CEZA MUHAKEMESİ HUKUKUNDA CUMHURİYET SAVCISI VE SULH CEZA HÂKİMİ (SORUŞTURMA MAKAMLARI) ARASINDAKİ GRİ ALAN: GECİKMESİNDE SAKINCA BULUNAN HAL KAVRAMI VE SORUŞTURMA EVRESİNDE TEMEL HAKLARA MÜDAHALE SORUNU

Gerek Anayasamız ve gerekse Ceza Muhakemesi Kanunu'nda soruşturma evresinde kişinin temel hak ve özgürlüklerine müdahale eden bir takım tedbirlere esasen hâkim/mahkeme kararıyla karar verilebileceği düzenlenmiştir. Buna karşın, istisnai bazı hallerde kişiye tanınan hâkim güvencesinden vazgeçilerek veya hâkim güvencesi sınırlandırılarak Cumhuriyet savcısı ve hatta hukukçu sıfatına sahip olmayan kolluğa da bu hak ve özgürlükleri sınırlandırabilme yetkisi tanınmıştır. Nitekim söz konusu karar verme yetkisinin devri ancak gecikmesinde sakınca bulunan hallere münhasır olarak kabul edilmiştir. Ancak uygulamada, istisnai bir yetki devrini sağlamaya yönelik olarak tanımlanmış bu hal, adeta kural haline gelmiştir. Soruşturma evresinde temel hak ve özgürlüklere müdahale niteliği taşıyan bazı tedbirlere gecikmede sakınca bulunduğu gerekçesiyle yetkili hâkim tarafından değil, Cumhuriyet savcısı ve hatta onun emrindeki kolluk tarafından karar verilir olmuştur. Başka bir deyişle, gecikmesinde sakınca bulunan hal kavramı, soruşturma aşamasında temel hak ve özgürlüklerin sınırlandırılması bakımından sulh ceza hâkimi ile Cumhuriyet savcısı ve emrindeki adli kolluk arasında adeta gri bir alan oluşturmuştur. Gecikmesinde sakınca bulunan hal, soruşturma makamları arasında yetki devrine yol açan ve hukuken belirsiz bir durumdur; bu sebeple istisnai hallerle sınırlı olarak uygulanmalıdır.

Gray Zone between the Public Prosecutor and the Judge in Criminal Courts of Peace (Investigative Authorities) in the Law of Criminal Procedure: Concept of Drawback in Non-Delayable Case and Problem of Interference to Fundamental Rights in Investigative Phase

During the investigation phase, a number of measures which interferes with the freedom and fundamental rights of a human, are decided by the judge / court as stated in our Constitution and Criminal Procedure Code .However, under some exceptional conditions, authority of limiting the rights and freedom of a human is given to Public Prosecutor or police -who is not a legal expert -by giving up legal judicial process.Indeed, the transfer of decision making authority is considered as exclusive under non-delayable cases. But in practice of law, this defined state to ensure exclusive transfer of decision making authority became a general rule. During the investigation phase, some human rights and freedom limitations are decided by Public Prosecutor or police not by competent judge on the account of non delayable case fact. In other words, a non delayable case concept became gray area between the judicial police under his command and public prosecutors with criminal judge in terms of limiting the freedom and fundamental rights during investigation.A non-delayable case, which causes delegation of authority, is legally ambigious situation for investigation authorities. Due to this reason, it must be applicable under exclusive conditions.

