Edirne Selimiye Külliyesinde Bilinmeyen Bir Çeşme

Çeşme, sebil ve şadırvan gibi su yapılarının inşa edilmesi daima en önemli hayırların başında gelmiştir. Bunlar içindeçeşmeler en yaygın görülen su yapılarındandır. Bir mahallenin, bir sokağın bazen de külliyenin bir parçası olarak camicemaatinin su ihtiyacını karşılamak üzere bir hayır eseri olarak inşa edilmişlerdir.Mimar Sinan’ın ustalık eseri Edirne Selimiye Camii, kent merkezinde, Kavak Meydanı olarak adlandırılan bir yükseltideeski saray (Saray-ı Atik) alanında inşa edilmiştir. Sultan II. Selim tarafından 1568-1574 yılları arasında inşa edilen yapıküçük bir külliyeyi meydana getirmektedir. Sinan’ın tezkire ve vakfiyeleri ile Dayezâde Mustafa Efendi’nin SelimiyeRisale’sinde de bahsedilmeyen, mimarı ve inşa tarihi bilinmeyen Edirne Selimiye Külliyesi duvar çeşmesi çalışmakonumuzu oluşturmaktadır. Bu çalışmada Edirne Selimiye Külliyesinin kuzey dış avlu duvarı üzerinde yer alan çeşmesi,mimari özellikleri bakımından ilk kez tanıtılarak, bulunduğu konum, yapı ve inşa dönemi açısından incelenmiştir. MimarSinan’ın su yapıları içinde az bilinen çeşmeleri açısından önemi üzerinde durularak, Edirne çeşmeleri ve çeşme mimarisiaçısından bir değerlendirmesi yapılmıştır.

An Unknown Fountain in the Edirne Selimiye Complex

Building water structures such as fountains, sebil or a sadirvan has always been an important charitable deed. These were built as works of charity to provide water for a district or street, or for mosque communities as part of a social complex. The Edirne Selimiye Mosque, masterwork of Sinan the Architect, was built on the old palace grounds on a ridge called Kavak Meydanı. The structure, built by Sultan Selim II between 1568 and 1574, constitutes a small social complex. This paper examines the wall fountain of the Edirne Selimiye Complex, which was built by an anonymous architect at an unknown date and is not mentioned in the biographies and pious endowment charters of Sinan or in the Selimiye Booklet by Dayezâde Mustafa Efendi. The fountain on the northern outer court wall of the Edirne Selimiye Complex is introduced for the first time in this paper by its architectural characteristics and examined for its location, construction and period. The paper also discusses the importance of the fountain among the relatively unknown examples built by Sinan, and evaluates it within the context of fountains and fountain architecture in Edirne.

