Adli kontrol koruma tedbirinin insan hakları ışığında değerlendirilmesi

Bir koruma tedbiri olan adli kontrol, birbirinden farklı temel hak ve özgürlüklere müdahale niteliğindedir ve temel hak ve özgürlüklerin sınırlanmasına neden olur. Bu nedenle de adli kontrol ile ilgili düzenlemelerin insan hakları ışığında değerlendirilmesi büyük önem arz eder. Bu çalışmada Ceza Muhakemesi Kanunu’nda (“CMK”) yer alan adli kontrol ile ilgili düzenlemeler insan hakları ışığında ele alınmış, bu düzenlemeler Anayasa’nın ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (“AİHS”) sağladığı güvenceler kapsamında değerlendirildiğinde nasıl bir sonuç çıktığı ortaya konmaya çalışılmıştır. Yapılan değerlendirmede adli kontrol ile ilgili düzenlemeler ve temel hak ve özgürlüklerin korunabilmesi ile ilgili genel olarak üç tespit yapılmıştır. Birincisi, bu düzenlemelerden bir kısmının temel hak ve özgürlüklerin korunması bakımından ileri bir koruma sağladığı görülmekle bunlar açısından uygulamanın devam etmesi gerektiği düşünülmektedir. İkincisi, bu düzenlemelerden bir kısmının temel hak ve özgürlükler bakımından yeterli güvenceyi sağlayamadığı görülmüş olmakla birlikte bunlar açısından yasa değişikliği yapılması ve mevcut halde ise AİHS’e uygun yorum yapılması önerilmektedir. Üçüncüsü, bu düzenlemelerden bir kısmının temel hak ve özgürlükler ile çatışma halinde olabileceği görülmekle bunlar açısından yasa değişikliği yapılması ve mevcut halde ise AİHS hükümlerinin doğrudan uygulanması gerektiği kanaatine ulaşılmıştır

Anahtar Kelimeler:

Adli Kontrol, Koruma Tedbirleri, İnsan Hakları

Evaluation of the Protective Measure of Judicial Control in the light of Human Rights

Judicial control, as a part of protective measures, has the characteristic of being an interference to several fundamental rights and freedoms and causes the limitation of them. Hence, it is very important to evaluate the arrangements related to judicial control in the light of human rights. This article addresses the arrangements related to judicial control laid down in Criminal Procedural Law (“CPL”) in the light of human rights and tries to present the outcomes when these arrangements are considered within the context of the guarantees provided by Constitution and European Convention of Human Rights (“ECHR”). The evaluation is concluded in general by three findings in relation to the arrangements related to judicial control and the possible protection of fundamental rights and freedoms. Firstly, since some of these arrangements provides more extensive protection as regards fundamental rights and freedoms, it is considered that regarding these their implementation should continue. Secondly, as some of these arrangements cannot provide sufficient guarantees as regards fundamental rights and freedoms, it is suggested that regarding these the Law should be amended and as it stands, they should be interpreted in line with ECHR. Thirdly, since some of these arrangements could be in contradiction with fundamental rights and freedoms, it is thought that regarding these the Law should be amended and as it stands, the provisions of the ECHR should be applied directly

Keywords:

Judicial Control, Protective Measures, Human Rights,

PDF

___

Kitaplar
ALDEMİR Hüsnü, Yakalama, Gözaltına Alma, Tutuklama, Adli Kontrol Hürriyeti Kısıtlayan Koruma Tedbirleri, Seçkin Yayınevi, Ankara 2012.
CENGİZ Serkan - DEMİRAĞ Fahrettin - ERGÜL Teoman - McBRIDE Jeremy - TEZCAN Durmuş, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında Ceza Yargılaması Kurum ve Kavramları, Ankara, Kasım 2008.
CENTEL Nur – ZAFER Hamide, Ceza Muhakemesi Hukuku, Yenilenmiş ve Gözden Geçirilmiş 8. Baskı, Beta Yayınevi, İstanbul 2011.
GÖZÜBÜYÜK A. Şeref – GÖLCÜKLÜ Feyyaz, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Uygulaması: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İnceleme ve Yargılama Yöntemi, 9. Baskı (11. Ek Protokole Göre Hazırlanıp Genişletilmiş), Turhan Kitabevi, Ankara 2011.
HARRİS David J. - O'BOYLE Michael – WARBRİCK Colin, Law of the European Convention on Human Rights, Second Edition, Oxford University Press, New York 2009.
İNCEOĞLU Sibel (editör), İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa: Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Kapsamında Bir İnceleme, yazarlar: Sibel İnceoğlu, Oya Boyar, Ulaş Karan, Olgun Akbulut, Gülay Arslan Öncü, Lami Bertan Tokuzlu, 2. Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul 2013.
İNCEOĞLU Sibel, İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Kararlarında Adil Yargılanma Hakkı: Kamu ve Özel Hukuk Alanlarında Ortak Yargısal Hak ve İlkeler, Beta Yayıncılık, 4. Baskı, İstanbul 2013.
JANIS Mark W. – KAY Rıchard S. – BRADLEY Anthony W., European Human Rights Law: Text and Materials, Third Edition, Oxford University Press, New York 2010.
KUNTER Nurullah – YENİSEY Feridun – NUHOĞLU Ayşe, Muhakeme Hukuku Dalı Olarak Ceza Muhakemesi Hukuku, 18. Baskı, Beta Yayınevi, İstanbul 2010.
McBRIDE Jeremy, Human Rights and Criminal Procedure The Case Law of the European Court of Human Rights, Council of Europe Publishing, Strasbourg 2009.
MOWBRAY Alastair, Cases, Materials, and Commentary on the European Convention on Human Rights, Third Edition, Oxford University Press, Croydon 2012.
ÖZBEK Veli Özer – KANBUR Mehmet Nihat – DOĞAN Koray – BACAKSIZ Pınar – TEPE İlker, (Özbek ve diğerleri) Ceza Muhakemesi Hukuku, Geliştirilmiş 4. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara 2012.
ÖZTÜRK Bahri – EKER KAZANCI Behiye – SOYER GÜLEÇ Sesim, Ceza Muhakemesi Hukukunda Koruma Tedbirleri, Seçkin Yayınevi, Ankara 2013.
ÖZTÜRK Bahri – TEZCAN Durmuş- ERDEM Mustafa Ruhan – SIRMA Özge – KIRIT Yasemin F. Saygılar – ÖZAYDIN Özdem – AKCAN Esra Alan – ERDEN Efser ( Öztürk ve diğerleri) , Nazari ve Uygulamalı Ceza Muhakemesi Hukuku, Güncellenmiş 6. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara 2013.
POPOVIĆ Dragoljub, European Human Rights Law – A Manual : An Introduction to the Strasbourg Court and Its Jurisprudence, Eleven International Publishing, The Hague 2013.
RAİNEY Bernadette – WİCKS Elizabeth – OVEY Clare, The European Convention on Human Rights, Sixth Edition, Oxford University Press, New York 2014.
SMITH Rhona K.M., Textbook on International Human Rights, Oxford University Press, New York 2012.
SOYASLAN Doğan, Ceza Muhakemesi Hukuku, Güncelleştirilmiş 5. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara 2014.
ŞAHİN Cumhur, Ceza Muhakemesi Hukuku – I-, Seçkin Yayınevi, 3. Baskı, Ankara 2012.
ŞENTUNA Mustafa Tarık, Öğreti ve Yargı Kararları Işığında Ulusal ve Ulusüstü İnsan Hakları, Anayasa ve Ceza Yargılaması Hukuku açısından Tutuklama ve Adli Kontrol, Seçkin Yayınevi, Ankara 2014.
T.C. Adalet Bakanlığı Yayın İşleri Dairesi Başkanlığı, Tutanaklarla Ceza Muhakemesi Kanunu, Ankara 2005.
TEZCAN Durmuş- ERDEM Mustafa Ruhan – SANCAKDAR 0ğuz, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Işığında Türkiye’nin İnsan Hakları Sorunu, Gözden Geçirilmiş 2. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara 2004.