PDF

___

Amelung, Knut, "Die Entscheidung des BVerfGzur Gefahr im Verzug i.S. des Art. 13 II GG", NStZ 2001, s.337-343.
Asbrock, Bernd, "Gefahr im Verzug bei Durchsuchungen; Begründungsanforderungen an Durchsuchungsbeschlu?- Anmerkung zum Urteil des BVerfG v.20.2.2001", StV 6/2001, s.322-324.
Atladı, Barış, "Alman Ceza Muhakemesi Hukukunda Sanığın ya da Şüphelinin Beden Muayenesine İlişkin Tedbir Bakımından Savcılık ve Savcılık Yardımcı Personelinin Karar Alma Yetkisi", Güncel Hukuk, Temmuz 2009/7-67, s.58-61.
Beichel, Stephan/Kieninger, Jörg, Gefahr im Verzug auf Grund Selbstausschaltung des erreichbaren, jedoch unwilligen Bereitschaftsrichter?, NStZ, 2003, s.10-13.
Benfer, Jost/Bialon, Jörg, Rechtseingriffe von Polizei und Staatsanwaltschaft, 4. Auflage, München 2010.
Bittmann, Folker, "Gefahr im Verzug-Anmerkung zum Urteil des BVerfG", Wistra 2001, s.451-456.
Brüning, Janique, Der Richtervorbehalt im strafrechtlichen Ermittlungsverfahren, Nomos, Baden-Baden 2005.
Centel, Nur/Zafer, Hamide, Ceza Muhakemesi Hukuku, 10. Bası, İstanbul 2013.
Çınar, Ali Rıza, Ceza Yargılamasında Temyiz Yolu, Ankara 2006.
Duman, İlker H., "Gecikmesinde Sakınca Bulunan Hallerde Kanunla Yetkili Kılınan Merciin Emriyle Hak ve Özgürlükleri Sınırlamak", TBBD, 1999/3, s.767-785.
Düzgün, Nuri/Elmacı, Şerafettin, Haksız Yakalama, Elkoyma ve Tutuklamadan Kaynaklanan Tazminat Davaları, Ankara 2010.
Einmahl, Matthias, "Gefahr im Verzug und Erreichbarkeit des Ermittlungsrichter bei Durchsucungen und Beslagnahmen", NJW 2001, s.1393-1396.
Erem, Faruk, Ceza Usulü Hukuku, 2. Bası, Ankara 1968.
Gözler, Kemal, Türk Anayasa Hukuku Dersleri, 8. Baskı, Bursa 2010.
Hofmann, Manfred, "Der unwillige Bereitschaftsrichter und Durchsuchungsanordnungen wegen Gefahr im Verzug", NStZ 2003, s.230-232.
Höfling, Barbara, "Fernmündliche Durchsuchungsanordnungen durch den Richter gem. §§ 102 ff. StPO", JR 2003, s.408-410.
İnci, Z.Özen, "5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu'nda Beden Muayenesi ve Vücuttan Örnek Alınması", İzBD, Ocak 2007, s.131-172.
İnci, Z.Özen, "Tutukluluk ve Hükümlülük Arasındaki Araf: Hükmen Tutukluluk ve Uygulamada Yaşanan Sorunlar", CHD, Y:9, S:25, Ağustos 2014, s.103-123.
Kılıç, Ümmügülsüm, Nemo Tenetur İlkesi Işığında Ceza Muhakamesi Hukukunda Beden Muayenesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı, İstanbul 2010.
Kızılarslan, Hakan, Ceza Muhakemesi, Adli Tıp, Adli Bilimlerde Vücudun Muayenesi ve Örnek Alma, Ankara 2007.
Köküsarı, İsmail, Anayasa Hukukunda Hukuki Güvenlik İlkesi, Ankara 2015.
Krehl, Christoph, "Gefahr im Verzug-Konsequenzen aus dem Urteil des Bundesverfassungsgerichts vom 20.2.2001", JR 2001, Heft 12, s.491- 495.
Krehl, Christoph, "Richtervorbehalt und Durchsuchungen au?erhalb gewöhnliher Dienszeiten", NStZ 2003, s.461-464.
Kunter, Nurullah/Yenisey, Feridun/Nuhoğlu, Ayşe, Muhakeme Hukuku Dalı Olarak Ceza Muhakemesi Hukuku, 18. Bası, İstanbul 2010.
