Adıyaman Ekolojik Koşullarında Farklı Ekim Zamanlarında Bazı Nohut (Cicer arietinum L.) Çeşitlerinin Verim ve Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi

Bu araştırma, farklı ekim zamanlarında bazı nohut (Cicer arietinum L.) çeşitlerinin morfolojik ve tane özelliklerini belirlemek amacıyla 2017 yılında Adıyaman ekolojik koşullarında yürütülmüştür. Çalışmada, yörede yaygın olarak ekimi yapılan Yerel genotip, diğerleri Diyar-95, ILC-482 çeşitleri ve üç farklı ekim zamanı (15 Ocak, 25 Ocak ve 4 Şubat) denemeye tabi tutulmuştur. Çeşitler arasında çıkış gün sayısı, yan dal sayısı, bakla sayısı, olgunlaşma gün sayısı, tane verimi ve 100 tane ağırlığının önemli bulunmuştur. Buna karşın, farklı ekim zamanlarında bitki boyu, ana dal sayısı, yan dal sayısı, çiçeklenme gün sayısı ve olgunlaşma gün sayısının önemli olduğu belirlenmiştir. Elde edilen verilerden; çıkış sürelerinin 12.66–15.00 gün, bitki boylarının 19.90–36.10 cm, ana dal sayılarının 2.30–2.90 adet, yan dal sayılarının 8.56–8.92 adet, çiçeklenme gün sürelerinin 75.00–79.00 gün, olgunlaşma gün sürelerinin 110–130 gün, bitkide bakla sayılarının 38.71–44.15 adet, bitkide bakla ağırlığının 22.13–24.88 g, dekara tane veriminin 155.40–182.60 kg da-1, 100-tane ağırlığının 35.28–41.25 g, danede protein oranının %25.60–27.80 arasında değiştiği ortaya konulmuştur. Sonuç olarak;, 25 Ocak tarihindeki ekim zamanının ve çalışmada kullanılan çeşitlerin, nohutun verim ve verim bileşenleri üzerine katkısının önemli olduğu, bu nedenle Adıyaman ve çevresi için bu çeşitlerin ve ekim zamanının tavsiye edilebileceği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Nohut, Cicer arietenum L., Ekim zamanı

Determination of Yield and Quality Characteristics of Some Chickpea (Cicer arietinum L.) Genotypes at the Different Sowing Times under Adıyaman Ecological Conditions

The research was carried out to determine the morphological and seed characteristics of some chickpea (Cicer arietinum L.) genotypes at different sowing times on Adıyaman ecological conditions, in 2017. Diyar-95, ILC-482 cultivars and local chickpea genotype with three different sowing times (January 15th, January 25th and February 4th) were used in the study. Obtained findings illustrated that days to shoot initiation 12.66–15.00, plant height 19.90–36.10 cm, the number of main (2.30–2.90) and lateral (8.56–8.92) branches, days to flowering (75.00–79.00) and maturation (110–130), the number (38.71–44.15) and the weight (22.13–24.88 g) of pods on plant, seed yield per decare 155.40–182.60 kg da-1, 100-seed weight 35.28–41.25 g, the ratio of protein in seed %25.60–27.80 were changed depending on genotypes and sowing times. As a result of the study, all genotypes used in the study and 25th of January sowing time could be advised for Adıyaman province and surrounding areas.

Keywords:

