada tane sayısının 2.0-3.1 adet, bin tane ağırlığının 79.36-125.87 g, tohum veriminin 101.3-194.5 kg/da, biyolojik verimin 444.8-707.5 kg/da ve hasat indeksinin % 18.3-% 36.4 arasında değiştiğitespit edilmiştir. Elde edilen sonuçlara göre; ot üretimi için ETH WIR-70 ve IFLS 257, tohum üretimi için ise Sel 1794 genotiplerininöne çıktığı belirlenmiştir. Araştırma sonucunda, öne çıkan ve/veya ümitvar olan genotiplerin tarla denemelerinin devam ettirilmesininuygun olacağı ve bölgeye uygun yeni çeşitlerin geliştirebileceği öngörülmektedir.

Determination of Some Agricultural Characteristics and Yield Performance of Common Grasspea (Lathyrus sativus L.) Genotypes in Semi-Arid Climate Conditions

This research was conducted to determine some agronomic characteristics, herbage yield and seed yield of common grasspea (Lathyrus sativus L.) genotypes under semi-arid climate conditions in Turkey's Southeastern Anatolia Region. This study was carried out in research and application field of Faculty of Agriculture, Siirt University in 2016-2017. In this study, 22 common grasspea genotypes and 2 cultivar were used as plant material. Field trials were established with 3 replications according to randomized complete blocks experimental design. In the study, half of the parcels were reserved to determine herbage and other half was reserved for seed yield. In the study, natural plant height, main stem length, main stem number, green forage yield, hay yield, number of pods per plant, number of grains per pod, thousand seed weight, seed yield, biological yield, and harvest index were also investigated. According to results of the study; natural plant height, main stem length, main stem number, green forage yield, hay yield, number of pods per plant, number of grains per pod, thousand seed weight, seed yield, biological yield, and harvest index were ranged between 38.35-44.87 cm, 55.25- 61.82 cm, 3.20-4.70 per plant, 1348.1-1890.4 kg/da, 331.1-448.4 kg/da, 11.3-17.7 per plant, 2.0-3.1 per pod, 79.36-125.87 g, 101.3- 194.5 kg/da, 444.8-707.5 kg/da, and 18.3-36.4% respectively. According to these results, genotypes ETH WIR-70 and IFLS 257 were suggested for the herbage/hay production, while Sel 1794 was suggested for the seed production. As a result of the research, it is foreseen that field trials of prominent and/or promising genotypes would be appropriate and new varieties suitable for the region could be developed.

