Tele-Tıp Destekli Evde Sağlık Hizmetlerinin Ekonomik Boyutu: Finansmanı ve Maliyetleri Üzerine Bir İnceleme

Türk Sağlık Sistemi Sağlıkta Dönüşüm Projesi kapsamında aile hekimliği uygulamasına geçmiş ve buna bağlı olarak evde bakım hizmetleri düşük maliyetlerle sağlanabildiğinden alternatif bir hizmet sunum şekli olarak önem kazanmıştır. Türkiye’de evde sağlık hizmetleri için yürütülen genel kapsamlı maliyet analizi çalışmaları sınırlı olmasına rağmen, farklı ülkelerde yapılan çalışmalar özellikle tele-tıp destekli evde sağlık hizmeti sisteminin sağlık hizmetlerinin maliyetlerini düşürdüğünü göstermektedir. Bu çalışmanın amacı sağlık ekonomisi perspektifinden, tele-tıp destekli evde sağlık hizmetlerinin ekonomik boyutuna, finansman yöntemine ve maliyetlerine ilişkin bir analiz yapmaktır. Bu amaçla, alandaki eksikliğe katkı sağlamak için hem dünya genelinde hem Türkiye’de nüfus ve epidemiyolojik yapıya ilişkin veriler ve yapılmış bilimsel çalışmalar çerçevesinde tele-tıp destekli evde sağlık hizmetlerine yönelik bir değerlendirme sunulmuştur. Tele-tıp destekli evde sağlık hizmetleri kurulum aşamasında yüksek maliyetlere neden olabilmektedir. Ancak hastanede sunulan sağlık bakım hizmetine göre daha uygun maliyetlerle hizmet sunumu olanağı sağlamaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Sağlık Ekonomisi, Evde Sağlık Hizmetleri, Tele-Tıp, Maliyetler, Finansman.

Economic Dimension of Tele-Medicine Supported Home Health Services: A Review on Finance and Costs

Within the scope of the Turkish Health System Health Transformation Project, family medicine practice has been implemented, and accordingly, home care services have gained prominence as an alternative form of service delivery as they can be provided at low costs. Although the comprehensive cost analysis studies for home health services in Turkey are limited, studies conducted in different countries show that especially telemedicine-supported home health care system reduces the costs of health services. The aim of this study is to analyze the economic aspect, financing method, and costs of telemedicine-supported home health services from the perspective of health economics. For this purpose, in order to contribute to the deficiency in the field, an evaluation of tele-medicine supported home health services has been presented within the framework of the data on the population and epidemiological structure and scientific studies both in the world and in Turkey. Telemedicine-supported home health services might cause high costs during the establishment phase. However, it provides the opportunity to provide services at more affordable costs compared to the health care service offered in the hospital.

Keywords:

Health Economics, Home Health Services, Tele-Medicine, Costs, Financing,

PDF

___

AĞCASULU, H. (2021). Sosyal Politika Olarak Evde Sağlık Hizmetleri: Ülke Örnekleri ve Türkiye. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 26 (2), 167-183.
AKPINAR, N. B., & CERAN, M. A. (2019). Kronik Hastalıklar ve Rehabilitasyon Hemşireliği. Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 3(2), 140-152.
ALNIGENİŞ, E. (2009). Evde bakım hizmetlerine bakış. Sağlık Düşüncesi ve Tıp Kültürü Platformu, 57, 1-5.
ARROW, K.J. (1963). Uncertainty and The Welfare Economics of Medical Care, The American Economic Review. Academic Press. 345-375.
BAL, T. (2016). OECD ülke uygulamaları doğrultusunda uzun dönemli bakım (UDB) hizmetlerinin finansmanı ve Türkiye için öneriler. SGD-Sosyal Güvenlik Dergisi, 6(1), 159-196.
BALCI, N., & KOÇATAKAN, P. (2021). Covıd-19 Gibi Salgınlarda Evde sağlık Hizmetlerinin Önemi: Kısa Bir Bakış. TJFMPC, 15(1): 186-193.
