Sabri Ülgener’in Perspektifinden İktisadi Çözülme Ahlak ve Zihniyet İlişkisi: Bir Gömülü Teori Çalışması

İktisadi geriliğin nedenlerini ahlak ve zihniyet bağlamında tahlil eden Ülgener, ‘İktisadi Çözülmenin Ahlak ve Zihniyet Dünyası’ adlı eserinde, bir sosyolog edası ile dönemin edebi ve dini yazınlarını titizlikle irdelemiştir. Ülgener, ekonomide istenilen girişimcilik düzeyinin ortaya çıkmamasının ve ekonomideki gerilemenin nedenlerini ahlak ve zihniyet ile ilişkilendirmiş ve bu çerçevede orta çağ insanını, orta çağ ahlakını ve kapitalizmin ruhunu aynı potada bir araya getirerek incelemiştir. Bu çalışmada, Ülgener’in eserinde bahsi geçen kavramların anlamlarını ve metin içerisinde temellendirilmiş yaklaşımın açıklanmasını sağlamak için ‘gömülü teori’ (grounded theory) yöntemi ve açıklayıcı analiz tekniği kullanılmıştır. Analiz sonucunda eserde işlenmiş olan iktisadi çözülmenin hem ahlak hem de zihniyet bileşenlerine ulaşılmış olup, buna göre insanların orta çağ kültüründe de kapitalizmi içlerinde barındırdıkları, orta çağ ahlakı ve kapitalizmin ruhu altında zihniyeti ve ahlakı şekillenen insanın bu özelliğinin tipik orta çağ iktisadında kendisini gösterdiği, zihniyet ile birlikte dış gelişmelerin ve değişen konjonktürel ortamın etkisi ile birlikte, tüm bileşenlerin bir sinerji oluşturarak iktisadi çözülmede etkin olduğu, çözülme sürecinin anlık olmadığı ve farklı dönemlerde farklı şiddetlerde kendisini gösterdiği sonuçlarına ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

İktisadi Çözülme, Zihniyet, Orta Çağ Ahlakı, Kapitalizm, Gömülü Teori, Ülgener

The Relationship of Economics Disintegration Morality and Mentality From Sabri Ülgener's Perspective: A Grounded Theory Study

Analyzing the reasons for economic recession within the context of morality and mentality and writing the book titled ‘Iktisadi Cozulmenin Ahlak ve Zihniyet Dunyası’ (Moral and Mental World of Economic Disintegration), Ulgener meticulously examines the literary texts and religious literature of the period and works through them in the manner of a sociologist. Ulgener associates the reasons for the non-occurrence of the desired level of entrepreneurship in economics and economic recession with morality and mentality, and, in this regard, discusses the medieval person, medieval morality, and the spirit of capitalism by gathering them in the same pot. In this study, grounded theory method and explanatory analysis technique are used to explain the meanings of the concepts mentioned in Ulgener’s work and the approach grounded in the text. As a result of the analysis, both moral and mental components of the economic disintegration that are discussed in the book were reached. Accordingly, it was understood that people embodied capitalism in the medieval culture, and that their mentality and morality were shaped under the medieval morality and the spirit of capitalism. Along with the development in mentality, it has been understood that all other components are effective in economic dissolution by creating a synergy with the effect of external developments and the changing cyclical environment. In addition, it has been concluded that the dissolution process is not instantaneous and manifests itself in different intensities in different periods. It has been determined that the economic dissolution includes some sociological dynamics beyond the economic concept. When the data obtained as a result of the study is evaluated from an economic point of view, it is though that it may be a helpful source in terms of explaining the reasons of economic failures that recur at intervals.

Keywords:

Economic Disintegration, Mentality, Medieval Morality, Capitalism, Grounded Theory, Sabri Ulgener,