PDF

___

Abd E1-Moneim, A. M., & Cocks, P. S. (1993). Adaptation and yield stability of selected lines of Lathyrus spp. under rainfed conditions in West Asia. Euphytica, 66, 89-97.
Açıkgöz, N., & Açıkgöz, N. (2001). Tarımsal araştırmaların istatistiki değerlendirilmesinde yapılan bazı hatalar: I. Tek faktörlü denemeler. Anadolu, 11(1), 135-147.
Ahmadi, J., Vaezi, B., & Pour-Aboughadareh, A. (2015). Assessment of heritability and relationships among agronomic characters in grass pea (Lathyrus sativus L.) under rainfed conditions. Biharean Biologist, 9(1), 29-34.
Allkin, R., MacFarlane, T. D., White, R. J., Bisby, F. A., & Adey, M. E. (1985). The Geographical Distribution of Lathyrus: Issue 1. Vicieae Database Project Publication No. 6, University of Southampton.
Andiç, C., Akdeniz, H., Yılmaz, İ., & Terzioğlu, Ö. (1996). Van kıraç şartlarında adi mürdümük hatlarının (Lathyrus sativus L.) ot verimi üzerinde bir araştırma. Türkiye 3. Çayır, Mer’a ve Yem Bitkileri Kongresi, Erzurum.
Anonim. (2017). Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Siirt İli İklim Verileri. https://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/il-ve-ilceleristatistik.aspx?k=A&m=SIIRT, Erişim tarihi: 28.11.2019.
Anonim. (2019). Baklagil Yem Bitkileri Tarımsal Değerleri Ölçme Denemeleri Teknik Talimatı. T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü, Ankara.
Balabanlı, C., & Kara, B. (2003). Mürdümük hatlarının (Lathyrus sativus L.) Isparta koşullarında bazı agronomik özellikleri ile verim potansiyellerinin belirlenmesi. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 12(1-2), 57-63.
Başaran, U., Acar, Z., Önal Aşcı, Ö., Mut, H., & Ayan, İ. (2007). Mürdümük (Lathyrus sp.) türlerinin önemi, tarımda kullanım olanakları ve zararlı madde içerikleri. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 22(1), 139-148.
Bayram, G., Türk, M., Budaklı, E., & Çelik, N. (2004). Bursa ekolojik koşullarında yetiştirilen yaygın mürdümük (Lathyrus sativus L.) hatlarının verim ve adaptasyonu üzerinde bir araştırma. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 18(2), 73-84.
Bucak, B. (1999). Harran Ovası koşullarında kışlık olarak yetiştirilen yerel mürdümük (Lathyrus ssp.) hatlarında botanik ve tarımsal yönlerinin belirlenmesi üzerinde araştırmalar. (Doktora tezi), Harran Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Şanlıurfa, Türkiye.
Bucak, B. (2009). Kıraç koşullarında mürdümük (Lathyrus spp.) hatlarının tohum veriminin belirlenmesi. Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 13(4), 57-65.
Çakmakçı, S., & Aydınoğlu, B. (2002). Akdeniz sahil kuşağında mürdümük (Lathyrus sativus L.) bitkisinde farklı sıra arası ve gübre dozlarının ot verimine etkisi. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 15(1), 95-99.
Fırıncıoğlu, H. K., Ünal, S., & Özpınar, H. (2004). Grass pea (Lathyrus sativus L.) as a feed crop in mixed farming systems in Turkey. Journal of Field Crops Central Research Institute, 13(1-2), 29-36.
Gedik, A. (2007). Bazı müdümük (Lathyrus sativus L.) varyete, hat ve çeşitleri arasındaki morfolojik, tarımsal ve moleküler farklılıkların saptanması üzerine bir araştırma. (Yüksek lisans tezi), Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana, Türkiye.
Grela, E. R., Rybiński, W., Matras, J., & Sobolewska, S. (2012). Variability of phenotypic and morphological characteristics of some Lathyrus sativus L. and Lathyrus cicera L. accessions and nutritional traits of their seeds. Genetic Resources and Crop Evolution, 59(8), 1687-1703.
Gül, D., Sümerli, M., & Yılmaz, Y. (2004). Diyarbakır koşullarında bazı mürdümük (Lathyrus sativus L.) hatlarının verim ve verim unsurlarının belirlenmesi. Tarım Bilimleri Dergisi, 10(4), 416-421.
Gündüz, G. M. (2012). Köy populasyonu yaygın mürdümük (Lathyrus sativus L.) çeşitlerinin tohum verimi ve bazı bitkisel özellikleri. (Yüksek lisans tezi), Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya, Türkiye.
Hanbury, C. D., White, C. L., Mullan, B. P., & Siddique, K. H. M. (2000). A review of the potential of Lathyrus sativus L. and L. cicera L. grain for use as animal feed. Animal Feed Science and Technology, 87, 1-27.
Karadağ, Y., & İptaş, S. (2007, Haziran). Tokat ekolojik koşullarında bazı mürdümük (Lathyrus sativus L.) hat ve varyetelerinin agronomik potansiyelleri üzerine bir araştırma. Türkiye VII. Tarla Bitkileri Kongresi, Erzurum.
Karadağ, Y., İptaş, S., & Yavuz, M. (2004). Agronomic potential of grasspea (Lathyrus sativus L.) under rainfed condition in semi-arid regions of Turkey. Asian Journal of Plant Sciences, 3(2), 151-155.
Karadağ, Y., Özkurt, M., Akbay, S., & Kır, H. (2012). Tokat-Kazova ekolojik koşullarında bazı mürdümük (Lathyrus sativus L.) hatlarının verim ve verim özelliklerinin belirlenmesi. Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi, 5(2), 11-13.