Chickpea Cicer arietinum L., Sowing Time, Genotype,

PDF

___

Akdağ, C., Ütebay, H., Düzdemir, O. (1995). Ekim Zamanı, Azot ve Fosfor Dozlarının Nohutta Verim ve Diğer Bazı Özelliklere Etkileri Üzerine Bir Araştırma. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 12, 110–121.
Ali, Y., Biswas, P. K., Shahriar, S. A., Nasif, S. O., Raihan, R. R. (2018). Yield and Quality Response of Chickpea to Different Sowing Dates. Asian Journal of Research in Crop Science, 1 (4), 1–8.
Anlarsal, A., Yücel, C., Özveren, D. (1999). Çukurova Koşullarında Bazı Nohut (Cicer arietinum L.) Hatlarının Verim ve Verimle İlgili Özelliklerinin Saptanması Üzerine Bir Araştırma. Türkiye 3. Tarla Bitkileri Kongresi. Cilt III, Adana, p: 342–347.
Anonim. (2021). Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Adıyaman İklim Verileri. https://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/il-ve-ilceler-istatistik.aspx?m=ADIYAMAN
Avelar, R. I. S., da Costa, C. A., da Silva Brandão Júnior, D., Paraíso, H. A., Nascimento, W. M., (2018). Production and Quality of Chickpea Seeds in Different Sowing and Harvest Periods. Journal of Seed Science, 40 (2): 146–155.
Babagil, G.E. (2011). Erzurum Ekolojik Koşullarında Bazı Nohut (Cicer arietinum L.) Çeşitlerinin Verim ve Verim Özelliklerinin İncelenmesi. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 26 (2), 122–127.
Bakoğlu, A., Ayçiçek, M. (2005). Bingöl Ekolojik Koşullarında Bazı Nohut (Cicer arietinum L.) Çeşitlerinin Verim ve Verim Öğeleri Üzerine Bir Araştırma. Fırat Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 17 (1), 107–113.
Bayrak, H., Keleş, R., İmriz, G. (2015). İleri Kademe Nohut Hatlarının ve Çeşitlerin Konya Ekolojisindeki Bazı Verim Karakterlerinin Belirlenmesi. Bahri Dağdaş Bitkisel Araştırma Dergisi, 4 (2), 32–37.
Biçer, B. T., Anlarsal A. E. (2004). Bazı Nohut (Cicer arietinum L.) Köy Çeşitlerinde Bitkisel ve Tarımsal Özelliklerin Belirlenmesi. Dicle Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, 10 (4), 389–396.
Çıtak, G., Topak, R. (2016). Farklı Sulama Programları Uygulamasının Nohutta Verim ve Kaliteye Etkisi. Selçuk Tarım Bilimleri Dergisi, 3 (6), 45–56. Demirci, Ö. & Bildirici, N. (2020). Şanlıurfa Ekolojik Koşullarında Yetiştirilen Bazı Nohut (Cicer arietinum L.) Çeşitlerinin Verim ve Verim Unsurlarının Belirlenmesi. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (20), 656–662.
Doğan, Y. (2014). Mardin Kızıltepe Ekolojik Koşullarında Kışlık Olarak Yetiştirilebilecek Nohut Çeşitlerinin Belirlenmesi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 31 (1), 37–46.
Düzdemir, O., Akdağ, C., Yanar. Y. (2007). Bazı Nohut (Cicer arietinum L.) Çeşitlerinin Farklı İklim Koşullarında Antraknoz Dayanımları ve Tane Verimleri Üzerine Araştırma. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 24 (2), 87–97.
Elis, S., Ipekesen, S., Basdemir, F., Tunc, M., Bicer, B.T. (2020). Effect of Different Fertilizer Forms on Yield and Yield Components of Chickpea Varieties. International Journal of Agriculture, Environment, Food Science, 4 (2), 209–215.
Ercan, M. Y. İ., Uzun, S., Özaktan, H. (2019). Kayseri Ekolojik Koşullarında Farklı Ekim Zamanlarının Nohut (Cicer arietinum L.) Bitkisinde Verim, Verim Unsurları ve Kalite Üzerine Etkileri. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (16), 434–440.
Erman, M., ve Tüfenkçi, Ş. (2004). Farklı Ekim Zamanlarının Nohutta (Cicer arietinum L.) Verim ve Verimle İlgili Karakterlere Etkisi. Ankara Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, 10 (3), 342–345.