BILLUPS, S.J., MOORE, L.R., OLSON, K.L., & MAGID, D.J. (2014). Cost-effectiveness evaluation of a home blood pressure monitoring program. Am J Manag Care. 1;20(9): e380-7.
ÇOBAN, M., & ESATOĞLU, A.E. (2004). Evde sağlık hizmetlerine genel bir bakış. Türkiye Klinikleri Tıp Etiği-Hukuku-Tarihi Dergisi, 12(2), 109-20.
DİLBAZ, B., KAPLANOĞLU, M., & KAYA, D. (2020). Teletıp ve Telesağlık: Geçmiş, Bugün ve Gelecek. Eurasian Journal of Health Technology Assessment, 4 (1), 40-56.
ERSOY, S., YILDIRIM, Y., AYKAR, F. Ş., & FADILOĞLU, Ç. (2015). Hemşirelikte inovatif alan: evde bakımda telehemşirelik ve telesağlık. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, (4), 194-201.
EVDE Bakım Hizmetleri Sunumu Hakkında Yönetmelik (2005), Resmî Gazete Tarihi: 10.03.2005 Resmî Gazete Sayısı: 25751, https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=7542&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5
EVDE Bakım Hizmetleri Sunumu Hakkında Tebliğ. (2005), Resmî Gazete Tarihi: 13.09.2005, Resmi Sağlık Bakanlığı, http://www.mevzuat.gov.tr
EVDE BAKIM DERNEĞİ. (2010). Ülkemiz için evde bakım modeli oluşturma çalıştayı. Çalıştay Sonuç Raporu, Ankara.
EVERS, E. C., FRITZ, S. A., COLDITZ, G. A., & BURNHAM, J. P. (2022). Perceptions of telemedicine and costs incurred by a visit to a general infectious diseases clinic: A survey. In Open Forum Infectious Diseases. Volume 9, Issue 3, ofab661.
FECHINA, A., DVORYADKINA, E., & BADAEV, F. (2022). Telemedicine Services Contribution to the Sustainable Social Development. In International Scientific and Practical Conference Sustainable development of environment after Covid-19. (SDEC 2021) Atlantis Press. 35-40.
GERSON, L.W., & HUGHES, O.P. (1976). A Comparative Study Of The Economics Of Home Care. International Journal of Health Services, Vol. 6, No. 4 (1976), 543-555.
GENWORTH FINANCIAL. (2021). Cost of Care Survey, (04.02.2022), https://www.genworth.com/aging-and-you/finances/cost-of-care.html.
GLOBAL HEALTH DATA EXCHANGE. (2022). Tüm Nedenlere Bağlı Ölümler ve DALYs, (Dünya ve OECD, 1990-2019), (09.02.2022), HTTP://GHDX.HEALTHDATA.ORG/GBD-RESULTS-TOOL.
GÖKÇE KUTSAL, Y., & ASLAN, D. (2021). Teletıp Yaşlılık ve Teletıp Uygulamaları, Türk Geriatri Derneği, Mayıs 2021, Ankara.
GÖLBAŞI, Z. (2003). Postpartum dönemde erken taburculuk, evde bakım hizmetleri ve hemşirelik. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 7(2), 15-22.
HASGÜL, E. (2016). Evde Sağlık Hizmetlerinde Sosyal Hizmet Uzmanlarının İşlevleri ve Rolleri. Tıbbi Sosyal Hizmet Dergisi, (7), 14-21.
IŞIK, A. H., & GÜLER, İ. (2010). Teletıpta Mobil Uygulama Çalışmaı ve Mobil İletişim Teknolojilerinin Analizi. International Journal of Informatics Technologies, 3(1).
