Tanzimat’a Giden Yolda Köprüler, Dilicanslar, Trenler ve Balonlar: 1835 Tarihli Seyyâhnâme’de Modern Ulaşım Altyapısı ve Araçlarına Dair Resimler ve Tasvir Stratejileri

Muhtemelen mühendishane kökenli Osmanlı devlet adamı Mehmed Emin Paşa (öl. 1851) tarafından 1835-1837 yıllarında eğitim aldığı Cambridge Üniversitesinde yazıldığını düşündüğümüz Seyyâhnâme isimli eser İngiltere ve Fransa hakkında sunduğu bilgilerin yanı sıra içindeki suluboya resimler bakımından benzeri seyahatnamelerden ayrılır. Eserin birisi müellif nüshası, birisi de istinsah olmak üzere iki nüshası vardır ve her iki nüsha da İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesinde bulunmaktadır. Yazar, eserini İngiltere’de gördüğü modern askerlik, eğitim, imar ve ulaşım araçlarına dair dile getirdiği hususları görsel tasvirle somutlaştırmak amacıyla 18 adet suluboya resimle zenginleştirmiştir. Bu resimlerden 14 adedi yazarın İngiltere’de aslını veya resimlerini gördüğü modern cadde, köprü ve tünel gibi ulaşım altyapısı ile yeni tarz yolcu arabaları, buharlı tren ve balon gibi ulaşım araçlarını yansıtmaktadır. Bu resimlerden sırasıyla birisi Londra’nın havagazıyla çalışan sokak lambalarını gösteren modern bir alışveriş caddesini, üç adedi İngiltere’nin öne çıkan çelik ve asma köprüleri, iki adedi nehir altından geçen tüneli, bir adedi modern liman ve dok yapılarını, iki adedi modern posta ve yolcu arabalarını, iki adedi buharlı tren ve tramvay araçlarını ve üç adedi ulaşım amaçlı kullanıma başlayan balon resimlerini göstermektedir. Yazarın, çizdiği resimleri büyük ölçüde İngiltere’de gravür veya taşbaskı olarak yayımlanmış resimleri şablon olarak kullanarak yeni yorumlarla çizdiği anlaşılmaktadır. Yazar, tarif ettiği konuların resimlerde görüldüğü şekilde olduğunu söyleyerek dolaylı olarak bu resimlerin ressamı da olduğunu dile getirir. Bu makalede yazarın edebi tasvirlerle anlattığı ulaşım altyapısı ve araçlarına dair açıklamaların suluboya resimlerle nasıl yansıtıldığı irdelenmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Seyyâhnâme, Mehmed Emin Paşa (ö. 1851), Sanayi Devrimi, İngiltere, 19. yüzyıl Türk resmi, modern ulaşım altyapısı, modern ulaşım araçları.

Bridges, Stagecoaches, Trains and Balloons on the Road to the Tanzimat: Paintings and Descriptive Strategies of Modern Transportation Infrastructure and Vehicles in Seyyâhnâme ‘The Book of Traveller’ Dated 1835

The work entitled Seyyâhnâme presents a unique travel account as it provides detailed information about England and France and contains watercolour paintings on the subjects explained. The work was probably written by Mehmed Emin Pasha (d. 1851), a mühendishane military school-educated Ottoman statesman, between 1835-1837, at a time when he was studying at Cambridge University. There are two copies of the work, one of which is the author’s original copy (autograph) and the other is a later copy, and both copies are kept at the Library of Rare Works, Istanbul University. The author enriched his work with 18 watercolour paintings to embody the subjects he expressed which include the modern military service, education, transportation infrastructure and modern vehicles that he witnessed in England. 14 of these paintings reflect modern transportation infrastructure such as streets, bridges and tunnels, as well as new-style passenger cars, steam trains and balloons, of which the author saw the originals or paintings in England. One of these images is a modern shopping street, showing London’s gas-powered street lamps, three of them show England’s prominent steel and suspension bridges, two of them tunnels pass under the river, one modern harbour and dock structure, two modern postal and passenger cars, two of them steam train and tram vehicles, and three of them balloons which had already started to be used for transportation purposes. It is understood that the author drew the pictures with new interpretations by using the pictures published in England as engravings or lithographs as templates. The author states that the subjects he describes are as seen in the pictures, and in this way, he implies that he is the painter of these pictures. This article examines how the author’s descriptions of transportation infrastructure and modern vehicles, which he describes with literary descriptions, are reflected in watercolour paintings.

