Hatice TÜRKTEN, Çağatay YILDIRIM, Orhan GÜNDÜZ, Vedat CEYHAN

Samsun ilinde sığır besiciliği faaliyetlerinden ortaya çıkan atık ve yan ürünlerin değerlendirilmesi ve yönetimi

Sığır besiciliğinin bütün aşamalarında meydana gelen atıkların yönetilmesi ve değerlendirilmesi hem işletmeler hem de çevre ve insan sağlığını koruma görevi olan hükümet açısından önem taşımaktadır. Bu sebeple bu araştırmada sığır besiciliğinde gerek yetiştirme dönemi gerekse de kesim sonrası dönemde ortaya çıkan hayvansal atıkların ve yan ürünlerinin miktarının belirlenmesi, atıkların yönetiminde mevcut durumun ortaya konulması, atıkların değerlendirme şekillerinin belirlenmesi ve sığır besiciliği yapan kişilerin atık yönetimi konusundaki bilgi düzeylerinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Araştırma verileri Samsun ilinde sığır besiciliği yapan 38 adet işletmeden anket yoluyla ve Samsun ilinde faaliyet gösteren Kırmızı Et Üreticileri Birliği ile 21 adet mezbahadan bireysel mülakatlar ve nitelikli gözlemler yoluyla elde edilmiştir. Hayvansal atıkların miktarının ve değerlendirme biçimlerinin belirlenmesinde “süreç değerlendirmesi (process evaluation)” yaklaşımı kullanılmıştır. Sığır besiciliği yapan kişilerin atık yönetimi konusundaki bilinç düzeylerinin ortaya konulmasında, amaca uygun olarak geliştirilmiş ölçek kullanılmıştır. Araştırma sonuçları Samsun ilinde büyükbaş hayvanların kesim sonrası yılda ortalama 240 bin ton hayvansal atık ve yan ürün ortaya çıktığını ve bu atıkların yönetiminde ve değerlendirilmesinde kurumsal bir sistemin olmadığını göstermiştir. Araştırmada ayrıca Samsun ili sığır besicilerinin atıkların değerlendirmesinin kendilerine sağlayacakları katkılardan haberdar olmadıklarını ve atık yönetimi konusunda bilinç düzeylerinin istenen düzeyde olmadığı tespit edilmiştir. İncelenen Üretici Birlikleri karkas kısmı alındıktan sonra geriye kalan atıkların değerlendirmesi için yatırım yapmaya oldukça isteklidirler. Hayvansal atıkların yönetilmesi ve değerlendirilmesi konularında üreticilere eğitim verilmesi, üretici örgütlerine atık değerlendirme tesisi kurmak ve işletmek için ihtiyaç duydukları finansman ve teknik desteğinin sağlanması ve hayvansal atık yönetiminin etkinleştirilmesi için gerekli alt yapı ve mevzuat düzenlemelerinin yapılması işletme düzeyinde ve ulusal düzeyde elde edilecek ekonomik katkıları artırabilecek ve çevresel sürdürülebilirliğe olumlu katkılar sağlayabilecektir.

Utilizing and management of cattle fattening waste in Samsun province of Turkey

The issue of utilizing and management of waste sourced from cattle breeding activities has the priority for firms and government whom responsible for protecting of environment and people. Therefore, the purposes of the research were (i) to determine the amount of secondary product and waste occurred during the stage of pre-slaughtering and after slaughtering, (ii) to outline current situation in management of cattle fattening waste and, (iii) to explore the awareness level of cattle breeders in Samsun. Research data were collected form randomly selected 38 breeders through questionnaires from 21 slaughterhouse operators via individual interviews and quantified observations. Process evaluation approach was used to determine the amount and form of utilizing of animal waste. Consciousness level of breeders were elicited by using Likert scale. Research results showed that annually 240 thousand tons of animal waste were generated in Samsun. However, waste management system ins slaughter house was not institutional. Research results also showed that cattle breeders were not aware of the economical contribution of animal waste and their consciousness level were not satisfactory level. The union of cattle breeders were willing to invest money to establish plant for utilizing animal waste. Designing education program for breeders on waste utilizing and management, providing financial and technical support to union for setting up waste treatment plant and adjusting intro-structure and legislation may increase the economic contribution generated from animal waste and reduce the adverse effect of waste to the environment.