İBB (2015). Evde Sağlık İle İkinci Baharını Yaşıyor, Sağlık Dairesi Başkanlığı, (31.03.2015). https://saglik.ibb.istanbul/evde-saglik-ile-ikinci-baharini-yasiyor/
JAGARAPU, J., & SAVANİ, R. C. (2021). A brief history of telemedicine and the evolution of teleneonatology. In Seminars in Perinatology, 45(5), p. 151416.
KAMU HASTANELERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ (2022), Evde Sağlık ve Evde Sosyal Bakım ile Destek Hizmetleri Politika Çalıştayı I. Bölümü Genel Müdürlüğümüz Koordinasyonunda Gerçekleştirildi, https://khgmsaglikhizmetleridb.saglik.gov.tr/TR-87052/ , (27.03.2022).
KALKINMA BAKANLIĞI (2018). On Birinci Kalkınma Planı (2019-2023) Sosyal Güvenlik Sisteminin Sürdürülebilirliği Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Ankara.
KORKMAZ, S., & HOŞMAN, İ. (2018). Sağlık Sektöründe Tele-Tıp Uygulamaları: Tele-Tıp Uygulama Boyutlarını İçeren Bir Araştırma. Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi, 4 (3), 251-263.
KPMG. (2019). Hastanelerin sonu mu geliyor? Basın Bülteni, (09.02.2022), https://home.kpmg/tr/tr/home/medya/press-releases/2019/07/hastanelerin-sonu-mu-geliyor.html.
KÜÇÜK, Y.S. (2021). Birinci Basamak Sağlık Kuruluşları ve Hastaneler Tarafından Verilen Evde Sağlık Hizmetlerinin Değerlendirilmesi: Ankara ve Eskişehir İlleri Örneği, Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sağlık Yönetimi Anabilim Dalı.
LAN, W., ZHAO, F., LI, Z., ZENG, J., LIU, W., LU, J., & et al. (2012). Validation and cost-effectiveness of a homebased screening system for amblyopia. Ophthalmology, 119(6),1265-1271.
MAS, C. A., CATALÀ, C. E., BOADA, A. B., LLANDRICH, R. C., ELIZALDE, M. M., GARCÍA, J. J. G., ... & SEGUÍ, F. L. (2022). Pediatric Tele–Home Care Compared to Usual Care: Cost-Minimization Analysis. JMIR Pediatrics and Parenting, 5(1), e31628.
MEMİŞOĞLU, D., & KALKAN, B. (2016). Sağlık Hizmetlerinde Yönetişim, İnovasyon ve Türkiye. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21 (2), 645-665.
MERİH, Y. D., ERTÜRK, N., YEMENİCİ, M., & SATMAN, İ. (2021). Evde Sağlık Hizmetlerinde Teknoloji Kullanımı. Türkiye Sağlık Enstitüleri Başkanlığı Dergisi, 4(3), 76-89.
MICAH, A. E., COGSWELL, I. E., CUNNINGHAM, B., EZOE, S., HARLE, A. C., MADDISON, E. R., ... & HAILU, A. (2021). Tracking development assistance for health and for COVID-19: a review of development assistance, government, out-of-pocket, and other private spending on health for 204 countries and territories, 1990–2050. The Lancet, 398(10308), 1317-1343.
MIDDLETON, E., SANGAR, R., & PATERAKI, M. (2021). What A Difference A Year Makes Profiling the ‘Digital Doctor’ in 2021, (04.02.2022). https://www.ipsos.com/sites/default/files/ct/publication/documents/2021-06/Ipsos-Views-Digital%20Doctor-2021.pdf.
MOORE, M. (1999). The evolution of telemedicine. Future generation computer systems, 15(2), 245-254.
OECD, Eurostat & World Health Organization (2017). A System of Health Accounts 2011: Revised edition, OECD Publishing, Paris. http://dx.doi.org/10.1787/9789264270985-en.
OECD. (2021a). OECD Historical Population Data and Projections Database, 2021.
OECD. (2021b). Health at a Glance 2021: OECD Indicators, OECD Publishing, Paris, https://doi.org/10.1787/ae3016b9-en.