Kabir, F.A.H.M., Bari, M.N., Karim, M.A., Khaliq, Q.A., Ahmed, J.U. (2009). Effect of Sowing Time and Cultivars on the Growth and Yield of Chickpea Under Rainfed Condition. Bangladesh Journal of Agriculture Research, 34 (2), 335–42.
Güngör, H., Dumlupınar, Z. (2018). Bazı Nohut Çeşit ve Hatlarının Verim ve Verim Unsurları Bakımından Değerlendirilmesi, Derim 35 (2), 194–200.
Karakan Kaya, F. (2014). Bazı Nohut (Cicer arietinum L.) Çeşitlerinin Elazığ Koşullarındaki Verim ve Adaptasyon Yeteneklerinin Belirlenmesi. Bingöl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi. Bingöl.
Karakullukçu, E., Adak, M.S. (2008). Bazı nohut (Cicer arietinum L.) çeşitlerinin tuza toleranslarının belirlenmesi. Ankara Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, 14 (4), 313-319.
Karasu, A., Karadoğan, K. (1999). Isparta Koşullarında Bazı Nohut (Cicer arietinum L.) Hat ve Çeşitlerinin Adaptasyonu Üzerinde Bir Araştırma. Türkiye 3. Tarla Bitkileri Kongresi, Adana, 3, 336–341.
Kaya, M., Şanlı, A., Küçükyumuk, Z., Kara, B., Erdal, İ. (2008). Organik Gübre Olarak Kullanılan Şlempenin Nohut (Cicer arietinum L.)’ta Verim ve Bazı Verim Öğeleri Üzerine Etkileri. Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 11 (3), 212–218.
Kayan, N., Olgun, M., Kutlu, İ., Ayter, N., Gülmezoğlu, N. (2014). Sulanan ve Sulanmayan Koşullarda Yetiştirilen Nohut (Cicer arietinum L.)’un Gelişme Seyrinin Belirlenmesi. Journal of Agricultural Sciences 14 (4), 31–73.
Korbu, L., Tafes, B., Kassa, G., Mola, T., Fikre, A. (2020). Unlocking the Genetic Potential of Chickpea through Improved Crop Management Practices in Ethiopia: A review. Agronomy for Sustainable Development, 40 (13), 1–20.
Özçelik, H., Bozoğlu, H., Pekşen, E., Mut, Z. (2001). Farklı Ekim Zamanı ve Sıklığında Yetiştirilen Bazı Nohut Çeşitlerinin Tane Verimi ve Bazı Tarımsal Özelliklerinin Belirlenmesi. Türkiye 4. Tarla Bitkileri Kongresi, Tekirdağ, 333–338.
Özdemir, S., Engin, M. (1996). İri Taneli Bazı Nohut Çeşitlerinin Çukurova Bölgesinde Stabilite Analizleri. Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 20 (2), 157–161.
Özdemir, S., Karadavut, U. (2003). Comparison of the Performance of Autumn and Spring Sowing of Chickpeas in a Temperate Region. Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 27 (6), 345–352.
Özgün, Ö. S., Biçer, B. T., Şakar, D. (2003). Diyarbakır-Bismil Ekolojik Koşullarında Nohutta Farklı Ekim Zamanlarının Verim ve Verim Unsurlarına Etkilerinin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma. Türkiye 5. Tarla Bitkileri Kongresi, Diyarbakır, 13-17 Ekim 2003, 2, 428–431.
Özgün, Ö. S., Biçer, B. T., Şakar, D. (2005). Gökçe Nohut Çeşidinde Farklı Ekim Zamanlarının Bitkisel ve Tarımsal Özelliklere Etkisi. Türkiye 6. Tarla Bitkileri Kongresi, Antalya, p: 279–284.
Ray, K., Singh, D., Laljat, B. (2017). Effect of Sowing Time and Seed Rate On Growth and Yield of Chickpea Cultivars. Advance Research Journal of Crop Improvement, 8 (1), 1–16.
Rehman, H., Qamar, R., Rehman, A., Ahmad, F., Qamar, J., Sagiqib, M., Nawaz, S. (2015). Effect of Different Sowing Dates on Growth and Grain Yield of Chickpea (Cicer arietinum L.) Cultivars Under Agro-Environment of Taluka Dokri Sindh, Pakistan. American Journal of Experimental Agriculture, 8 (1), 46–53.
Rezaei, F. (2012). Nohut (Cicer arietinum L.)’ta Tohuma Ön Uygulamanın İlk Gelisme, Nodülasyon ve Tane Verimi Üzerine Etkileri. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi. Ankara.
Salih, R.H., Abdullah, S.A., Mohammed, B.I. (2018). Effect of Sowing Dates and Two Chickpea Cultivars on Some Growth Parameters and Yield. ZANCO Journal of Pure and Applied Sciences, 30 (4), 49–57.