Keywords:

Seyyâhnâme (Book of Traveller), Mehmed Emin Paşa? (d. 1851), The Industrial Revolution, Turkish painting, modern transportation infrastructure, modern vehicles,

PDF

___

Buluç, Sadettin. “Türkçe Yazma İki Seyahâtnâme.” IX. Türk Tarih Kongresi, Ankara 21-25 Eylül 1981, Kongreye Sunulan Bildiriler. 3.cilt. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1989, 1505-1513.
Dönmez, Ahmet. “Osmanlı-İngiliz İlişkileri: Diplomasi ve Reform (1833–1841).” Selçuk Üniversitesi, Doktora Tezi, 2013.
Fletcher, William. History and Development of Steam Locomotion on Common Roads. London, New York, Ipswich: E. & F. N. Spon, 12 Cortlandt Str., S. H. Cowell, 1891.
İhsanoğlu, Ekmeleddin. “Osmanlı Havacılığına Genel Bir Bakış.” Çağını Yakalayan Osmanlı, Osmanlı Devleti’nde Modern Haberleşme ve Ulaştırma Teknikleri. Ed. Ekmeleddin İhsanoğlu ve Mustafa Kaçar. İstanbul: İslâm Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi IRCICA, 1995, 497-596.
Marion, F. Wonderful Balloon Ascents or, The Conquest of The Skies, A History of Balloons and Balloon Voyages. New York: Charles Scribner ve Company, 1870.
Mehmed Emin Bey (?). Seyyâhnâme (İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, Katalog no: NEKTY 05085, Yayımlanmamış Elyazması, 1835-1837).
Petruzzello, Melissa. “Menai Bridge.” Britannica. Erişim 4 Mayıs 2022, https://www.britannica. com/topic/Menai-Bridge.
Piccard, Donald L. “Balloon Flight, Historical Development.” Britannica. Erişim 4 Mayıs 2022, https://www.britannica.com/technology/balloon-flight/Historical-development.
Polat, Atilla. “Mekteb-i Harbiye Nazırlarından Matematikçi Mehmed Emin Paşa’nın Biyografisine Giriş.” Osmanlı Bilimi Araştırmaları 20/2 (2019): 59-74.
Tekeli, İlhan ve Selim İlkin. Osmanlı İmparatorluğu’nda Eğitim ve Bilgi Üretim Sisteminin Oluşumu ve Dönüşümü. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1999.
Terzi, İhsan. “Mehmed Esad’ın Mir’at-ı Mühendishane-i Berrî-i Hümayun ve Mir’at-ı Mekteb-i Harbiye Adlı Eserlerine Göre 19. Yüzyıl Türk Resmi.” Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 4/1 (1989): 142-146.
Alamy. “‘Menai Bridge (from the Anglesea Side)’, 1830. Artist: Thomas Barber.” Erişim 4 Mayıs 2022, https://www.alamy.com/menai-bridge-from-the-anglesea-side-1830-artist-thomas-barber- image262737347.html.
Britannica. “Menai Bridge.” Erişim 4 Mayıs 2022, https://www.britannica.com/topic/Menai-Bridge.
Britannica. “Historical development.” Erişim 4 Mayıs 2022, https://www.britannica.com/ technology/balloon-flight/Historical-development.
Chris Beetles. “Shepherd Thomas Hosmer 1793-1864.” Erişim 4 Mayıs 2022, https://www. chrisbeetles.com/artists/shepherd-thomas-hosmer-1793-1864.html.
Engineering Timelines. “Thames Tunnel.” Erişim 4 Mayıs 2022, http://www.engineering-timelines. com/scripts/engineeringItem.asp?id=436.