Lepsius, Oliver, "Die Unverletzlichkeit der Wohnung bei Gefahr im Verzug", Jura 2002, s.259-266.
Metz, Jochen, "Rangverhältnis der Staatsanwalschaft zu ihren Ermittlungspersonen bei Gefahr im Verzug", NStZ 2012, s.242-247.
Mosbacher, Andreas, "Aktuelles Strafprozessrecht", JuS 2/2009, s.124-129.
Möllers, Christoph, "Gefahr im Verzug- Die Unverletzlichkeit der Wohnung vor vermeintlichen Sachzwängen der Strafverfolgung", NJW 2001, s.1397-1398.
Nelles, Ursula, Kompetenzen und Ausnahme-kompetenzen in der Strafproze?ordnung- Zur organisationsrechtlichen Funktion des Begriffs "Gefahr im Verzug" im Strafverfahrensrecht, Berlin 1980.
Ostendorf, Heribert/Brüning, Janique, "Die gerichtliche Überprüfbarkeit der Voraussetzungen von Gefahr im Verzug, JuS 2001, s.1063-1067.
Özbek, Veli Özer, Ceza Muhakemesi Hukukunda Koruma Tedbiri Olarak Arama, Ankara 1999.
Özbek, Veli Özer/Kanbur, M.Nihat/Doğan, Koray/Bacaksız, Pınar/Tepe, İlker, Ceza Muhakemesi Hukuku, 5. Baskı, Ankara 2013.
Özbudun, Ergun, Türk Anayasa Hukuku, 10. Baskı, Ankara 2009.
Öztürk, Bahri/Kazancı, Behiye Eker/Güleç, Sesim Soyer, Ceza Muhakemesi Hukukunda Koruma Tedbirleri, Ankara 2013.
Öztürk, Bahri/Tezcan, Durmuş/Erdem, Mustafa Ruhan/Sırma, Özge/Kırıt, Yasemin F.Saygılar/Özaydın, Özdem/Akcan, Esra Alan/Erdem, Efser, Nazari ve Uygulamalı Ceza Muhakemesi Hukuku, 5. Baskı, Ankara 2013.
Park, Tido, "Anmerkung zum Urteil des BVerfG v.20.2.2001", StraFo 2001, s.159-161.
Prittwitz, Cornelius, "Richtervorbehalt, Beweisverwertungsverbot und Widerspruchlösung bei Blutentnahmen gem.§ 81a Abs.2 StPO", s.486- 494.
Rabe von Kühlewein, " Anmerkung zum Urteil des BVerfG von 20.2.2001", StraFo 2001, s.193-196.
Roxin, Claus, "Zum Beweisverwertungsverbot bei bewusster Missachtung des Richtervorbehalts nach § 105 I 1 StPO", s.616-618.
Schäfer, Christoph, "Kommentar- Die Staatsanwaltschaft im Rechtsschutzsystem", NJW 2001, s.1396-1397.
Sürücü, Sinan/Algan, Doğukan, "Koruma Tedbirleri Nedeniyle Tazminat Davaları", İzBD, Y:79, S:2, Mayıs 2014, s.45-102.
Şahin, Cumhur, Ceza Muhakemesi Hukuku I, Ankara 2007.
Talaska, Claudia Elisabeth, Der Richtervorbehalt-Ein sinnvolles Element des Grundrechtsschutzes?, Hamburg 2007.
Turhan, Faruk, "Ceza Muhakemesinde Beden Muayenesi ve Tıp Hukuku (Özellikle AİHM Kararları Işığında Şüpheli veya Sanığın Zorla Muayenesi Konusunun Değerlendirilmesi)", Tıp Ceza Hukukunun Güncel Sorunları- V.Türk Alman Tıp Hukuku Sempozyumu (28 Şubat-1 Mart 2008, Ankara), Ankara 2008, s.1025- 1074.
Umur, Ziya, Roma Hukuku Lügatı, İstanbul 1975.
Ünver, Yener/Hakeri, Hakan, Ceza Muhakemesi Hukuku 1.Cilt, 8.Baskı, Ankara 2013.
Yih-Wu, Jiuan, "Die bei Gefahr im Verzug angeordneten Zwangsma?nahmenin Taiwan", Grundlagen des Straf-und Strafverfahrensrecht- Festschrift für Knut Amelung zum 70. Geburtstag (Hrsg.Martib Böse/Detlev Sternberg-Lieben), Berlin 2009, s.705-715.