Sarı, M., Adak, M. S. (1998). Nohut (Cicer arietinum L.)'ta Farklı Ekim Zamanlarının Bazı Bitki Özellikleri ve Verime Etkileri. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 7 (2), 57–64.
Sekhar, R., Kumar, P.B.P., Rao, K.T. (2015). Performance of Chickpea Varieties Under Different Dates of Sowing in High Altiude Zone of Andhra Pradesh, India. International Journal Current Microbiology and Applied Science, 4 (8), 329–332.
Siddique, M., Sedgley, R.H., Marshall, C. (1984). Effect of Plant Density on Growth, Harvest Index of Branches Chickpea (Cicer arietinum L.). Field Crops Research, 9 (1), 193–203.
Sikdar, S., Abuyusuf, M., Ahmed, S., Tazmin, M. F. (2015). Variety and Sowing Time on the Growth and yield of Chickpea (Cicer arietinum L.) in Southern Region of Bangladesh. International Journal of Research in Agricultural Sciences, 3 (6), 6920–6945.
Sozen, O., Karadavut, O. (2018). Correlation and Path Analysis for Yield Performance and Yield Components of Chickpea (Cicer arietinum L.) Genotypes Cultivated in Central Anatolia. Pakistan Journal of Botany, 50 (2), 625–633.
Topalak, C., Ceyhan, E. (2015). Nohutta Farklı Ekim Zamanlarının Tane Verimi ve Bazı Tarımsal Özellikler Üzerine Etkileri. Selçuk Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, 2 (2), 128–135.
Türk, Z., Koç, M. (2003). Diyarbakır Ekolojik Koşullarına Uygun Yüksek Verimli, Nohut (Cicer arietinum L.) Çeşit/Hatlarının Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma. Türkiye 5. Tarla Bitkileri Kongresi, 13-17 Ekim 2003, Diyarbakır, s: 382–386.
Türk, Z., Polat, T. (2019). Diyarbakır Ekolojik Koşullarında Farklı Ekim Zamanı ve Ekim Sıklığının Nohut (Cicer arietinum L.)’un Bazı Tarımsal Özelliklerine Etkisi. Türkiye Tarımsal Araştırmalar Dergisi, 6 (1), 20–31.
Uçar, Ö., Soysal, S., Erman, M. (2020). Farklı Leonardit Dozlarının Nohut (Cicer arietinum L.)’un Verim ve Bazı Verim Özelliklerine Etkileri. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (20), 917–921.
Uzun, A., Özçelik, H., Yılmaz, S. (2012). Seçilmiş Bazı Nohut (Cicer arietinum L.) Hatlarının Agronomik ve Kalite Özellikleri Bakımından Değerlendirilmesi. Akademik Ziraat Dergisi, 1 (1), 29–36.
Üstün, A., Gülümser, A. (2003). Karadeniz Bölgesinde Nohuta Uygun Ekim Zamanının Belirlenmesi Çalışmaları. Türkiye 5. Tarla Bitkileri Kongresi, Diyarbakır, s: 110–120.
Varoğlu, H., Abak, K. (2019). Effect of Sowing Dates on Yield and Quality Characteristics of Chickpea Varieties under Mediterranean Climate Conditions. Legume Research, 42 (3), 360–364.
Yalçın, F., Mut, Z., Erbas Kose, O. D. (2018). Afyonkarahisar ve Yozgat Koşullarında Yüksek Verim Sağlayacak Uygun Nohut (Cicer arietinum L.) Çeşitlerinin Belirlenmesi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 35 (1), 46–59.
Yiğitoğlu, D., Anlarsal, A. E. (2012). Kahramanmaraş Koşullarında Farklı Bitki Sıklıklarının Kışlık ve Yazlık Ekilen Bazı Nohut Çeşitlerinde (Cicer arietinum L.) Verim ve Verim ile İlgili Özelliklere Etkisi. Çukurova Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 27 (2), 11–20.
Yolcu, R, (2008). Diyarbakır Ekolojik Koşullarında Farklı Gelişme Dönemlerinde Sulanan Nohudun (Cicer arietinum L.) Sulama Suyu Gereksinimi ve Su Tüketimi Üzerine Bir Araştırma. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı.
Yücel, D. (2020). Genotypic and Phenotypic Variability for Yield and its Components in Normal and Late Sown Chickpea (Cicer arietinum L.). Legume Research, 43, 18–24.