OECD Better Life Index (2021c), (14.12.2021), https://www.oecdbetterlifeindex.org/topics/health/.
OECD Health Statistics (2021); OECD (2020), Focus on spending on long-term care, https://www.oecd.org/health/health-systems/Spending-on-long-termcare-Brief-November-2020.pdf.
ÖZER, Ö., & ŞANTAŞ, F. (2012). Kamunun sunduğu evde bakım hizmetleri ve finansmanı. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, (2), 96-103.
ÖZMETE, E., & HUSSEIN, S. (2017). Türkiye’de yaşlı bakım hizmetleri raporu: Avrupa’dan en iyi uygulama örnekleri ve Türkiye için bir model tasarımı. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı.
PLATİN DERGİSİ (2021). Teletıp, sağlıkta yeni bir sayfa açacak, (09.02.2022). https://www.platinonline.com/dergi/teletip-saglikta-yeni-bir-sayfa-acacak-1076174.
PRESTON, J., BROWN, F. W., & HARTLEY, B. (1992). Using telemedicine to improve health care in distant areas. Psychiatric Services, 43(1), 25-32.
SAĞLIK BAKANLIĞI (2010). Sağlık Bakanlığı tarafından Sunulan Evde Sağlık Hizmetlerinin Uygulama Usul ve Esasları Hakkında Yönerge, 1 Şubat 2010 tarih ve 3895 sayılı makam oluru. Ankara.
SAĞLIK BAKANLIĞI TEMEL SAĞLIK HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ (2011). Türkiye Kronik Hava Yolu Hastalıklarını Önleme ve Kontrol Programı “Göğüs Hastalıklarında Evde Sağlık Hizmeti Sunumu”, Anıl Matbaacılık, 1. Baskı, Ankara.
SAĞLIK BAKANLIĞI (2015). Türkiye Sağlıklı Yaşlanma Eylem Planı ve Uygulama Programı 2015-2020, Yayın No:960, ISBN 978-975-590-520-4, Ankara.
SAĞLIK BAKANLIĞI. (2017). Türkiye Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar Çok Paydaşlı Eylem Planı, 2017-2025, Sağlık Bakanlığı Yayın No. 1056, Ankara.
SAĞLIK BAKANLIĞI (2019). 2019-2023 Stratejik Planı, https://stratejikplan.saglik.gov.tr/files/TC-Saglik-Bakanligi-2019-2023-Stratejik-Plan-Web-Katalog.pdf
SAĞLIK BAKANLIĞI (2020). 2020 Yılı Faaliyet Raporu, https://sgb.saglik.gov.tr/Eklenti/40174/0/2020-faaliyet-raporupdf.pdf
SAĞLIK BAKANLIĞI (2021). 2021 Yılı Faaliyet Raporu, https://sgb.saglik.gov.tr/Eklenti/42666/0/2021-faaliyet-raporupdf.pdf?_tag1=A479EA3416AA5E001B71B4D2F670F3588B41D42C.
SAĞLIK PLATFORMU. (2004). Teletıp, (01.03.2022), https://www.saglikplatformu.com/teletip/.
SANTERRE, R. E., & NEUN, S. P. (2012). Health Economics: Theories, Insights, and Industry Studies, 5th Edition, South-Western Cengage Learning, USA.
SARSILMAZ, H., YILDIRIM, Y., & FADILOĞLU, Ç. (2015). Evde sağlık hemşirelerinde tükenmişlik. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, (1), 13-20.
SAYAN, A. (2004). Günümüzde Evde Bakım. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 7(3), 91-96.
SHRANK, W.H., DEPARLE, N.A., GOTTLIEB, S., JAIN, S.H., ORSZAG, P., POWERS, B.W., & WILENSKY, G.R. (2021). Health Costs And Financing: Challenges And Strategies For A New Administration. Health Aff (Millwood).40(2):235-242.
SOSYAL Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu, Kanun No: 5510, 31/05/2006 tarihli Resmî Gazete, https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.5510.pdf.