Kılınç, M., & Özen, F. (1988a). A5 ve A6 karelerinden yeni floristik kayıtlar. OMÜ Fen Dergisi, 1(2), 75-88.
Kılınç, M., & Özen, F. (1988b). Samsun Ondokuz Mayıs Üniversitesi Kurupelit Kampus alanı ve çevresinin florası. OMÜ Fen Dergisi, 1(2), 97-121.
Kökten, K., & Bakoğlu, A. (2011). Elazığ koşullarında mürdümük (Lathyrus sativus L.)’te farklı sıra arasının tohum verimi ve verim öğeleri üzerine etkisi. Bingöl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 1(1), 37-42.
Kumar, S., & Dubey, A. K. (2003). Genetic diveristy among induced mutanst of grasspea (Lathyrus sativus L.). Lathyrus Lathyrism Newsletter, 3, 15-17.
Kuo, Y. H., Bau, H. M., Quemener, B., Khan, J. K., & Lambein, F. (1995). Solid-state fermentation of Lathyrus sativus seeds using Aspergillus oryzae and Rhizopus oligosporus sp. T-3 to eliminate the neurotoxin ODAP without loss of nutritional value. J. Sci. Food Agric., 69, 81-89.
Kutbay, H. G., Kılınç, M., & Karaer, F. (1995). Nebyan Dağı (Samsun/Bafra) florası. Turk. J. of Botany, 19, 345-371.
Milczak, M., Pedinski, M., Mnicfiowska, H., Szwed-Urbas, K., & Rybinski, W. (2001). Creative breeding of grasspea (Latyrus sativus L.) in Poland. Latyrus Lathyrism Newsletter, 2, 85-88.
Öten, M., Kiremitçi, S., & Erdurmuş, C. (2017). Antalya doğal florasından toplanan bazı mürdümük (Lathyrus sativus L.) hatlarının verim özelliklerinin belirlenmesi. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 54(1), 17-26.
Özdemir, S. (2016). Elazığ koşullarında bazı mürdümük (Lathyrus sativus L.) genotiplerinin verim ve kalite özelliklerinin belirlenmesi. (Yüksek lisans tezi), Bingöl Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bingöl, Türkiye.
Pekşen, E. (2005). Samsun koşullarında bazı fasulye (Phaseolus vulgaris L.) genotiplerinin tane verimi ve verimle ilgili özellikler bakımından karşılaştırılması. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 20(3), 88-95.
Polignano, G. B., Bisignano, V., Tomaselli, V., Uggenti, P., Alba, V., & Della Gatta, C. (2009). Genotype × environment ınteraction in grass pea (Lathyrus sativus L.) lines. International Journal of Agronomy, Article ID 898396, doi:10.1155/2009/898396.
Rybinski, W., Szot, B., & Rusinek, R. (2008). Estimation of morphological traits and mechanical properties of grasspea seeds (Lathyrus sativus L.) originating from EU countries. International Agrophysics, 22, 261-275.
Sabancı, O. C. & Özpınar, H. (2000). Bazı yem bitkilerinin Menemen koşullarına adaptasyonları üzerine araştırmalar: II. Mürdümük (Lathyrus sativus L.). Anadolu Dergisi, 10(1), 41-45.
Sayar, M. S., & Han, Y. (2015). Mürdümük (Lathyrus sativus L.) hatlarının tohum verimi ve verim komponentlerinin belirlenmesi ve GGE biplot analiz yöntemiyle değerlendirilmesi. Tarım Bilimleri Dergisi, 21, 78-92.
Sayar, M. S., Han, Y., Seydoşoğlu, S., & Başbağ, M. (2013, Eylül). Diyarbakır ekolojik koşullarında bazı mürdümük (Lathyrus sativus L.) hatlarının ot verimi, ot verimini etkileyen özellikler ile özellikler arası ilişkilerin belirlenmesi. 10. Tarla Bitkileri Kongresi, Konya.
Seydoşoğlu, S., Saruhan, V., Kökten, K., & Karadağ, Y. (2015). Diyarbakır ekolojik koşullarında bazı mürdümük (Lathyrus sativus L.) genotiplerinin verim ve verim unsurlarının belirlenmesi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 32(3), 98-109.
Şehirali, S. (1980). Bodur Fasulyede Ekim Sıklığının Verimle İlgili Bazı Karakterler Üzerine Etkisi. A.Ü. Ziraat Fakültesi Yayınları: 738, Bilimsel Araştırma ve İncelemeler: 429, Ankara.
Tadesse, W., & Bekele, E. (2003). Variation and association of morphological and biochemical caharacteristics in grasspea (Lathyrus sativus L.). Euphytica, 130, 315-324.
Talukdar, D., & Biswas, A. K. (2008). Variability, heritability and scope of selection for some quantitative traits in induced mutant lines of grass pea (Lathyrus sativus L.). International Journal of Plant Sciences, 3(2), 528-530.
Tavoletti, S., Iommarini, L., Crino, P., & Granati, E. (2005). Collection and evaluation of grasspea (Lathyrus sativus L.) germplasm of central Italy. Plant Breeding, 124, 388-391.
Tekele-Haimanot, R., Kidane, Y., Wuhib, E., Kalissa, A., Alemu, T., Zein, Z. A., & Spencer, P.S. (1990). Lathyrism in rural Northwestern Ethiopia: A highly prevalent neurotoxic disorder. Int. J. Epidemiol., 19, 664-672.
Tenikecier, H. S., Orak, A., Gürbüz, M. A., & Çubuk, M.G. (2017). Trakya Bölgesi koşullarında bazı mürdümük (Lathyrus sativus L.) çeşit ve popülasyonlarının performanslarının belirlenmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Doğa Bilimleri Dergisi, 20(Özel Sayı), 102-108.
Türk, M., Albayrak, S., & Çelik, N. (2007). Estimates of broad-sense heritability for seed yield and yield components of grasspea (Lathyrus sativus L.). Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 31, 155-158.