PDF

___

ACUN, Hakkı, “Birer Mimari Unsur Olarak Yardım Amaçlı Taşlar (Binek Taşı, Dinlenme Taşı, Sadaka Taşı, Köşe Pahlaması)”, Konya Kitabı X, Yeni İpek Yolu Özel Sayısı, Konya 2007, s. 43-61.
AKÇIL HARMANKAYA, N. Çiçek, Mimar Sinan Camilerinde Sembolizm, İstanbul 2018.
AKSU, Hüsamettin; ÇOBANOĞLU, Ahmet Vefa, “Emirgan Meydan Çeşmesi”, Sanat Tarihi Araştırmaları Dergisi, S.11, İstanbul, Aralık 1992, s. 19-22.
CANAN, İbrahim, “Osmanlı’da Su Kültürü ve Kaynakları”, Osmanlı Su Medeniyeti Uluslararası Sempozyum Bildiriler (5-8 Mayıs 2000), İstanbul 2000, s. 231-244.
ÇELEBİ, Sâî Mustafa, Yapılar Kitabı (Tezkiretü’l-Bünyan ve Tezkiretü’l-Ebniye) Mimar Sinan’ın Anıları, Çev. Hayati Develi, Samih Rifat, İstanbul 2002.
ÇELEBİ, Evliya, Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Haz. Seyit Ali Kahraman, Yücel Dağlı, 3. Kitap, İstanbul 2016.
ÇOBANOĞLU, Ahmet Vefa, “Sultanahmet Külliyesinde Sebiller ve Çeşmeler”, 17. Yüzyıl Osmanlı Kültür ve Sanatı, 19-20 Mart 1998 Sempozyum Bildirileri, İstanbul 1998, s. 57-76.
DAĞDEVİREN, Arif, Edirne’de Sinan ve Selimiyesi, 1968.
DENKNALBANT ÇOBANOĞLU, Ayşe, “Silivrikapı Hadım İbrahim Paşa Camii’nin Plan Özellikleri ve Klasik Dönem Osmanlı Mimarlığı İçinde Benzer Örnekler Üzerine Bir Değerlendirme”, Art Sanat, S.11, İstanbul Ocak 2019, s. 101-137.
EGLI, Ernst, Osmanlı Altın Çağının Mimarı Sinan, Çev. ve Der. İbrahim Ataç, İstanbul 2009.
EYİCE, Semavi, “Çeşme”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 8, İstanbul 1993, s. 277-287.
İNAN, Afet, Mimar Koca Sinan, Ankara 1968.
KARABIYIK, Yusuf, Selimiye Camii Özel Defteri Edirne Eserleri ve Evliyaları, Edirne 1966.
KARADEMİR, Murat, Edirne Çeşmeleri, Edirne 2008.
KONYALI, İbrahim Hakkı, Mimar Koca Sinan, İstanbul 1948.
KÖYLÜOĞLU, Neriman Meriç, Edirne’de Osmanlı’dan Günümüze Su Yapıları, Edirne 2001.
KUBAN, Doğan, Sinan’ın Sanatı ve Selimiye, İstanbul 1997.
KUBAN, Doğan,, Osmanlı Mimarisi, İstanbul 2007.
KURAN, Aptullah, Mimar Sinan, İstanbul 1986.
MÜLAYİM, Selçuk; ÇOBANOĞLU, Ahmet Vefa, “Selimiye Camii ve Külliyesi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam ansiklopedisi, C.36, İstanbul 2009, s. 430-434.
NECİPOĞLU, Gülru, Sinan Çağı ve Osmanlı İmparatorluğu’nda Mimari Kültür, Çev. Gül Çağalı Güven, İstanbul 2013.
ONUR, Oral, Edirne Su Kültürü, İstanbul 1978.
ÖNGE, Yılmaz, “Mimar Sinan’ın Sebilleri”, Uluslararası Mimar Sinan Sempozyumu Bildirileri (Ankara, 24-27 Ekim 1988), Ankara 1996, s. 114.
ÖNGE, Yılmaz, “Anadolu Beylikler Döneminin Çeşme, Sebil ve Şadırvanları”, Uluslararası Osmanlı Öncesi Türk Kültürü Kongresi Bildirileri (4-7 Eylül 1989 Ankara), Ankara 1997, s. 199-214.
ÖNGE, Yılmaz, “XI. Yüzyıldan XIX. Yüzyıla Kadar Anadolu Su Mimarisinde Çeşme, Sebil ve Şadırvanlar”, Türk Mimarisinde Selçuklu ve Osmanlı Dönemlerinde Su Yapıları, Ankara 1997, s. 11-19.
ÖZİŞ, Ünal; ARISOY, Yalçın, Mimar Sinan’ın Suyolları, İzmir 1987.
ÖZÖNDER, Hasan, “Türk Mahallelerinde Sadaka Taşlarının Yeri ve Önemi”, Uluslararası Dördüncü Türk Kültürü Kongresi Bildirileri 4-7 Kasım 1997, C. II, Ankara 2000, s. 155-422.
SÖNMEZ, Zeki, Mimar Sinan İle İlgili Tarihi Yazmalar-Belgeler, İstanbul 1988.
SÖNMEZ, Neslihan; SÖNMEZ, Zeki, “Tarihi Belgelerin Işığında Edirne Selimiye Camii”, Uluslararası Mimar Sinan Sempozyumu Bildirileri (Ankara, 24-27 Ekim 1988), Ankara 1996, s. 73-79.
TANMAN, M. Baha; “Hacı Evhad Külliyesi”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C. 3, İstanbul 1994, s. 473-475.
TUNCAY, Rauf, “Edirne’de Selimiye Camii”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, S. 23, Ankara 1969, s. 3-12.
ÜNVER, Süheyl, “Sadaka Taşları”, İnfak ve Zarafet Sadaka Taşlarının Mimari ve Kültürel Hususiyetleri, (Haz. Şemsettin Şeker-Mustafa Yılmaz), İstanbul 2017, s. 216-217.
https://tr.pinterest.com/pin/540291286539262788/?lp=true/ Erişim Tarihi: 18.02.2019.