II. ABDÜLHAMİD’İN EGZOTİK BİTKİ MERAKI: HİNDİSTAN VE ENDONEZYA’DAN TEMİN EDİLEN TÜRLER

Osmanlı Devleti’nde özellikle saraylarda ve başkent İstanbul’da düzenlenen bahçeler, saltanat ailesinin dinlenme ve eğlenme mekanları olmuştur. 1876 yılında tahta geçen Sultan II. Abdülhamid döneminde ise bahçe düzenlemeleri farklı bir boyuta ulaşarak, dünyanın muhtelif coğrafyalarından farklı iklimlere has bitkilerin İstanbul’a getirtilmesiyle botanik ilmi çerçevesinde çalışmalar yapıldığı görülmektedir. Sultan Abdülhamid büyük devletlerin botanik alanındaki üst düzey çalışmalarının benzerlerinin Osmanlı Devleti bünyesinde de yürütülmesi için yoğun çaba sarf etmiştir. Genellikle Yıldız Sarayı bahçe ve seralarında özel alanlar tesis ederek, temin edilen ağaç, çalı ve çiçekli bitki türlerinin yetiştirilmesini sağlamıştır. Bu çalışmada, Sultan II. Abdülhamid döneminde Hindistan ve Endonezya’dan Bombay Mumbai ve Batavya Cakarta şehbenderleri konsolos vasıtasıyla İstanbul’a getirtilen bitki türleri inceleme konusu olacak, Padişahın egzotik bitki merakı üzerine değerlendirmeler yapılacaktır. Bitkilerin İstanbul’a getirtilmesi, birçok ülkenin önemli şehirlerinde görev yapan Osmanlı şehbenderleri vasıtasıyla gerçekleştirilirken, İstanbul’da görevlendirilen uzmanlar da bilgi birikimleriyle yardımcı olmuşlardır. Tropikal olan bu bitki türlerinin İstanbul ikliminde yetiştirilebilmesi ve bitkilerin tanıtılması amacıyla botanik bahçelerinden bahçıvanlar da İstanbul’a gönderilmiştir. Getirtilen bitkiler farklı cinslere ait türlerden oluşmaktadır. Temin edilen 20 kadar palmiye türü ise bilhassa dikkat çekicidir. 1879’da Bombay’dan 28 farklı tür, 1884’te Batavya’dan 69 tür temin edilmiştir. Çalışmada söz konusu bitkilerin güncel isimlerine de yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

II. Abdülhamid, Osmanlı Devleti, Botanik, Egzotik, Bitki Coğrafyası.

ABDULHAMID II’S INTEREST IN EXOTIC PLANTS: SPECIES PROVIDED FROM INDIA AND INDONESIA

Gardens in the Ottoman Empire, especially in the palaces and the capital city of Istanbul, have become places of rest and entertainment for the sultanate family. During the reign of Sultan Abdulhamid, it was observed that the garden arrangements reached a different dimension and studies were carried out in the framework of botanical science by bringing the plants that are different from the various geographies of the world into different climates. Sultan Abdulhamid made a great effort to carry out the similarities of the high level studies of the great states in the botanical field in the Ottoman State. Generally, special areas have been set up gardens and greenhouses in Yıldız Palace to ensure that tree, bush and flowering plant species are grown. In this study, there will be a discussion on plant species brought to Istanbul by Bombay Mumbai and Batavia Jakarta consul from India and Indonesia in the period of Sultan Abdulhamid II and Sultan's exotic plant curiosity will be evaluated. While the transfer of plants to Istanbul was carried out through the Ottoman consuls who served in the important cities of many countries, the specialists assigned to Istanbul also assisted with their knowledge. Gardeners from botanical gardens were also sent to Istanbul in order to be able to grow these tropical species in Istanbul climate and to introduction plants. The plants that are brought are composed of species belonging to different types. Of the 20 available palm species, it is particularly striking. 28 species from Bombay in 1879 and 69 species from Batavia in 1884 were procured. Nowadays, although the fate of these plant species is not known, they have formed exotic species added to the Istanbul flora at the time. The current names of these plants are also mentioned in the study.

Keywords:

II. Abdulhamid, Ottoman State, Botanic, Egzotic, Plant Geography,

PDF

___

ABADIO FINCO, F.D., Kloss, L., Graeve, L., “Bacaba (Oenocarpus bacaba) phenolic extract induces apoptosis in the MCF-7 breast cancer cell line via the mitochondria-dependent pathway”,2016, NFS Journal, S.5, s.5-15
ALTINER, F. P., II. Abdülhamid Dönemi’nde İstanbul Bahçeleri (1876-1909), İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2008.
ALTINOLUK, Ü., “Yıldız Sarayı Kameriyeleri”, İlgi Dergisi, S.43, 1985, s.27-30.
ALTINOLUK, Ü., “Yıldız Sarayı Seraları ve Limonlukları (Kış Bahçeleri)”, İlgi Dergisi, S.44, 1985, s.26-30.
ATASOY, N., Hasbahçe: Osmanlı Kültüründe Bahçe ve Çiçek, İstanbul, 2011.
AVCI, M., “Çeşitlilik ve Endemizm Açısından Türkiye’nin Bitki Örtüsü”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Dergisi, S.13, 2005, s.27-55.
AVCI, M., “Kentsel Biyoçeşitlilik Açısından Bir Değerlendirme: İstanbul Örneği”, Kentsel Ekoloji ve Yaşanabilir Kent Sempozyumu, 2008, s.82-106.
BHALERAO, S.A., Kelkar, T.S., “Traditional Medicinal Uses, Phytochemical Profile and Pharmacological Activities of Cassia fistula Linn”, International Research Journal of Biological Sciences, S.1(5), 2012, s.79-84.
BİLGİN, B., “Yıldız Sarayı”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C.43, 2013, s.541-544
CASE, M., Ardiansyah, F., Spector, E., “Climate Change in Indonesia Implications for Humans and Nature”, WWF International Climate Change Programme, 2007.
ÇAKILCI, D., “Batavya’da Osmanlı Baş Şehbenderliği: Kuruluşu, Baş Şehbender Ali Galib Bey ve Layihası”, IJOESS, Vol.8, Issue.28, 2017, s.726-749.
ÇAKILCI, D., “Hindistan’da Osmanlılar: Bombay Osmanlı Şehbenderliği”, Türkiyat Mecmuası, C.25/Güz, 2015, s.81-106.
DHORDE, A., Gadgil, A.S., “Long-term Temperature Trends at Four Largest Cities of India during the Twentieth Century”, J. Ind. Geophys. Union, S.13, 2009, s.85-97.
DOWE, J. L., Australian Palms Biogeography, Ecology And Systematic, Csiro Publishing, Collingwood Australia, 2010.
DUTRA, A.S., Filho, S.M., Teófilo, E.M., Diniz, F.O., “Germınação De Sementes De Senna Siamea (Lam.) H.S. Irwin E Barneby – Caesalpınoıdeae”, 2007, s.160-164.
ERİNÇ, S., Vejetasyon Coğrafyası, İstanbul Üniversitesi Basımevi, İstanbul, 1977.
GÖKBİLGİN, M. T., “Saray”, İslam Ansiklopedisi, C.10, MEB Yay., Eskişehir, 1997, s.205-206.
GÜNERGUN, F., “Türkiye’de Hayvanat Bahçeleri Tarihine Giriş”, I. Ulusal Veteriner Hekimliği Tarihi ve Mesleki Etik Sempozyum Bildirileri, Prof. Dr. Ferruh Dinçer’in 70. Yaşı Anısına, Elazığ, 2006, s.185-218.
HANDERSON, A., Palms of Southern Asia, Princeton University Press, Princeton and Oxford, 2009.
HAYTURAL, N., Yıldız Sarayı Hasbahçesi Örneğinde Tarihi Bahçelerin Restorasyon İlkelerinin Belirlenmesi, Namık Kemal Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Tekirdağ, 2012.
İNALCIK, H., Has-bağçede ‘ayş u tarab, İş Bankası Yay., İstanbul, 2011.
KARTAL, B., İstanbul’daki Tarihi Saray Bahçelerinin Peyzaj Mimarlığı Açısından İncelenmesi, İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2009.
KAŞİF, B., Osmanlı Sarayları’nda Dış Mekan Tasarımı Üzerine Bir Değerlendirme Dolmabahçe ve Yıldız Örnekleri, İstanbul Kültür Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2010.
KHARE, C.P. (Ed.), Indian Medicinal Plants An Illustrated Dictionary With 215 Pictures of Crude Herbs, New York, 2007.
OSMANOĞLU, Ş., Babam Abdülhamid, Timaş Yay., İstanbul, 2012.
ÖZGÜN, C., “Osmanlı Ağaç Kültüründe Yeni ve Egzotik Bir Tür: Okaliptüs”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XIII/26, 2013, s.5-29.
ÖZLÜ, N., “Merkezin Merkezi: Sultan II. Abdülhamid Döneminde Yıldız Sarayı”, Toplumsal Tarih, S.206, Şubat 2011, s.1-13.
QUATTROCCHI, U., CRC World Dictionary of Medicional and Poisonous Plants Common Names, Eponyms, Synonyms and Etymology. CRC press, New York, 2012.
RANDALL, R.P., CRC for Australian Weed Management The introduced flora of Australia and its weed status, CRC for Australian Weed Management, Australia, 2007.
SEIDEMANN, J., World Spice Plants with 93 Figures. Springer, Berlin, 2005. Tahsin Paşa’nın Yıldız Hatıraları: Sultan Abdülhamid, Boğaziçi Yay., İstanbul, 1999.
WIART, C., Medicinal Plants of Asia and the Pacific, CRC press, New York, 2006.
YILDIZ, M., “Padişahların Dinlenme ve Eğlenme Mekanları: İstanbul Bahçeleri”, Osmanlı İstanbulu II (II. Uluslararası Osmanlı Sempozyumu Bildirileri), İstanbul, 2014, s.637-673.