Pozitif Psikolojik Sermayenin İş Stresi Üzerindeki Etkisinin Belirlenmesi

Araştırmanın amacı pozitif psikolojik sermaye ve pozitif psikolojik sermaye boyutlarının iş stresi üzerindeki etkisini belirlemektir. Pozitif psikolojik sermaye; özyeterlilik, umut, iyimserlik ve dayanıklılık boyutlarının bir araya gelmesiyle oluşan üst yapıdır. İş stresi, işgörenin iş yerinde yaşadığı, işgörenin biyolojik ve fizyolojik sistemini etkisiz hale getiren psikolojik sorunları ifade etmektedir. Araştırmada kullanılan pozitif psikolojik sermaye ölçeği Luthans ve arkadaşları tarafından 2007 yılında geliştirilen, 24 ifadeden, dört boyuttan oluşan ölçektir. İş stresi ölçeği House ve Rizzo tarafından 1972 yılında geliştirilen, yedi ifadeden, tek boyuttan oluşan ölçektir. Araştırmanın evrenini Kütahya Merkez’de bulunan liselerde görev yapan öğretmenler oluşturmaktadır. Yapısal eşitlik modellemesi ile yapılan regresyon analizleri sonucunda pozitif psikolojik sermayenin, iyimserliğin, dayanıklılığın iş stresi üzerinde negatif yönlü anlamlı etkisinin olduğu ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Pozitif Psikoloji, Pozitif Psikolojik Sermaye, İş Stresi

Determining the Effect of Positive Psychological Capital on Job Stress

The purpose of the study is to determine the effect of positive psychological capital and positive psychological capital dimensions on job stress. Positive psychological capital is superstructure formed by the combination of self-efficacy, hope, optimism, resilience dimensions. Job stress is defined as psychological problems that the worker lives at work, neutralize the worker’s biological and physiological system. The positive psychological capital scale used in the study is a scale composed of 4 dimensions and 24 expressions developed by Luthans et al.. The job stress scale was developed by House and Rizzo in 1972 and consists of 7 expressions, one dimension. The universe of the study consists of teachers serve in the high schools in the central district of Kütahya. As a result of the analysis it has been came out that positive psychological capital, optimism, resilience have a negative directional significant effect on job stress.

Keywords:

Positive Psychology, Positive Psychological Capital, Job Stress,

PDF

___

AKDAŞ, K. (2017). Pozitif Psikolojik Sermaye, İş Stresi ve İsten Ayrılma Niyeti İlişkisi: Erzurum ve Denizli Uygulaması, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
AKÜN P. F. A. (2013). İşyerinde Algılanan Kişilerarası Çatışmaların Stres Belirtileri ile İlişkisinde Psikolojik Sermaye ve Çatışma Yönetim Tarzlarının Biçimlendirici Etkileri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
AVEY, J. B., LUTHANS, F. & JENSEN, S. M. (2009). “Psychological Capital: A Positive Resource for Combating Employee Stress and Turnover”. Human Resource Management, 48 (5): 677-693.
AVEY, J. B., WERNSING, T. S. & LUTHANS, F. (2008). “Can Positive Employees Help Positive Organizational Change? Impact of Psychological Capital and Emotions on Relevant Attitudes and Behavior”. Journal Of Applied Behavioral Science, 44(1): 48-70.
BANDURA, A. (2008). “An Agentic Perspective on Positive Psychology” Positive Psychology: Exploring The Best in People. İn: S. J. Lopez (Ed.), Westport, CT: Greenwood, 167-196.
BONANNO, G. A., GALEA, S., BUCCIARELLI, A. & VLAHOV, D. (2007). “What Predicts Psychological Resilience After Disaster? The Role of Demographics, Resources and Life Stress”. Journal of Consulting and Clinical Psychology. 75(5): 671-682.
CHERNISS, C. (1980). Staff Burnout: Job Stress In The Human Services, First Edition, Sage Publications, London.
CICCHETTI, D. (2010). “Aşırı Stres Altında Dayanıklılık: Çok Katmanlı Bir Bakış Açısı”. World Psychiatry, 9(3): 145-154.
CONSTANTINE, M. G., OKAZAKI, S. & UTSEY, S. O. (2004). “Self‐Concealment, Social Self‐Efficacy, Acculturative Stress, and Depression in African, Asian, and Latin American International College Students”. American Journal of Orthopsychiatry, 74(3): 230-241.
ÇETİN, F. & BASIM, H. N. (2012). “Örgütsel Psikolojik Sermaye: Bir Ölçek Uyarlama Çalışması”. Amme İdaresi Dergisi, 45(1): 121-137.
DOĞAN LAÇİN, B. G. & YALÇIN, İ. (2019). “Üniversite Öğrencilerinde Özyeterlilik ve Stresle Başa Çıkma Stratejilerinin Bilişsel Esnekliği Yordama Düzeyleri”. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34(2): 358-371.
EFEOĞLU, İ. E. (2006). İş-Aile Yaşam Çatışmasının İş Stresi, İş Doyumu Ve Örgütsel Bağlılık Üzerindeki Etkileri: İlaç Sektöründe Bir Araştırma. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
EVCİ, N. & AYLAR, F. (2017). “Derleme: Ölçek Geliştirme Çalışmalarında Doğrulayıcı Faktör Analizinin Kullanımı”. Sosyal Bilimler Dergisi, 4(10): 389-412.
GABLE, S. L. & HAIDT, J. (2005). “What (and why) is Positive Psychology?”. Review of General Psychology, 9(2): 103-110.
GRAHAM, H., SAĞLAM, M. & TEZCAN, T. (1999). Stresi Kendi Yararınıza Kullanın. (M. Sağlam ve T. Tezcan. Çev.) Alfa Yayınları: İstanbul.
GRAU, R., SALANOVA, M. & PEIRO, J. M. (2000). “Moderator Effects of Self-Efficacy on Occupational Stress”. Apuntes de Psicología, 18(1): 57-75.
GÜL, H. (2007). “İş Stresi, Örgütsel Sağlık ve Performans Arasındaki İlişkiler: Bir Alan Araştırması”. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2: 318-332.
HAYES, C. T. & WEATHINGTON, B. L. (2007). “Optimism, Stress, Life Satisfaction and Job Burnout in Restaurant Managers”. The Journal of Psychology, 141(6): 565-579.
HERBERT, M. (2011). An Exploration of The Relationships Between Psychological Capital (Hope, Optimism, Self-Efficacy, Resilience), Occupational Stress, Burnout and Employee Engagement. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Stellenbosch: Stellenbosch University.
HOUSE, R. J. & RIZZO, J. R. (1972). “Toward The Measurement of Organizational Practices: Scale Development and Validation”. Journal of Applied Psychology, 56(5): 388-396.
KESER, A. (2013). Geleneksel ve Güncel Boyutlarıyla İş Stresi Kaynakları. Ekin Yayın Evi, Bursa.
KLINE, R. B. (2005). Principles Andpractice of Structural Equation Modeling. Guilford Publications, New York.
KODAŞ, B. (2018). Psikolojik Sermaye, İş Stresi ve Hizmet Odaklı Örgütsel Vatandaşlık Davranışı İlişkisi: Yiyecek İçecek Çalışanları Örneği. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
LIU L., CHANG, Y., JIALIANG, F., WANG, J. & WANG, L. (2012). “The Mediating Role of Psychological Capital on the Association Between Occupational Stress and Depressive Symptoms Among Chinese Physicians: A Cross-Sectional Study”. BMC PublicHealth,12(1): 1-8.
LUTHANS, F., YOUSSEF, C. M. & AVOLIO, B. J. (2006). Psychological Capital: Developing the Human Competitive Edge, Oxford University Press. USA.
LUTHANS, F., AVOLIO, B. J., AVEY, J. B. & NORMAN, S. M. (2007). “Positive Psychological Capital: Measurement and Relationship with Performance and Satisfaction”. Personnel Psychology, 60(3): 541-572.
