Kentsel saçaklanmanın tarım alanlarına yayılımının uydu görüntüleri yardımıyla belirlenmesi: Samsun örneği

Eski çağlara kadar dayanan bir kentleşme kültürünün var olmasına karşılık dünyada modern kentleşme 20. ve 21. yy da gelişmiştir. Başlangıçta genellikle tarıma elverişsiz alanlarda kurulan kentler, zamanla nüfusun artması, sanayinin gelişmesi gibi etkenler sonucunda genişlemiş ve genellikle çevresindeki verimli toprakları işgal etmeye başlamıştır. Bunun sonucunda daha kolay ve ucuz kentleşmenin kurulabildiği tarım arazilerinin kentleşme amacıyla kullanılması yaygınlaşmıştır. Bu çalışmada uydu görüntülerinden yararlanarak Samsun ilinde kentsel saçaklanmanın tarım alanlarına yayılımı incelenmiş, 1989 ila 2014 yılları arasında ortalama beşer yıllık aralarla çekilmiş Landsat Uydu görüntüleri yardımıyla Samsun’daki yıllara göre artan kentsel alan ve azalan tarım alanları hesaplanmıştır. Çalışmadan elde edilen sonuçlara göre; Samsun’da 1998-2014 yılları arasında kentsel yerleşim alanı %96.32 oranında artarak, yaklaşık 3.198,9 ha büyümüş, bu büyüme genellikle tarım alanlarına doğru gelişmiştir. Çalışma sonunda Samsun’da kentsel saçaklanmanın kırsal alanları işgalinin önlenebilmesi için arazi kabiliyet sınıflarına dayanan bir arazi kullanım planlaması yapılarak alınması gereken önlemler tartışılmıştır.

Determination of the expansion of urban sprawl to agricultural land through the use of satellite images; Samsun sample

Although there is an urbanization culture which goes back to ancient ages, modern urbanization has developed in 20th and 21st centuries in the world. Cities, which were generally built on nonarable areas at first, expanded as a result of factors such as the development of industry and began to occupy the fertile land around. As a result of this, the use of agricultural land, on which easier and cheaper urbanization can be built, for the purposes of urbanization has become widespread. This study examined the expansion of urban sprawl to agricultural land in the city of Samsun by making use of satellite images, determined the urban area of Samsun with the help of Landsat Satellite images which were taken every five years and the agricultural area that increased and decreased as for years was calculated approximately. According to the results of the study, urban residential area in Samsun increased with a rate of 96.32% and expanded approximately 3.198,9 hectare between the years 1998 and 2014 and this expansion was towards agricultural areas in general. At the end of the study, a land use plan based on land capability categories was planned to prevent the occupation of rural areas by urban sprawl and precautions that should be taken were discussed.

Keywords:

Urbanization, urban sprawl; Samsun; agricultural areas,

PDF

___

Anonim, 2013. Anadolu Coğrafyacıları blogu. (Erişim tarihi: 19.11.2013)
http://anadolucografyacilari.blogcu.com/turkiye-dekentlesme-ve-sorunlari/10066445 Aydoğdu, M., Özdemir, Ş., Dedeoğlu, F., Mermer, A., 2012.
coğrafi bilgi sistemleri ve uzaktan algılama teknikleri kullanılarak Ankara İli Yenimahalle İlçesindeki tarım alanlarının amaç dışı kullanımının belirlenmesi. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 21(2): 57- 64.
Dengiz, O., Demirağ Turan, İ., 2014. Uzaktan algılama ve coğrafi bilgi sistemleri kullanılarak arazi örtüsü/arazi kullanımı zamansal değişimin belirlenmesi: Samsun Merkez İlçesi örneği (1984-2014). Türkiye Tarımsal Araştırmalar Dergisi, 1(1): 78-90.
Güler, M., Yomralıoğlu, T., Reis, S., 2007. Using landsat data to determine land use/land cover changes in Samsun, Turkey. Environ Monit Assess, 127: 155-167.
Güney, Y., Ölgen, M.K., 2009. Landsat uydu görüntüleri yardımıyla Bornova’da Arazi kullanımı değişiminin belirlenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Coğrafi Bilgi Sistemleri Sempozyumu, Cilt 1, 93-104, 10-11 Aralık, İzmir.
Öztürk, T., Uzun, A., 2013. Tarım arazilerinin korunmasına ilişkin uygulamalar kapsamında tarım arazilerinin değişimi ve dönüşümü; Samsun Büyükşehir örneği. II. Ulusal Toprak ve Su Kaynakları Kongresi, Cilt 1, 229- 237, 22-24 Ekim, Tokat.
Öztürk, D., Şişman, A., Maraş, E. E., Şişman, Y., 2010. Samsun-Atakum’da arazi kullanımı/arazi örtüsündeki değişimlerin uzaktan algılama ve CBS ile belirlenmesi. VI. Ulusal Coğrafya Sempozyumu, Cilt 1, 21-29, 3-5 Kasım, Ankara.
Sezgin, D., Varol, Ç., 2012. Ankara’daki kentsel büyüme ve saçaklanmanın verimli tarım topraklarının amaç dışı kullanımına etkisi. METU Journal of Architecture, 29(1): 273-288.
Uzuneminoğlu, H., 1993. Şehirlerin alan bakımından gelişmesi ve Samsun örneği. OMÜ Eğt. Fak. Derg., 8: 273-290.