Keywords:

Waste management, animal waste; Samsun; cattle breeding,

PDF

___

Atılgan, A., Erkan, M., Saltuk, B., Alagöz, T., 2006. Akdeniz Bölgesindeki hayvancılık işletmelerinde gübrenin yarattığı çevre kirliliği. Ekoloji Dergisi, 15(58): 1-7.
Boyacı, S., Akyüz, A., Kükürtçü, M., 2011. Büyükbaş hayvan barınaklarında gübrenin yarattığı çevre kirliliği ve çözüm olanakları. Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi, 4(1): 49-55.
Bujak, J., Sitarz, P., 2016. Incineration of animal by-products – The impact of selected parameters on the flux of flue gas enthalpy. Waste Management, 50: 309-323.
Coşkun, T., Manav, N., Debik, E., Binici, M.S., Tosun, C., Mehmetli, E., Baban, A., 2011. Büyükbaş hayvan atıklarının anaerobik çürütülmesi. Sigma Mühendislik ve Fen Bilimleri Dergisi, 3(1): 1-9.
Çayır, M., Atılgan, A., Öz, H., 2012. Büyükbaş hayvan barınaklarındaki gübrelikler ve su kaynaklarına olan durumlarının incelenmesi. GOÜ Ziraat Fakültesi Dergisi, 22(2): 57-65.
Danuso, F., Rocca, A., Ceccon, P., Ginaldi, F., 2015. A software application for mapping livestock waste odour dispersion. Environmental Modelling & Software, 69: 175-186.
Entürk, E., Yetilmezsoy, K., Öztürk, M., 2006. Gübre atıklarının arıtılmasında sabit kubbeli cin tipi biyogaz reaktörü tasarımı: Bir örnek uygulama Journal of Engineering and Natural Sciences Mühendislik ve Fen Bilimleri Dergisi.
Erkan, M., 2005. Mersin Yöresindeki Büyükbaş Hayvancılık Tesislerinin Mevcut Durumu ve Bu Tesislerde Ortaya Çıkan Atıkların Yarattığı Çevre Kirliliği Üzerinde Bir Araştırma. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi Adana.
Gönenç, İ.E. 1984. Mezbahalar ve Et Ürünleri Endüstrisi Raporu. Ankara: Başbakanlık Çevre Genel Müdürlüğü, s: 5-75.
Eleroğlu., H., Yıldız, S., Yıldırım, A., 2012. Tavuk dışkısının çevre sorunu yaratan atık olmaktan çıkarılmasında uygulanan yöntemler. 4. Ulusal Katı Atık Yönetimi Kongresi, 13 pp., Antalya.
GTHB, 2015. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Samsun İli Tarımsal Yatırım Rehberi, Erişim Tarihi: 30.03.2015, URL: http://www.tarim.gov.tr/SGB/TARYAT/Belgeler/il_yatirim_rehberleri/samsun.pdf
Karaman, S., 2005. Tokat Yöresinde hayvan barınaklarından kaynaklanan çevre kirliliği ve çözüm olanakları. GOÜ Ziraat Fakültesi Dergisi.
Kaufmann, T., 2015. Sustainable livestock production: Low emission farm – The innovative combination of nutrient, emission and waste management with special emphasis on Chinese pig production. Animal Nutrition, 104-112.
KEÜB, 2015. Kırmızı Et Üreticileri Birliği resmi verileri, 2015, Samsun.
Li, F., Cheng, S., Yu, H., Yang, D., 2015. Waste from Livestock and Poultry Breeding and Its Potential Assessment of Biogas Energy in Rural China. Journal of Cleaner Production, S0959-6526(16)30016-6.
Polat, E. H., Ongun, M., 2009. Hayvancılık işletmelerindeki atık yönetimi uygulamalarının su kirliliği üzerine etkileri. GOÜ Ziraat Fakültesi Dergisi, 26(2): 71-80.
TÜİK, 2015. Türkiye İstatistik Kurumu resmi web sitesi, Hayvancılık istatistikleri, erişim tarihi: 04.03.2015. URL: www.tuik.gov.tr
Scaria, K.J., 1989. Ekonomics of Animal By-products Utilization. Food and Agricultural Organization Services Bulletin. Rome, 77: 1-24.
Soyer, G., 2014. Aydın İli süt sığırcılığı işletmelerinde gübre yönetim uygulamaları ve bitkisel üretimde gübre kullanım olanaklarının geliştirilmesi. Adnan Menderes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Aydın.
Yürük, F., Erdoğmuş, P., 2015. Düzce İlinin hayvansal atıklardan üretilebilecek biyogaz potansiyeli ve k-means kümeleme ile optimum tesis konumunun belirlenmesi. İleri Teknoloji Bilimleri Dergisi, 4(1): 47-56.
Zhu, L.D., Hiltunen, E., 2016. Application of livestock waste compost to cultivate microalgae for bioproducts production: A feasible framework. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 54: 1285-1290.