PDF

___

Açıkgöz, Ö. (2005). Toplumsal Zihniyet Olgusu ve iktisadi Gelişme ile İlgisi. Istanbul Journal of Sociological Studies, (32), 91-123.
Aktan, C. C., ve Şen, H. (2001). Ekonomik kriz: Nedenler ve çözüm önerileri. Yeni Türkiye Dergisi, 2(42), 1.
Birks, M., Mills, J. (2011). Grounded Theory: A Practical Guide. London, England: SAGE
Bulut, M. (2012). Osmanlı Ekonomi Politiğine Yeniden Bir Bakış. Bilig Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, Ankara: Ahmet Yesevi Üniversitesi, 62, 63-96.
Bulut, M. (2015). Ahlak ve iktisat. Adam Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2).
Charmaz, K. (2006). Constructing Grounded Theory: A Practical Guide Through Qualitative Analysis. Sage Publications.
Corbin, J., ve Strauss, A. (2014). Basics of Qualitative Research: Techniques and Procedures for Developing Grounded Theory. Sage Publications.
Çayır, M. Y., ve Sarıtaş, M. T. (2017). Nitel Veri Analizinde Bilgisayar Kullanımı: Bir betimsel İçerik Analizi (2011-2016). Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 11(2), 518-544.
Dağ, M. (2021). Sabri F. Ülgener'in “İktisadi Çözülmenin Ahlak ve Zihniyet Dünyası" Eseri Hakkında Bir İnceleme. İçtimaiyat (Online), 5(1), 117-128.
Demirhan, G. (2015). Türkiye’de Eğitim Yönetimi Alanında Araştırma Geleneği ve Paradigmaların Gömülü Teori Bağlamında Değerlendirilmesi. https://tez.yok.gov.tr/ (erişim 04.12.2021).
Dinçaslan, M. (2015). Türkiye’de Ordoliberalist Bir İktisatçı-Filozof: Alexander Rüstow (1885-1963). Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (46), 201-226.
Dinçaslan, M. (2021). Türk İktisat Düşüncesinde Sabri Ülgener-Ahmed Güner Sayar Çizgisi. İnsan ve Toplum, 11/4 (1-31). https://doi.org/10.12658/M0634
Erdem, M. B. (2004). Iktisat Tarihi. Anadolu Universitesi https://books.google.com.tr/ "erişim tarihi 13.12.2021".
Geçkin, E. (2019). Sabri F. Ülgener'in İktisat Sosyolojisine Katkıları Üzerine Bir Değerlendirme. İnternatioaml Congress on Social Sciences (Fscongress).
Glaser, B., & Strauss, A. (1967). The discovery of grounded theory. New Brunswick, NJ: Aldine Transaction.
Günay, E. (2020). Orta Çağ Toplumlarının İktisadi Uygulamaları ile İktisadi Düşüncelerinin Özellikleri: Orta Çağ’da İslam ve Batı Medeniyeti Karşılaştırması. 72-88.
Karagöz, Y. (2017). SPSS ve Amos Uygulamalı Nicel-Nitel-Karma Bilimsel Araştırma Yöntemleri ve Yayın Etiği. Nobel Akademik Yayıncılık.
Kocabıyık, O. O. (2016). Olgubilim ve Gömülü Kuram: Bazı Özellikler Açısından Karşılaştırma. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 55-66.
Koehler, B. (2013). İslam’da Kapitalizmin Doğuşu. Çev. Altundal, U., Liberal Düşünce Dergisi (70), 63-72.
Küçük, Ö. (2020). Kapitalizm ve Tüketim Temelinde Yükselen Tüketici Hakları. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(6), 1763-1777.
Ostorogorsky, G. (2011) Bizans Devleti Tarihi çev. Fikret Işıltan, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 7. Baskı, Ankara.
Özalpman, D. (2010). Bir Temellendirilmiş Kuram denemesi: Politik Amaçla Marka Seçen Tüketici Yönetimi. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi| Istanbul University Faculty of Communication Journal, 1(39), 119-135.
Pekdemir, K. (2018). Zihniyet-Din ve Toplumsal Değişim İlişkisi: Ülgener Örneği. Tasavvur Tekirdağ İlahiyat Dergisi, 4(1), 13-32.
Sayar, A.G. (1998). Sabri F. Ülgener: Bir İktisatçının Entellektüel Portresi. Eren.
Sombart, W. (2005). Kapitalizm ve Yahudiler, çev. Sabri Gürses, İleri Yayınları, İstanbul.
Strauss, A., ve Corbin, J. (1998). Basics of Qualitative Research Techniques. Citeseer.
Sunar, L. (2018). Sosyal Tabakalaşma-Kavramlar, Kuramlar ve Temel Meseleler. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
Şener, E. (2019). Gömülü Teori Yaklaşımının Yönetim Araştırmalarında Kullanımı. Nitel Sosyal Bilimler, 1(1), 22-47.
Tak, A. (2017). Sabri F. Ülgener, İktisadi Hayat, Tasavvuf, Geleneksel Dünya ve İslâm’ın Yeni Teolojisi. FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, (10), 299-325.
Tutar, C. (2019). Burjuvazinin ve Kapitalist Zihniyetin Temelleri. Üsküdar Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi Etkileşim, (4), 314-319.
Uyanık, Z., ve Akkaş, İ. (2016). “Kenarda” Kalmış “Merkezi” Bir Düşünür Portresi: Sabri Ülgener. Ardahan Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(3), 49-59.
Ülgener, F. S. (2014). İktisadi Çözülmenin Ahlak ve Zihniyet Dünyası. Der Yayınları, 3. baskı. Istanbul
Weber, M. (2009). Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu (çev. G. Solmaz). Ankara: Alter.