Fine Art America. Erişim 4 Mayıs 2022, https://fineartamerica.com/featured/southwark-bridge- from-bank-side-print-collector.html.
Getty Images. “Travelling on the Liverpool & Manchester Railway, 1833.” Erişim 4 Mayıs 2022, https://www.gettyimages.com/detail/news-photo/aquatint-engraved-by-s-g-hughes-after-a- drawing-by-isaac-news-photo/90747037.
Goldin Fine Art. “Thomas Hosmer Shepherd, after. Part of East Side. Regent Street. Engraved by S. Barrenger. Hand colored. 1828.” Erişim 4 Mayıs 2022, https://www.goldinfineart.com/products/ thomas-hosmer-shepherd-after-part-of-east-side-regent-street-engraved-by-m-barrenger-hand- colored-1829-31.
Historic England. “Thames Tunnel.” Erişim 4 Mayıs 2022, https://historicengland.org.uk/listing/ the-list/list-entry/1242119.
Historic bridges. “Union Bridge.” Erişim 4 Mayıs 2022, https://historicbridges.org/bridges/browse r/?bridgebrowser=unitedkingdom/unionbridge/.
Loc. “Le tricolore digital file from original item, no. 51.” Erişim 4 Mayıs 2022, https://www.loc. gov/resource/ppmsca.02486/.
Media Store House. “Poster Print of Menai Bridge (from the Anglesea Side), 1830. Artist: Thomas Barber.” Erişim 4 Mayıs 2022, https://www.mediastorehouse.com/heritage-images/menai-bridge- from-anglesea-side-1830-14841043.html?prodid=73043.
Meisterdrucke. “Thomas Hosmer Shepherd.” Erişim 4 Mayıs 2022, https://www.meisterdrucke. com/k%C3%BCnstler/Thomas-Hosmer-Shepherd.html.
Meisterdrucke. “Teil der Ostseite der Regnet Street, London.” Erişim 4 Mayıs 2022, https://www. meisterdrucke.com/kunstdrucke/Thomas-Hosmer-Shepherd/250815/Teil-der-Ostseite-der- Regnet-Street,-London.html.
Old Print Gallery. “Ballooning Prints.” Erişim 4 Mayıs 2022, https://oldprintgallery.wordpress. com/2014/07/30/ballooning-prints/.
Photos. “The Thames Tunnel, London, 1832.” Erişim 4 Mayıs 2022, https://photos.com/featured/ the-thames-tunnel-london-1832-print-collector.html.
Prints Online. “Photographic Print of The Thames Tunnel between Wapping and Rotherhithe.” Erişim 4 Mayıs 2022, https://www.prints-online.com/thames-tunnel-wapping-rotherhithe-14312039. html#modalClose.
Scottish Architects. Erişim 4 Mayıs 2022, http://www.scottisharchitects.org.uk/architect_full. php?id=100259.
Sites Google. “The Steam Century: 1800 to 1830.” Erişim 4 Mayıs 2022, https://sites.google.com/ site/motormiscellany/cars-other-vehicles/the-steam-century-1.
Ssplprints. “‘The Menai Bridge’, Wales, c 1830.” Erişim 4 Mayıs 2022, https://www.ssplprints.com/ image/106390/crane-w-the-menai-bridge-wales-c-1830.
The History of London. “The original Southwark Bridge.” Erişim 4 Mayıs 2022, https://www. thehistoryoflondon.co.uk/the-original-southwark-bridge/.
Victorian Web. “Thomas Hosmer Shepherd (1793-1864).” Erişim 4 Mayıs 2022, https:// victorianweb.org/painting/shepherd/index.html.