SOSYAL Güvenlik Kurumu Sağlık Uygulama Tebliği (2011). https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/11/20111105-22.htm.
SOSYAL Güvenlik Kurumu Sağlık Uygulama Tebliği (2021). https://www.mevzuat.gov.tr/File/GeneratePdf?mevzuatNo=17229&mevzuatTur=Teblig&mevzuatTertip=5.
SUNDEWALL, J., & FORSBERG, B. C. (2020). Understanding health spending for SDG 3, The Lancet, Volume 396, Issue 10252, 650-651.
TARRICONE, R., & TSOUROS, A.D. (2013). Somut Gerçek Avrupa’da Evde Bakım Hizmetleri, Sağlıklı Kentler Birliği. https://www.skb.gov.tr/wp-content/uploads/2010/07/EvdeBakim.pdf
TATAR, M. (2009). Teorik Çerçevesiyle Sağlık ekonomisi ve Türkiye’ye İlişkin Genel Bir Değerlendirme. Sağlık Ekonomisi Dergisi, (1).
T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı (2019). On Birinci Kalkınma Planı 2019-2023, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2019/07/OnbirinciKalkinmaPlani.pdf
TEKİN, Ç. (2018). Evde hasta bakım hizmetleri alanındaki gelişmeler. Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Tıp Dergisi, 32(2), 115-117.
TORUN, N. (2016). Evde Bakım Hizmetlerine Yönelik Yapılan Maliyet Etkililik Çalışmalarına Genel Bir Bakış. Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi, 2 (2), 12-23.
TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU [TÜİK]. (2021’a). Doğum İstatistikleri, 2020, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Dogum-Istatistikleri-2020-37229.
TÜİK (2021b). Sağlık Harcamaları İstatistikleri, 2020, (13.12.2021). https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Saglik-Harcamalari-Istatistikleri-2020-37192.
TÜİK (2019), Ölüm ve Ölüm Nedeni İstatistikleri, 2019. (13.12.2021). Raporu, Haziran 2021, İstanbul.
TÜRKİYE SAĞLIK ENSTİTÜLERİ BAŞKANLIĞI [TÜSEB] (2021). Evde Sağlık Hizmetleri Raporu, Haziran 2021, İstanbul.
UDSEN, F. W., HEJLESEN, O., & EHLERS, L. H. (2014). A systematic review of the cost and cost-effectiveness of telehealth for patients suffering from chronic obstructive pulmonary disease. Journal of telemedicine and telecare, 20(4), 212-220.
UZAKTAN Sağlık Hizmetlerinin Sunumu Hakkında Yönetmelik, (10.02.2022). https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2022/02/20220210-2.htm
VOS, T., LIM, S. S., ABBAFATI, C., ABBAS, K. M., ABBASI, M., ABBASIFARD, M., ... & BHUTTA, Z. A. (2020). Global burden of 369 diseases and injuries in 204 countries and territories, 1990–2019: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2019. The Lancet, 396(10258), 1204-1222.
YILMAZ, M., SAMETOĞLU, F., AKMEŞE, G., TAK, A., YAĞBASAN, B., GÖKÇAY, S., ... & ERDEM, S. (2010). Sağlık hizmetinin alternatif bir sunum şekli olarak evde hasta bakımı. İstanbul Tıp Dergisi, 11(3), 125-132.
WORLD HEALTH ORGANIZATION [WHO]. (2008). The Solid Facts: Home Care in Europe, Ed. (Tarricone, R. & Tsouros, A.D.), WHO Regional Office for Europe, (14.12.2021). https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/328766/9789289042819-eng.pdf.
WHO (2020). The top 10 causes of death, (31.01.2022), .
WORLD BANK (2022), World Development Indicators, (31.01.2022), https://data.worldbank.org/indicator/SP.POP.0014.TO.ZS?view=chart.
WORLD BANK (2020), Turkey Country Profile, (07.02.2022). https://data.worldbank.org/country/turkey?view=chart