TRECHSEL Stefan, Human Rights in Criminal Proceedings, , Oxford University Press, New York 2006.
TOROSLU Nevzat – FEYZİOĞLU Metin, Ceza Muhakemesi Hukuku, Savaş Yayınevi, Ankara 2012.
ÜNVER Yener – HAKERİ Hakan, Ceza Muhakemesi Hukuku, 5. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara 2012.
VAN DİJK Pieter - VAN HOOF Fried – VAN RİJN Arjen – ZWAAK Leo (Eds.), Theory and Practice of the European Convention on Human Rights, Intersentia Publications, Fourth Edition, Antwerpen-Oxford 2006.
WHITE Robin C.A. – OVEY Clare, Jacobs, White & Ovey The European Convention On Human Rights, Fifth Edition, Oxford University Pres, New York 2010. Makaleler
BİNİCİ Hüsamettin, Tutuklamaya Alternatif Olarak Adli Kontrol Kurumu, Adalet Dergisi S. 29, Eylül 2007, s.234vd.
CENTEL Nur, “Yeni Ceza Muhakemesi Yasası’nda Adli Kontrol- Tutuklama-Yakalama ve Haksızlıkların Tazminatla Giderilmesi”, Doç.Dr.Mehmet Somer’in Anısına Armağan, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi (MÜHF-HAD) Armağan Özel Sayısı, İstanbul 2006, s.841-877.
CENTEL Nur, “Tutuklama Uygulamasında Sorunlar”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Cilt: 71, Sayı: 1, 2013, Prof. Dr. Füsun Sokullu-Akıncı'ya Armağan, s.193-206.
FEYZİOĞLU Metin, “5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu Hakkında Bazı Tespit ve Değerlendirmeler”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sayı 62, Ankara 2006, s.27-61.
FEYZİOĞLU Metin, “Anglo Sakson ve Anglo Amerikan Hukuk Düzenlerinde Habeas Corpus Kurumu”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt:44, Sayı: 1-4, 1995, s.665-688.
FEYZİOĞLU Metin – OKUYUCU ERGÜN Güneş, “Türk Hukukunda Tutuklulukta Azami Süre”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt:59, Sayı: 1, Yıl:2010, s.35-59.
KATOĞLU Tuğrul, “Tutuklama Tedbirine İlişkin Sorunlar”, Ankara Barosu Dergisi, Sayı 4, Ankara 2011, s.18-33.
KOCA Mahmut, “Tutuklamada Oranlılık İlkesi Çerçevesinde 2002 CMUK Tasarısının “Adli Kontrol Tedbirinin” Değerlendirilmesi”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt:5, Sayı:2, 2003, s.109-142.
KÖKSAL Ayhan, “Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu’nda Tutuklama ve 1961 Anayasası”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Cilt: 30, Sayı: 1-2, 1964, Ord. Prof. Dr. Halil Arslanlı'ya Armağan, s.99-114.
ÖZEN Muharrem – GÜNGÖR Devrim - OKUYUCU ERGÜN Güneş, “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında Türk Hukukunda Azami Tutukluluk Süresinin Hesaplanmasına İlişkin Değerlendirmeler”, Ankara Barosu Dergisi, Sayı: 4, Ankara 2010, s.181-187.
ÖZGÜVEN A. Duygu; “Ceza Muhakemesi Kanunu Çerçevesinde “Adli Kontrol””, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sayı 81, 2009, s. 1-42.
SOYASLAN Doğan, “Adli Kontrol”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Cilt: 71, Sayı: 1, 2013, Prof. Dr. Füsun Sokullu-Akıncı'ya Armağan, s.1109-1117.
SOYER GÜLEÇ Sesim, “Tutuklamaya İlişkin Temel Sorunlar ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Güncel Kararları Çerçevesinde Adli Kontrol Konusunda Bazı Tespit ve Değerlendirmeler”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sayı 98, Ankara 2012, s.25-74.
YILMAZ Zekeriya, “Adli Kontrol”, Ankara Barosu Dergisi, Sayı: 1, Ankara 2006, s.33-62. Diğer
HAFIZOĞULLARI Zeki, “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesini Sağlamayan Ceza ve Ceza Muhakemesi Hukuku Düzenlemeleri ve Uygulamaları”, Erişim:
http://www.zekihafizogullari.com/panel.pdf, Erişim Tarihi: 31.05.2016.
TEZCAN Mehmet, Adli Kontrol, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku (Ceza ve Ceza Usul Hukuku Anabilim Dalı) Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara 2012.