LUTHANS, F. (1995). Organizational Behavior. McGraw-Hill Inc. 7. Edition, New York.
MCCRATY, R., ATKINSON, M., LIPSENTHAL, L. & ARGUELLES, L. (2009). “New Hope for Correctional Officers: An Innovative Program for Reducing Stress and Health Risks”. Applied Psychophysiology and Biofeedback, 34(4): 251-271.
MEYDAN, C. H. & ŞEŞEN, H. (2011). Yapısal Eşitlik Modellemesi AMOS Uygulamaları. Detay Yayıncılık. Ankara.
ONG, A. D., BERGEMAN, C.S., BISCONTI, T. L. & WALLACE, K. A. (2006) “Psychological Resilience, Positive Emotions and Successful Adaptation to Stress in Later Life”. Journal of Personality and Social Psychology, 91(4): 730-749.
PARMAKSIZ, İ. & AVŞAROĞLU, S. (2012). “Öğretmen Adaylarının Benlik Saygısı Düzeylerine Göre İyimserlik ve Stresle Başaçıkma Stillerinin İncelenmesi”. İlköğretim Online, 11(2): 543-555.
PETERSON, S. J. & SPIKER, B. K. (2005). “Establishing the Positive Contributory Value of Older Workers: A Positive Psychology Perspective”. Organizational Dynamics, 34(2): 153-167.
PIETRZAK, R. H., JOHNSON, D. C., GOLDSTEIN, M. B., MALLEY, J. C. & SOUTHWICK, S. M. (2009). “Psychological Resilience and Postdeployment Social Support Protect Against Traumatic Stress and Depressive Symptoms in Soldiers Returning From Operations Enduring Freedom and Iraqi Freedom”. Depression and Anxiety, 26(8): 745-751.
RIOLLI, L., SAVICKI, V. & RICHARDS, J. (2012). “Psychological Capital as A Buffer To Student Stress”. Psychology, 3(12): 1202-1207.
ROBERTS, S. J., SCHERER, L. L. & BOWYER, C. J. (2011). “Job Stress and İncivility: What Role Does Psychological Capital Play?”. Journal of Leadership & Organizational Studies, 18(4): 449-458.
SAKARYA, D. & GÜNEŞ, C. (2013). “Van Depremi Sonrasında Travma Sonrası Stres Bozukluğu Belirtilerinin Psikolojik Dayanıklılık İle İlişkisi”. Kriz Dergisi, 21(1): 25-32.
SELYE, H. (1950). “Stress and The General Adaptation Syndrome”. British Medical Journal, 1(4667): 1383-1392.
SELYE, H. (1974). Stress Without Distress. New York: J. B. Lippencott Comp.
SHELDON, K. M. & KING, L. (2001). “Why Positive Psychology is Necessary”. American Psychologist, 56(3): 216-217.
SHEN, X., YANG, Y., WANG, Y., LİU, L., Wang, S. & Wang, L. (2014). “The Association Between Occupational Stress and Depressive Symptoms and the Mediating Role of Psychological Capital Among Chinese University Teachers: A Cross-Sectional Study”, BMC Psychiatry, 14(1): 329-336.
SNYDER, C. R. (2002). “Hope Theory: Rainbows in the Mind”. Psychological Inquiry, 13(4): 249–276.
STAJKOVIC, A. D. & LUTHANS, F. (1998). “Social Cognitive Theory and Self-Efficacy: Going Beyond Traditional Motivational and Behavioral Approaches”. Organizational Dynamics, 26(4): 62-74.
SÜMER, N. (2000). “Yapısal Eşitlik Modelleri: Temel Kavramlar ve Örnek Uygulamalar”. Türk Psikoloji Yazıları, 3(6): 49-74.
ŞEN, C., MERT, İ. S. & AYDIN, B. O. (2014). “Psikolojik Sermayenin Çalışanın Stresle Başa Çıkmasına, İş Tatminine ve Örgütsel Bağlılığa Etkisi”. 23.Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildiriler Kitabı, 816-824.
ŞİMŞEK, Ö. F. (2007). Yapısal Eşitlik Modellemesine Giriş: Temel İlkeler ve LISREL Uygulamaları. Ekinoks Yayınları.
TABACHNICK, B. G. & FIDELL, L. S. (2001). Using Multivariate Statistics. Boston: Allyn and Bacon Bamberger.
TOTTERDELL, P., WOOD, S. & WALL, T. (2006). “An Intra-Individual Test of the Demands- Control Model”. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 79(12): 63–85.
TURUNÇ, Ö. & ÇELİK, M. (2010). “Çalışanların Algıladıkları Örgütsel Destek ve İş Stresinin Örgütsel Özdeşleşme ve İş Performansına Etkisi”. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 17(2): 183-206. TUTEN, T. L. & NEIDERMEYER, P. E. (2004). “Performance, Satisfaction and Turnover İn Call Centers: The Effects of Stress and Optimism”. Journal of Business Research, 57(1): 26-34.
VACEK, K. R., COYLE, L. D. & VERA, E. M. (2010). “Stress, Self‐Esteem, Hope, Optimism, and Well‐Being in Urban, Ethnic Minority Adolescents”. Journal of Multicultural Counseling and Development, 38(2): 99-111.
YARCHESKI, A., MAHON, N. E. & YARCHESKI, T. J. (2011). “Stress, Hope, and Loneliness in Young Adolescents”. Psychological Reports, 108(3): 919-922.
YURDADÖN, C. (2018). Psikolojik Sermaye ile İş Stresi İlişkisi: TCDD Makinistleri Üzerine Bir Araştırma. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Türk Hava Kurumu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
ZAJACOVA, A., LYNCH, S. M. & ESPENSHADE, T. J. (2005). “Self-Efficacy, Stress, and Academic Success in College”. Research in Higher Education, 46(6): 677-706.